1     Καταιγιστικές είναι εξελίξεις στην υπόθεση με τους θανάτους των πέντε βρεφών στην Αμαλιάδα, παρουσία της 24χρονης Ειρήνης Μουρτζούκου, με την ΕΛ.ΑΣ κάθε μέρα να έρχεται και «πιο κοντά» στην απάντηση για το τι έχει πραγματικά συμβεί. Την ίδια στιγμή σε καθημερινή βάση σε όλες τις ζώνες τηλεοπτικών εκπομπών φιλοξενούνται τα πρόσωπα που εμπλέκονται στην υπόθεση και ακούμε διάφορες πτυχές και γενονότα που εν πολλοίς «κιτρινίζουν» και δεν σχετίζονται άμεσα με τους θανάτους των πέντε παιδιών.

2      «Η υπόθεση της Αμαλιάδας έχει προκαλέσει καταιγισμό δημοσιότητας, αλλά και πολλά ερωτήματα για το πώς τα ΜΜΕ διαχειρίζονται ευαίσθητες εγκληματολογικές υποθέσεις. Το κοινό, «κολλημένο» στις λεπτομέρειες που προβάλλονται, είναι θύμα ενός φαινομένου που οι επιστήμονες αποκαλούν CSI Effect. Αυτή η τάση, που επηρεάζεται από τηλεοπτικές σειρές εγκληματολογίας, μας κάνει να περιμένουμε άμεσες και αλάνθαστες λύσεις σε εγκλήματα – σε αντίθεση με την πραγματικότητα, όπου οι έρευνες απαιτούν χρόνο, μεθοδικότητα και μεγάλη προσοχή» εξηγεί η Κέλλυ Ιωάννου.

  3   «Τα ΜΜΕ, συχνά με στόχο την αύξηση της τηλεθέασης, δεν διστάζουν να παρουσιάσουν κάθε λεπτομέρεια σαν να είναι μέρος ενός θρίλερ. Και εδώ είναι που αρχίζουν τα προβλήματα. Όταν το κοινό εκτίθεται συνεχώς σε «σενάρια κλειδαρότρυπας» και δραματοποιημένες εκδοχές της αλήθειας, οι προσδοκίες διαστρεβλώνονται. Οι μελέτες επιβεβαιώνουν ότι αυτή η παραμόρφωση δεν είναι απλώς άκακη: μπορεί να επηρεάσει τους μάρτυρες, να διαμορφώσει αρνητικά την κοινή γνώμη, ακόμα και να προκαταβάλει το δικαστικό σώμα.

  4   Ένας από τους πιο επιζήμιους μύθους που συντηρούνται είναι η σύνδεση της ψυχικής ασθένειας με την εγκληματικότητα, μια παρερμηνεία που επιστημονικά δεν στέκει. Οι έρευνες στη δικαστική ψυχολογία (όπως εκείνες των Monahan, Douglas, και άλλων κορυφαίων επιστημόνων) έχουν δείξει ξεκάθαρα ότι η ψυχική ασθένεια δεν είναι καθοριστικός παράγοντας για την εγκληματική συμπεριφορά. Ωστόσο, τα ΜΜΕ συνεχίζουν να ενισχύουν αυτό το στερεότυπο, δημιουργώντας άδικες προκαταλήψεις για άτομα με ψυχικές ασθένειες, που στιγματίζονται και κατηγοριοποιούνται λανθασμένα.» συνεχίζει η κ. Ιωάννου.

  5   Για την κα Ιωάννου «η ηθική διάσταση αυτού του ζητήματος είναι επίσης καίρια: όταν τα ΜΜΕ κατασκευάζουν σενάρια για να τραβήξουν την προσοχή, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια παραβιάζεται και η αλήθεια διαστρεβλώνεται. Όπως τονίζουν οι Greer και Reiner (2012), η δικαστική έρευνα δεν πρέπει να γίνεται θέαμα. Απαιτεί ακεραιότητα, αντικειμενικότητα και σεβασμό για όσους εμπλέκονται. Σε υποθέσεις όπου κάθε λέξη μετράει, η έρευνα και η δικαιοσύνη δεν επιτρέπεται να καθοδηγούνται από τις κάμερες και τη «δίψα» για εντυπωσιασμό».

   6  «Εν κατακλείδι, η υπερπροβολή εγκληματικών υποθέσεων οδηγεί σε παραπληροφόρηση και προκαταλήψεις, διαμορφώνοντας μια διαστρεβλωμένη αντίληψη της δικαιοσύνης. Αντί να δίνει χώρο στις Αρχές για αμερόληπτη έρευνα, η κάλυψη από τα ΜΜΕ μπορεί να στρέψει την έρευνα προς την εμπορευματοποίηση, υποσκάπτοντας την ίδια την αλήθεια που υποτίθεται πως θέλουν να αναδείξουν» καταλήγει η εγκληματολόγος Δρ. Κέλλυ Ιωάννου.

ΘΕΜΑ 1   1ο υποερώτημα : Να παρουσιάσετε σε μια παράγραφο 50-60 τις συνέπειες της παραπληροφόρησης σύμφωνα με το κείμενο

2ο υποερώτημα

-Επιλέξτε τρεις περιπτώσεις χρήσης  εισαγωγικών και προσδιορίστε τη λειτουργία τους

-Δώστε έναν  τίτλο κυριολεξία και έναν τίτλο με μεταφορά για το άρθρο. Πώς λειτουργεί ο καθένας;          

3ο υποερώτημα : Αντικαταστήστε  κάθε υπογραμμισμένη λέξη με μια συνώνυμη έτσι, ώστε να μην αλλοιωθεί το νόημα. 

ΘΕΜΑ 2 Σε μια παράγραφο με τη μέθοδο των παραδειγμάτων και της αιτιολόγησης, αναφέρατε περιπτώσεις  παραπληροφόρησης που έχετε επισημάνει από την εμπειρία σας με τα ΜΜΕ

Παραπληροφόρηση

Ορισμός

Η σκόπιμη προσπάθεια διαστρέβλωσης των ειδήσεων και των  πραγματικών γεγονότων με σκοπό την εξαπάτηση της κοινής γνώμης. Καλείται και  κατευθυνόμενη πληροφόρηση. Στην περίπτωση αυτή παραβιάζονται βασικές αρχές του  κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας

Αίτια  παραπληροφόρησης

-Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΜΜΕ με στόχους: την υψηλή τηλεθέαση, ακροαματικότητα, αναγνωσιμότητα και την εμπορική επιτυχία καταλήγει στην προβολή ειδήσεων με κριτήρια εντυπωσιοθηρίας και μεγιστοποίησης της απήχησής τους. Ακόμη, συντελεί στην υπερβολή και τη δραματοποίηση, ενώ το κυνήγι της αποκλειστικότητας οδηγεί στην ελλιπή διασταύρωση των πληροφοριών. Η μη τήρηση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και η ιδεολογική φόρτιση από την πλευρά των δημοσιογράφων (εμπλοκή της είδησης με το σχόλιο, αλλοίωση του περιεχομένου της είδησης, απόκρυψη ντοκουμέντων, μη παρουσίαση όλου του φάσματος των απόψεων, μεροληπτική παρουσίαση).

 -Τα πολιτικά κόμματα, στον ανταγωνισμό για την εξουσία διαστρεβλώνουν τα γεγονότα, ψευδολογούν, προβαίνουν σε δυσφημιστικές αποκαλύψεις σε βάρος των πολιτικών τους ανταγωνιστών και δημαγωγούν σε καίρια εσωτερικά και εθνικά ζητήματα. Ειδικότερα, η κυβερνητική εξουσία, με στόχο να επηρεάσει προς όφελός

της την κοινή γνώμη, ωραιοποιεί πλευρές του έργου της, αποκρύπτοντας ή υποβαθμίζοντας στη συνείδηση του πολίτη αρνητικές πτυχές της πολιτικής της. Τα αντιπολιτευόμενα κόμματα ή άλλες πολιτικές οργανώσεις όταν ασκούν μια στείρα, χωρίς αρχές ψηφοθηρική πολιτική, εκτοξεύοντας ανυπόστατες κατηγορίες ή κινδυνολογώντας διαρκώς χωρίς αποδείξεις, υπερβάλλοντας, καταστροφολογώντας και παρουσιάζοντας μέρος της αλήθειας υπό το κομματικό πρίσμα.

 -Οργανωμένες ομάδες συμφερόντων (χρηματιστηριακοί κύκλοι, συνδικαλιστικοί φορείς, συντεχνίες, εταιρείες οικονομικής φύσης) που εξυπηρετούν ιδιοτελείς σκοπιμότητες

-Η διαφήμιση, με την παρουσίαση μιας «εικονικής» πραγματικότητας για πολλά προϊόντα, συχνά αποκρύπτοντας δυσλειτουργίες ή παρενέργειες, ή παραθέτοντας αναληθείς ιδιότητες των προϊόντων, αποσκοπώντας στην προσέλκυση των καταναλωτών. 

-Ευθύνη φέρουν και οι πολίτες, λόγω της απάθειας και της αδιαφορίας τους για τα κοινά, της έλλειψης κριτικής τους στάσης, του εθισμού τους στην εύκολη και αβασάνιστη πληροφόρηση, της πνευματικής τους νωθρότητας. -Ευθύνη φέρει και η εκπαίδευση, για την αδυναμία διάπλασης αυτόνομων προσωπικοτήτων, πνευματικά καλλιεργημένων, αλλά και οι πνευματικοί άνθρωποι με την αδράνειά τους στη διαφώτιση της κοινής γνώμης.

Συνέπειες παραπληροφόρησης

-οδηγεί στην παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων του πολίτη από κακόβουλες διαδόσεις ή συκοφαντίες, οι οποίες αναφέρονται στην ιδιωτική του ζωή και συντελούν στον στιγματισμό και τη διαπόμπευσή του,

 -οξύνει τον φανατισμό, αναπαράγει και εδραιώνει στερεότυπες αντιλήψεις και, τελικά, στρέφει τη μια κοινωνική ή εθνική ομάδα ενάντια στην άλλη, 

-δημιουργείται άγχος, φόβος, ανασφάλεια, απώλεια ψυχραιμίας, επικρατεί το ψέμα, η εξαπάτηση, χαλαρώνουν και εξασθενούν οι ηθικές αξίες, δημιουργώντας αρνητικά πρότυπα για τις νέες γενιές

-επιφέρει ανεξέλεγκτες οικονομικές παρενέργειες και επιδεινώνει το κλίμα στην οικονομία μιας χώρας με τη διασπορά ανυπόστατων και καταστροφολογικών φημών.

-Πλήττει τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, συσκοτίζει την αλήθεια, αποπροσανατολίζει, παραπλανά και χειραγωγεί την κοινή γνώμη, ακυρώνει την ελευθερία σκέψης, μετατρέπει τον πολίτη σε υποχείριο της εξουσίας και αντικείμενο εκμετάλλευσης, εφόσον μη σωστά ενημερωμένοι πολίτες δεν μπορούν να συμμετέχουν στα κοινά με πληρότητα και ωριμότητα. Παράλληλα, αποδυναμώνει τον πολιτικό διάλογο, προκαλεί τεχνητές εντάσεις και εμπεδώνει στην πολιτική ζωή το ψεύδος και τη συκοφαντία.

Τρόποι αντιμετώπισης

• Από το άτομο:

 1.Ανάπτυξη κριτικής σκέψης.

 2.Πνευματική καλλιέργεια για την ορθή επεξεργασία και την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων που δέχεται.

 3.Διασταύρωση και έλεγχος των πληροφοριών.

 4.Εξασφάλιση πλουραλιστικής ενημέρωσης.

 5.Διερεύνηση των πηγών πληροφόρησης.

 6.Απαλλαγή από φανατισμό και δογματισμό.

 7.Προσπάθεια διατήρησης της εσωτερικής του ελευθερίας .

 8.Μη παθητική αποδοχή όλων των πληροφοριών που δέχεται, προσπάθεια για την ορθή αξιολόγησή τους.

 9.Επιλεκτικότητα επιλογών ώστε να αποφεύγεται ο υποβιβασμός της προσωπικότητάς του.

 10.Γνώση των κανόνων λειτουργίας τωνMME και των μεθόδων αποπροσανατολισμού που χρησιμοποιούν.

• Από τα MME:

1.Αντικειμενική πληροφόρηση.

 2.Σεβασμός στην προσωπικότητα του πολίτη.

 3.Απαλλαγή των MME από οικονομικά συμφέροντα.

 4.Απαλλαγή από κομματικό-πολιτικό έλεγχο.

 5.Πλουραλιστική-σφαιρική ενημέρωση.

 6.Διαχωρισμός της είδησης από το σχόλιο.

 7.Ελευθερία δημοσιογράφου για την ελεύθερη διατύπωση των απόψεων και την άσκηση κριτικής.

 8.Τήρηση των κανόνων της δημοσιογραφικής δεοντολογίας : σεβασμός στην προσωπικότητα του πολίτη, παρουσίαση ειδήσεων ύστερα από τη διασταύρωση των πηγών, συνειδητοποίηση της ευθύνης προς το κοινωνικό σύνολο, αποφυγή της σκανδαλοθηρίας.

 9.Ιεράρχηση στην προβολή των ειδήσεων : ανάλογα με τη σπουδαιότητα της είδησης και όχι με εμπορικά κριτήρια.

 10.Αποφυγή της χρήσης μεθόδων εντυπωσιασμού κατά την παρουσίαση των ειδήσεων.

• Από την οικογένεια:

 1.Διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας των νέων

 2.Μετάδοση αρχών, αξιών και υγιών προτύπων

 3.Καλλιέργεια κριτικής σκέψης.

4. Έλεγχος των μηνυμάτων που δέχεται το παιδί

 5.Καλλιέργεια κοινωνικής και πολιτικής συνείδησης από νεαρή ηλικία.

 6.Συζήτηση για την κωδικοποίηση και την επεξεργασία των μηνυμάτων.

7. Επικοινωνία και καλλιέργεια κλίματος διαλόγου.

• Από το σχολείο:

 1.Καλλιέργεια κριτικής σκέψης.

 2.Ενημέρωση και διαμόρφωση ρεαλιστικής εικόνας της σύγχρονης πραγματικότητας.

 3.Διαμόρφωση ενεργών πολιτών.

 4.Κοινωνικοποίηση και δημιουργία πολιτικής συνείδησης.

 5.Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος.

6.Εθισμός στον προβληματισμό και την αξιολόγηση των γεγονότων.

• Από την πολιτεία:

1. Ύπαρξη δημοκρατικού πολιτεύματος

 2.Παρεμβάσεις και άσκηση ελέγχου στα Μ.Μ.Ε.

 3.Αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου.

 4.Αποδέσμευση των πολιτικών από κομματικά συμφέροντα και προσωπικές φιλοδοξίες.