Οι προεκτάσεις της εξειδίκευσης

Το κείμενο προέρχεται από το βιβλίο «Κοινωνικά Δοκίμια» του Αθανάσιου Κιτσάκη, που υπήρξε καθηγητής στη Βαρβάκειο Σχολή, σελ. 63 – 64, εκδόσεις Γρηγόρης, Αθήνα: 1991 (διασκευή συντομευμένη για τις ανάγκες της εξέτασης).

Προσπαθώντας κανείς να εντοπίσει τα αποτελέσματα της εξειδίκευσης, θα υιοθετούσε καταρχάς την άποψη ότι η εξειδίκευση σημαίνει γενικότερα άνοδο και βελτίωση του επιπέδου ζωής. Σαν επιμέρους θετικά αποτελέσματα θα μπορούσαμε να επισημάνουμε τη μεγιστοποίηση της απόδοσης, την υψηλή δηλαδή αποδοτικότητα (αυτό, βέβαια, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ένας σύγχρονος τεχνικός εξοπλισμός και οι νέες μέθοδοι παραγωγής), την ποιότητα στο παραγόμενο έργο, τη μείωση του κόστους παραγωγής, τη μείωση του καταβαλλόμενου μόχθου.

Ο Adam Smith, για να δείξει πόσο η εξειδίκευση αυξάνει την παραγωγικότητα, παραθέτει το κλασικό παράδειγμα της κατασκευής των καρφιτσών. «Ένας άνθρωπος μόνος του, λέει ο Smith, μπορεί να κατασκευάσει το πολύ μερικές εκατοντάδες καρφίτσες την ημέρα και αυτές όχι τέλειες. Αν, όμως, αυτό το έργο συντελείται από τα μέλη μιας μικρής ομάδας, έτσι ώστε το κάθε μέλος να εκτελεί συνεχώς την ίδια απλή ενέργεια, η ομάδα μπορεί στον ίδιο χρόνο να παράγει εκατοντάδες χιλιάδες καρφίτσες και μάλιστα τέλειας κατασκευής.»  Επισημαίνουμε ακόμη ότι ο ειδικευμένος σε κάποιον τομέα της παραγωγής κάνει ενέργειες απλές και επαναλαμβανόμενες, επομένως, πρέπει να θεωρηθεί ότι η απλοποίηση που επιτυγχάνεται με την εξειδίκευση δεν απαιτεί ιδιαίτερες πνευματικές ικανότητες από τον εργαζόμενο.

Αντιμετωπίζοντας τώρα το χώρο της επιστήμης, θεωρούμε ότι η εξειδίκευση είναι απαραίτητη. Η εξειδίκευση, παρατηρεί ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, αποτελεί αναπόδραστη ανάγκη, γιατί κανείς δεν έχει σήμερα το δικαίωμα να καυχηθεί ότι κατέχει όλες τις γνώσεις της εποχής του, αφού απλούστατα, όπως λέει, ο τύπος του ολοκληρωμένου σοφού, όπως ήταν ο Αριστοτέλης, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ή ο Γκαίτε, είναι τώρα απραγματοποίητος. Κι αυτό γιατί η εξειδίκευση στο χώρο της επιστήμης είναι πια επιβεβλημένη από τη στιγμή που οι γνώσεις είναι απεριόριστες και γιατί μέσω αυτής μπορεί ο εξειδικευμένος επιστήμονας να εξετάσει όσο το δυνατόν λεπτομερέστερα και τελειότερα έναν τομέα. Το παράδειγμα της ιατρικής με τις τόσες ειδικότητες θα ήταν αρκετά πειστικό, για να διαπιστώσει κάποιος το πόσο απαραίτητη είναι η εξειδίκευση στον επιστημονικό χώρο, όπως βέβαια και στον τομέα της τεχνικής.

Αν, όμως, εκ πρώτης όψεως, η εξειδίκευση παρουσιάζεται ως πανάκεια[1] και ως βασικός συντελεστής της κοινωνικής προόδου, χρειάζεται να δούμε και τις τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις που έχει. Αναφέραμε ήδη ότι με την εξειδίκευση έχουμε το αποτέλεσμα της διαίρεσης του παραγόμενου έργου σε απλές και επαναλαμβανόμενες ενέργειες. Αυτή η επανάληψη, αυτή η τυποποίηση και ο κατακερματισμός του έργου σταδιακά κουράζουν τον άνθρωπο και τυποποιούν τον ίδιο, αμβλύνουν την ευαισθησία του απέναντι σε θέματα που δεν άπτονται της εργασίας, τον οδηγούν στην αλλοτρίωση και, κατά συνέπεια, στην έλλειψη ενδιαφέροντος για το παραγόμενο έργο και την ποιότητά του. Για το ξεπέρασμα αυτής της αλλοτρίωσης ο Ροζέ Γκαρωντύ προτείνει, αφενός μεν, να κοινωνικοποιηθούν τα μέσα παραγωγής, αφετέρου δε, να υπάρχει εναλλαγή των εργαζομένων στους χώρους εργασίας .

1ο υποερώτημα

Να συνοψίσεις σε ένα κείμενο περίπου 70 λέξεων τα θετικά αποτελέσματα της εξειδίκευσης, όπως αυτά αναπτύσσονται από τον συντάκτη στις τρεις πρώτες παραγράφους του Κειμένου 1.

2ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει ο δοκιμιογράφος στην τρίτη παράγραφο του Κειμένου 1 (μονάδες 4), με ποια επιμέρους επιχειρήματα και παραδείγματα οδηγείται σε αυτό; (μονάδες 6).

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)

  1. Η λέξη «υιοθετούσε» στην πρώτη παράγραφο έχει τη σημασία:

α) αποδεχότα β) απέρριπτε γ) ανεχόταν δ) ενέκρινε

  1. Η λέξη «κατακερματισμός» στην τέταρτη παράγραφο, έχει ως αντώνυμό της τη λέξη:

α) ολοκλήρωση β) προσδιορισμός γ) επανένωση δ) πολυδιάσπαση

  1. Στην πρώτη παράγραφο στο χωρίο: «Σαν επιμέρους θετικά αποτελέσματα θα μπορούσαμε . . . τη μείωση του καταβαλλόμενου μόχθου» κυριαρχεί:

α) η παρατακτική σύνδεση β) ο μικροπερίοδος λόγος γ) το πολυσύνδετο σχήμα δ) το ασύνδετο σχήμα

  1. Ο δοκιμιογράφος επικαλείται στην τρίτη παράγραφο τα παραδείγματα του Αριστοτέλη, του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και του Γκαίτε:

α) για να αντιταχθεί με τα συγκεκριμένα πρότυπα σοφού β) για να επικρίνει τις συγκεκριμένες προσωπικότητες γ) για να συγκινήσει τον αναγνώστη δ) για να επικυρώσει την άποψη του

  1. Στη δεύτερη παράγραφο και στο χωρίο «Αν, όμως, αυτό το έργο συντελείται από τα μέλη μιας μικρής ομάδας, έτσι ώστε το κάθε μέλος να εκτελεί συνεχώς την ίδια απλή ενέργεια, η ομάδα μπορεί στον ίδιο χρόνο να παράγει εκατοντάδες χιλιάδες καρφίτσες και μάλιστα τέλειας κατασκευής» στην υπογραμμισμένη φράση εκφράζεται:

α) υπόθεση β) δυνατότητα γ) βεβαιότητα δ) πρόθεση

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)

Με αφορμή το Κείμενο 1 γράφεις ένα άρθρο που θα δημοσιευθεί στη σχολική σου εφημερίδα, εντοπίζοντας κυρίως τις αρνητικές συνέπειες της εξειδίκευσης στους εργαζόμενους, είτε αυτοί είναι απλοί εργάτες είτε εξειδικευμένοι επιστήμονες, καθώς και τους τρόπους, για να προληφθούν οι όποιες αρνητικές επενέργειες του φαινομένου. (350 – 400 λέξεις).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Ως θετικά αποτελέσματα της εξειδίκευσης επισημαίνονται:

για εμβάθυνση και διεξοδική μελέτη ενός αντικειμένου.

2ο υποερώτημα (μονάδες 10)

Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο δοκιμιογράφος

είναι ότι η εξειδίκευση είναι απαραίτητη στον τομέα της τεχνικής και στον επιστημονικό

χώρο: «για να διαπιστώσει κάποιος το πόσο απαραίτητη . . . και στον τομέα της τεχνικής»

Αυτό τεκμηριώνεται με δύο επιμέρους επιχειρήματα, που ενισχύονται με τις αντίστοιχες

διαρθρωτικές λέξεις (από τη στιγμή που / και γιατί) και ένα παράδειγμα. Συγκεκριμένα:

άνθρωπος: «γιατί η εξειδίκευση στο χώρο της επιστήμης είναι πια επιβεβλημένη από τη

στιγμή που οι γνώσεις είναι απεριόριστες».

«μέσω αυτής μπορεί ο εξειδικευμένος επιστήμονας να εξετάσει όσο το δυνατόν

λεπτομερέστερα και τελειότερα έναν τομέα».

πειστικό . . .»

3ο υποερώτημα (μονάδες 15)

Οι σωστές απαντήσεις στις επιμέρους προτάσεις είναι οι εξής:

  1. α 2. Γ 3. Δ  4. Α  5. β

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Ως προς το επικοινωνιακό πλαίσιο (άρθρο) λαμβάνουμε υπόψη:

Απαιτείται τίτλος. Ενδεικτικά: «Τα αδιέξοδα της εξειδίκευσης».

Πρόλογος: Αφόρμηση από την πραγματικότητα της απίστευτης τεχνολογικής εξέλιξης που έχει

διαχυθεί στην καθημερινότητα, με αποτέλεσμα την αυτοματοποίηση και της ίδιας της ζωής μας

/ εισαγωγή στις αρνητικές συνέπειες.

Ύφος λόγου: απλό, εφόσον το κείμενο προορίζεται για την σχολική εφημερίδα.

Γλώσσα: αναφορική λειτουργία / κυρίως γ ΄ρηματικό πρόσωπο ή α΄ ρηματικό πρόσωπο

πληθυντικού αριθμού.

Ενδεικτικοί άξονες ανάλυσης:

α) Αρνητικές συνέπειες της εξειδίκευσης στους εργαζόμενους:

ή για τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις → πρόσωπο μονοδιάστατο και συχνά

μονολιθικό / κοινωνική αλλοτρίωση που μπορεί να οδηγήσει σε πολιτική αδιαφορία.

αποξένωση του ειδικού από την εργασία του, εφόσον του λείπει η χαρά της

δημιουργίας, η γοητεία της συνεχόμενης εξέλιξης, της κατάκτησης του άγνωστου

χώρου.

και η επινοητικότητα, λόγω της επανάληψης και τυποποίησης των ενεργειών.

ότι είναι η κορυφαία εκδοχή του επιστημονικού πνεύματος → πρόσωπο

περιορισμένης κοινωνικής ευθύνης.

β) Τρόποι πρόληψης των αρνητικών συνεπειών:

(περιοδική αλλαγή του αντικειμένου ή ανανέωση του χώρου και των συνθηκών

εργασίας)  εξουδετέρωση της πλήξης / ανανέωση του ενδιαφέροντος του

ειδικευμένου εργαζόμενου / δυνατότητα παρέμβασης του εργαζόμενου στην

οργάνωση της εργασίας με προτάσεις βελτίωσης.

ελεύθερου χρόνου  επιδίωξη πολύπλευρης μόρφωσης, γενικότερης ενημέρωσης,

καλής ποιότητας ψυχαγωγίας /ανάπτυξη ποικίλων ενδιαφερόντων πνευματικών,

κοινωνικών, καλλιτεχνικών και πολιτιστικών γενικότερα → ανάπτυξη

ολοκληρωμένης και ισορροπημένης προσωπικότητας.

αναπτύξουν κοινωνική συνείδηση και συναίσθηση της κοινωνικής τους προσφοράς.