ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ

ΟΡΙΣΜΟΣ:

Αίτια  παραπληροφόρησης

-Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΜΜΕ με στόχους: την υψηλή τηλεθέαση,

ακροαματικότητα, αναγνωσιμότητα και την εμπορική επιτυχία καταλήγει στην

προβολή ειδήσεων με κριτήρια εντυπωσιοθηρίας και μεγιστοποίησης της απήχησής

τους. Ακόμη, συντελεί στην υπερβολή και τη δραματοποίηση, ενώ το κυνήγι της

αποκλειστικότητας οδηγεί στην ελλιπή διασταύρωση των πληροφοριών. Η μη

τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και η ιδεολογική φόρτιση από την

πλευρά των δημοσιογράφων (εμπλοκή της είδησης με το σχόλιο, αλλοίωση του

περιεχομένου της είδησης, απόκρυψη ντοκουμέντων, απουσία πλουραλιστικής

πληροφόρησης, μη παρουσίαση όλου του φάσματος των απόψεων, μεροληπτική

παρουσίαση).

 -Τα πολιτικά κόμματα, στον ανταγωνισμό για την εξουσία διαστρεβλώνουν τα

γεγονότα, ψευδολογούν, προβαίνουν σε δυσφημιστικές αποκαλύψεις σε βάρος των

πολιτικών τους ανταγωνιστών και δημαγωγούν σε καίρια εσωτερικά και εθνικά

ζητήματα. Ειδικότερα, η κυβερνητική εξουσία, με στόχο να επηρεάσει προς όφελός

της την κοινή γνώμη, ωραιοποιεί πλευρές του έργου της, αποκρύπτοντας ή

υποβαθμίζοντας στη συνείδηση του πολίτη αρνητικές πτυχές της πολιτικής της. Τα

αντιπολιτευόμενα κόμματα ή άλλες πολιτικές οργανώσεις όταν ασκούν μια

στείρα, χωρίς αρχές ψηφοθηρική πολιτική, εκτοξεύοντας ανυπόστατες κατηγορίες ή

κινδυνολογώντας διαρκώς χωρίς αποδείξεις, υπερβάλλοντας, καταστροφολογώντας

και παρουσιάζοντας μέρος της αλήθειας υπό το κομματικό πρίσμα.

 -Οργανωμένες ομάδες συμφερόντων (χρηματιστηριακοί κύκλοι, συνδικαλιστικοί

φορείς, συντεχνίες, εταιρείες οικονομικής φύσης) που εξυπηρετούν ιδιοτελείς

σκοπιμότητες

-Η διαφήμιση, με την παρουσίαση μιας «εικονικής» πραγματικότητας για πολλά

προϊόντα, συχνά αποκρύπτοντας δυσλειτουργίες ή παρενέργειες, ή παραθέτοντας

αναληθείς ιδιότητες των προϊόντων, αποσκοπώντας στην προσέλκυση των

καταναλωτών. 

-Ευθύνη φέρουν και οι πολίτες, λόγω της απάθειας και της αδιαφορίας τους για τα

κοινά, της έλλειψης κριτικής τους στάσης, του εθισμού τους στην εύκολη και

αβασάνιστη πληροφόρηση, της πνευματικής τους νωθρότητας και της υποταγής τους

στον υλικό ευδαιμονισμό. Έτσι επιτρέπουν στα ΜΜΕ και τις πολιτικές δυνάμεις να

τους χειραγωγούν. 

-Ευθύνη φέρει και η εκπαίδευση, για την αδυναμία διάπλασης αυτόνομων προσωπικοτήτων, πνευματικά καλλιεργημένων, αλλά και οι πνευματικοί άνθρωποι με την αδράνειά τους στη διαφώτιση της κοινής γνώμης.

 

Συνέπειες παραπληροφόρησης

-οδηγεί στην παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων του πολίτη από κακόβουλες διαδόσεις ή συκοφαντίες, οι οποίες αναφέρονται στην ιδιωτική του ζωή και συντελούν στον στιγματισμό και τη διαπόμπευσή του,

 -οξύνει τον φανατισμό, αναπαράγει και εδραιώνει στερεότυπες αντιλήψεις και, τελικά, στρέφει τη μια κοινωνική ή εθνική ομάδα ενάντια στην άλλη, 

-δημιουργείται άγχος, φόβος, ανασφάλεια, απώλεια ψυχραιμίας, επικρατεί το ψέμα, η εξαπάτηση, χαλαρώνουν και εξασθενούν οι ηθικές αξίες, δημιουργώντας αρνητικά πρότυπα για τις νέες γενιές

-επιφέρει ανεξέλεγκτες οικονομικές παρενέργειες και επιδεινώνει το κλίμα στην οικονομία μιας χώρας με τη διασπορά ανυπόστατων και καταστροφολογικών φημών.

-Πλήττει τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, συσκοτίζει την αλήθεια, αποπροσανατολίζει, παραπλανά και χειραγωγεί την κοινή γνώμη, ακυρώνει την ελευθερία σκέψης, μετατρέπει τον πολίτη σε υποχείριο της εξουσίας και αντικείμενο εκμετάλλευσης, εφόσον μη σωστά ενημερωμένοι πολίτες δεν μπορούν να συμμετέχουν στα κοινά με πληρότητα και ωριμότητα. Παράλληλα, αποδυναμώνει τον πολιτικό διάλογο, προκαλεί τεχνητές εντάσεις και εμπεδώνει στην πολιτική ζωή το ψεύδος και τη συκοφαντία.

 

Τρόποι αντιμετώπισης παραπληροφόρησης

  • Από το άτομο:

 1.Ανάπτυξη κριτικής σκέψης.

 2.Πνευματική καλλιέργεια για την ορθή επεξεργασία και την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων που δέχεται.

 3.Διασταύρωση και έλεγχος των πληροφοριών.

 4.Εξασφάλιση πλουραλιστικής ενημέρωσης.

 5.Διερεύνηση των πηγών πληροφόρησης.

 6.Απαλλαγή από φανατισμό και δογματισμό.

 7.Προσπάθεια διατήρησης της εσωτερικής του ελευθερίας .

 8.Μη παθητική αποδοχή όλων των πληροφοριών που δέχεται, προσπάθεια για την ορθή αξιολόγησή τους.

 9.Επιλεκτικότητα επιλογών ώστε να αποφεύγεται ο υποβιβασμός της προσωπικότητάς του.

 10.Γνώση των κανόνων λειτουργίας τωνMME και των μεθόδων αποπροσανατολισμού που χρησιμοποιούν.

  • Από τα MME:

1.Αντικειμενική πληροφόρηση.

 2.Σεβασμός στην προσωπικότητα του πολίτη.

 3.Απαλλαγή των MME από οικονομικά συμφέροντα.

 4.Απαλλαγή από κομματικό-πολιτικό έλεγχο.

 5.Πλουραλιστική-σφαιρική ενημέρωση.

 6.Διαχωρισμός της είδησης από το σχόλιο.

 7.Ελευθερία δημοσιογράφου για την ελεύθερη διατύπωση των απόψεων και την άσκηση κριτικής.

 8.Τήρηση των κανόνων της δημοσιογραφικής δεοντολογίας : σεβασμός στην προσωπικότητα του πολίτη, παρουσίαση ειδήσεων ύστερα από τη διασταύρωση των πηγών, συνειδητοποίηση της ευθύνης προς το κοινωνικό σύνολο, αποφυγή της σκανδαλοθηρίας.

 9.Ιεράρχηση στην προβολή των ειδήσεων : ανάλογα με τη σπουδαιότητα της είδησης και όχι με εμπορικά κριτήρια.

 10.Αποφυγή της χρήσης μεθόδων εντυπωσιασμού κατά την παρουσίαση των ειδήσεων.

 

  • Από την οικογένεια:

 1.Διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας των νέων

 2.Μετάδοση αρχών, αξιών και υγιών προτύπων

 3.Καλλιέργεια κριτικής σκέψης.

  1. Έλεγχος των μηνυμάτων που δέχεται το παιδί

 5.Καλλιέργεια κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης από νεαρή ηλικία.

 6.Συζήτηση για την κωδικοποίηση και την επεξεργασία των μηνυμάτων.

  1. Επικοινωνία και καλλιέργεια κλίματος διαλόγου.

 

  • Από το σχολείο:

 1.Καλλιέργεια κριτικής σκέψης.

 2.Ενημέρωση και διαμόρφωση ρεαλιστικής εικόνας της σύγχρονης πραγματικότητας.

 3.Διαμόρφωση ενεργών πολιτών.

 4.Κοινωνικοποίηση και δημιουργία πολιτικής συνείδησης.

 5.Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος.

6.Εθισμός στον προβληματισμό και την αξιολόγηση των γεγονότων.

 

  • Από την πολιτεία:
  1. Ύπαρξη δημοκρατικού πολιτεύματος

 2.Παρεμβάσεις και άσκηση ελέγχου στα Μ.Μ.Ε.

 3.Αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου.

 4.Αποδέσμευση των πολιτικών από κομματικά συμφέροντα και προσωπικές φιλοδοξίες.

 5.Άσκηση της πολιτικής εξουσίας με ήθος, εντιμότητα και συναίσθηση ευθύνης.

 

 

 

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν μια ανάρτηση είναι hoax

 

Έχουμε λάβει πολλά μηνύματα που μας ρωτάνε πως μπορούν να καταλάβουν αν μία ανάρτηση είναι hoax. Σήμερα θα κάνουμε μια προσπάθεια να σας εξηγήσουμε με ποιο τρόπο θα καταλάβετε ότι κάτι δεν πάει καλά σε μια δημοσίευση που διαβάζετε στο ίντερνετ.

Δεν υπάρχει κάποιος κανόνας γιατί οι διαφορές από hoax σε hoax είναι τεράστιες, αλλά υπάρχουν κάποια στοιχεία που αν υπάρχουν στην ανάρτηση που διαβάζετε, θα πρέπει να σας υποψιάσουν, ότι κάτι δεν πάει καλά. Ας τα δούμε αναλυτικά.

 

  1. Αναπαραγωγή. Αν το κείμενο σας προτρέπει να το αναπαράγετε, αυτό θα πρέπει να σας υποψιάσει. Τα hoaxes υπάρχουν και αναπαράγονται στο ίντερνετ με αυτό τον τρόπο. Αν κανείς δεν αναπαράγει το hoax, αυτό έχει πεθάνει.
  2. Συντάκτης. Αν δεν υπάρχει συντάκτης, είναι ύποπτο. Όσο πιο μεγάλης σημασίας ισχυρισμοί υπάρχουν σε ένα κείμενο, τόσο και περισσότερο σημαντικό είναι να υπάρχει συντάκτης και να μην είναι φανταστικό πρόσωπο.
  3. Ημερομηνία. Αν αντί για ημερομηνία το κείμενο μας δίνει το χρόνο της ιστορίας που περιγράφει με λέξεις, όπως χθες, προχθές, την προηγούμενη βδομάδα κ.τ.λ., αυτό είναι πολύ ύποπτο.
  4. Ονόματα. Αν το κείμενο που διαβάζετε μιλάει για τη μικρή Μαρία, τον Γιωργάκη και την θεία Καλλιόπη στο χωριό αυτό θα πρέπει να σας υποψιάσει. Η θεία Καλλιόπη, ο Γιωργάκης, η μικρή Μαρία και οποιοδήποτε άλλο όνομα, δεν είναι υπαρκτά πρόσωπα. Αν μάλιστα, αυτά που περιγράφουν είναι πολύ σημαντικά, αυτό να σας υποψιάσει διπλά.
  5. Ορθογραφία. Αν στο κείμενο υπάρχουν πολλά ορθογραφικά λάθη, είναι μια ακόμη ένδειξη.
  6. Μετάφραση. Αν το κείμενο είναι προϊόν αυτόματης μετάφρασης, τότε αυτό είναι μια πολύ μεγάλη ένδειξη. Όσο πιο σημαντικό μήνυμα προσπαθεί να σας περάσει, τόσο πιο πολύ θα πρέπει να σας υποψιάσει το κείμενο που προέρχεται από αυτόματη μετάφραση.
  7. Φωτογραφίες. Αν το κείμενο συνοδεύεται από φωτογραφίες άσχετες με το θέμα, ή αν το θέμα της ανάρτησης είναι η φωτογραφία και αυτή έχει άθλια ανάλυση, είναι μια καλή ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά.
  8. Ιστορίες. Αν αυτό που διαβάζετε είναι η περιγραφή μιας ιστορίας χωρίς κανένα στοιχείο, μην το πιστεύετε. Είναι απλά μια ιστορία.
  9. Πικάντικα και πονηρά. Αν το κείμενο περιγράφει μια σεξουαλικού περιεχομένου, πικάντικη ιστορία που φυσικά δεν θα περιέχει στοιχεία, για ευνόητους λόγους, μην την πιστέψετε. 99% αυτές οι ιστορίες γράφονται για να αυξήσουν την επισκεψιμότητα στις σελίδες γιατί κινούν την περιέργεια των αναγνωστών.
  10. Μην πιστεύετε ότι αν κοινοποιήσετε μια φωτογραφία ή ένα κείμενο, οποιαδήποτε εταιρία θα διαθέσει ένα ποσό για κάποιο λόγο. Συνήθως αυτά τα μηνύματα αναπαράγονται στο Facebook και ισχυρίζονται ότι θα δοθεί ένα ποσό σε κάποια θεραπεία ή άλλο φιλανθρωπικό σκοπό.
  11. Απίστευτοι ισχυρισμοί. Όσο πιο απίστευτοι και τρελοί ισχυρισμοί υπάρχουν σε ένα κείμενο, τόσο πιο ατράνταχτες αποδείξεις και στοιχεία θα πρέπει να το συνοδεύουν. Αν δεν υπάρχουν τότε η ανάρτηση είναι προϊόν φαντασίας του αρθρογράφου.
  12. Συνωμοσιολογίες. Το ίντερνετ και οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι το ιδανικό μέσο για τους συνωμοσιολόγους που θέλουν να ψαρέψουν οπαδούς. Να είσαστε πολύ επιφυλακτικοί, ειδικά όταν διαβάζετε ισχυρισμούς χωρίς να υπάρχουν τρανταχτά στοιχεία.
  13. Μη λειτουργικά – ενεργά λινκ. Σελίδες διαγράφονται καθημερινά από το ίντερνετ και είναι πολύ πιθανό να συναντήσετε σε αρκετές αναρτήσεις κάποιο τέτοιο μη λειτουργικό λινκ, επειδή έχει διαγραφεί η σελίδα ή από κάποιο λάθος. Όμως, αν αυτό συνοδεύεται και με κάποια από τα παραπάνω ή υπάρχουν αρκετά μη ενεργά λινκ στην ανάρτηση, είναι μια ακόμη ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά.
  14. Λογικά σφάλματα. Αν το κείμενο περιέχει λογικά σφάλματα, τότε μην το πάρετε στα σοβαρά. Δεν μπορεί να μας λέει αλήθεια ένα κείμενο που μιλάει για μια ευρωπαϊκή χώρα και να περιέχει τιμές σε δολάρια Καναδά.
  15. Υπερβολικοί τίτλοι ή τίτλοι που δεν έχουν σχέση με το κείμενο της ανάρτησης. Τίτλοι που περιέχουν λέξεις όπως ΣΟΚ, ΣΟΚΑΡΙΣΤΙΚΟ, ΤΡΟΜΕΡΟ, ΦΟΒΕΡΟ, ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ, ΔΕΝ ΘΑ ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΑΣ κ.τ.λ. ή τίτλοι που μετά την ανάγνωση του άρθρου καταλαβαίνεις ότι δεν έχουν σχέση με την ανάρτηση, ή στον τίτλο υπάρχουν 25 θαυμαστικά !!!!!!!!!!!!!!! είναι εύκολο να καταλάβετε ότι μπαίνουν μόνο για να εκμεταλλευτούν την περιέργειά σας και να αυξήσουν την επισκεψιμότητα της σελίδας. Αυτό με συνδυασμό κάποιων από τα παραπάνω ανεβάζει τις πιθανότητες, να είναι hoax το άρθρο.
  16. Αδικαιολόγητα λάθη. Δε μιλάμε για απλά ορθογραφικά λάθη, αλλά για τρανταχτά αδικαιολόγητα λάθη. Δεν μπορεί σε ένα άρθρο που μας εμφανίζει π.χ. ένα email απάντηση από μια εταιρία, το όνομα της εταιρίας να είναι γραμμένο λάθος από την ίδια την εταιρία.
  17. Έρευνες και βαριά ονόματα. Αν το άρθρο αναφέρει κάποια έρευνα χωρίς να την παρουσιάζει ή να υπάρχει link για να τη διαβάσετε, αυτό θα πρέπει να σας προβληματίσει. Η αναφορά σε έρευνες, γίνεται για να αυξήσει την αξιοπιστία του άρθρου και να το πιστέψετε. Το ίδιο συμβαίνει με μεγάλα και γνωστά ονόματα επιστημόνων όπως Αϊνστάιν, Τέσλα κ.τ.λ. Αν το είπε ο Αϊνστάιν, «τότε δεν αμφισβητείται».
  18. Άλλες αναρτήσεις. Αν στη σελίδα που διαβάσατε την ανάρτηση δείτε άλλα γνωστά hoaxes, αυτό είναι μια πολύ μεγάλη ένδειξη, γιατί, όπως καταλαβαίνετε, δεν υπάρχει έλεγχος στις αναρτήσεις της σελίδας.
  19. Πόσα άρθρα ανά ώρα; Παρατηρήστε πόσα άρθρα ανεβάζουν οι διαχειριστές την ημέρα. Αν κάθε 2-3 και 5 λεπτά ανεβαίνει και νέο άρθρο, καταλαβαίνετε ότι δεν υπάρχει ο παραμικρός έλεγχος. Ούτε καν διαβάζουν αυτό που αναπαράγουν.
  20. Σχόλια. Διαβάζετε πάντα τα σχόλια. Αν στα σχόλια υπάρχουν ισχυρισμοί ότι η ανάρτηση είναι ψέμα, αυτό δεν είναι καθόλου μα καθόλου καλό για την αξιοπιστία του άρθρου.
  21. Όλα τα παραπάνω. Όσο περισσότερα από τα παραπάνω συναντήσετε σε μια ανάρτηση, τόσο πολλαπλασιάζονται οι πιθανότητες αυτή η ανάρτηση να είναι ένα ακόμη ψέμα ή τουλάχιστον να περιέχει μεγάλες ανακρίβειες.

 

Δανιηλίδης, Θ. (2014). «Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν μια ανάρτηση είναι hoax». Διαδικτυακή δημοσίευση στη σελίδα ellinikahoaxes.gr (διασκευή, απόσπασμα)