Ενδεικτικές ετυμολογικές συσχετίσεις
Ακολουθούν λέξεις που χρησιμοποιούνται στη σύγχρονη επικοινωνία στα ΝΕ και προέρχονται από
τα Λατινικά, συνήθως με τη μεσολάβηση μιας ρωμανικής γλώσσας, συχνότερα της Γαλλικής και της
Ιταλικής. Στις περισσότερες περιπτώσεις η λέξη σήμερα χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία
από αυτή που είχε στην Αρχαιότητα.
Προσοχή: δεν αναφέρονται λατινικές λέξεις που έχουν κοινή ρίζα με τις ελληνικές (π.χ. pater -
πατήρ, genus -γένος), αλλά μόνο οι ελληνικές που έχουν προέλθει από τη λατινική γλώσσα,
συνήθως με τη μεσολάβηση ρωμανικών γλωσσών.
Οι λέξεις με αστερίσκο δεν αναφέρονται στα ετυμολογικά σχόλια κάθε Μαθήματος, αλλά έχουν
επιλεγεί ως εμφανώς αναγόμενες σε λατινική λέξη. Οι σημασίες των λέξεων της ΝΕ βασίζονται
κυρίως στο Λεξικό της νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη. Ακολούθως παρατίθενται οι
συνηθέστερες ετυμολογικές συσχετίσεις:

Μάθημα 16.
gladius: το ξίφος––γλαδιόλα (λουλούδι)
*princeps: ο ηγεμόνας––πρίγκιπας, πριγκιπάτο
signum: η σημαία, το σημείο––σινιάλο
militaris: στρατιωτικός––μιλιταρισμός
numerus: ο αριθμός, το νούμερο––νούμερο
arma: τα όπλα–– τα άρματα, ο αρματολός
*dux: αρχηγός––δούκας, δουκάτο
*mitto (σουπίνο missum): στέλνω––κομισάριος (επίτροπος), μισιονάριος (ιεραπόστολος καθολικής
εκκλησίας)
*verto: στρέφω––η βερσιόν (εκδοχή, παραλλαγή), βέρτιγκο (ίλιγγος, αίσθημα περιστροφής)
*curro: τρέχω–– η κούρσα (αγώνας ταχύτητας, το τρέξιμο), ο κούριερ (ο ταχυδιανομέας)
Μάθημα 17.
tabernaculum: η σκηνή––ταβέρνα
communis: κοινός––κομμουνισμός
*miseror: θρηνώ, λυπάμαι κάποιον––μιζέρια/μίζερος
*mercator: ο έμπορος––ο μερκαντιλισμός (εμποροκρατία, οικονομικό σύστημα)
*virtus: αρετή, χάρισμα––βιρτουόζος (δεξιοτέχνης)
Μάθημα 18.
pastor: ο ποιμένας, ο βοσκός––πάστορας (προτεστάντης ιερέας)
(ex)traho: τραβάω (έξω)––τρακτέρ
*confundo (σουπίνο: confusum): συγχέω––το κομφούζιο (μπερδεμένη κατάσταση)
Μάθημα 19.
pravus: διεστραμμένος––μπράβος
socius: σύντροφος––σοσιαλισμός
*pugna: μάχη––μπουνιά
Μάθημα 20.
cado: πέφτω––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο)
diaeta: (θερινή) κατοικία––δίαιτα
solarium: λιακωτό––(το) σολάριουμ (συσκευή με την οποία υποβάλλεται κανείς σε τεχνητό
μαύρισμα)
velum: κουρτίνα–– (το) βέλο (λεπτό ύφασμα που καλύπτει γυναικεία καπέλα ή και μέρος του
προσώπου), το βήλο (κομμάτι πανί)
*(dis)curro: τρέχω (εδώ κι εκεί)–– η κούρσα (αγώνας ταχύτητας, το τρέξιμο), ο κούριερ (ο
ταχυδιανομέας)
Μάθημα 21.
*dux: αρχηγός––δούκας
*dictator: αρχιστράτηγος με έκτακτες εξουσίες για περιορισμένο διάστημα––δικτάτορας (πρόσωπο
που κατέλαβε την εξουσία με βίαιο τρόπο)

Μάθημα 22.
numerus: ο αριθμός––νούμερο
fructus: ο καρπός––φρούτο
*res publica: η πολιτεία, η δημοκρατία––ρεπουμπλικάνοι (πολιτικό κόμμα των ΗΠΑ)
*servio: υπηρετώ ––σερβιτόρος, σερβίρω
*motus: η κίνηση––το μοτίβο (ρυθμική μουσική ιδέα, επαναλαμβανόμενο εικαστικό ή λογοτεχνικό
θέμα), το μοτέρ (η μηχανή), το μοτοποδήλατο, η μοτοσικλέτα κ.ο.κ.
Μάθημα 23.
siccus: στεγνός, ξηρός––σέκος (ξερός, άναυδος, στον τόπο=νεκρός)
ascendo: ανεβαίνω––ασανσέρ
arma: όπλα––άρματα, αρματολός (υπάρχει στα σχόλια του μαθ. 16)
piscatorius: ψαράδικος––πισίνα
ianua: πόρτα––Ιανουάριος
*vinco: νικώ––Βίκτωρ, Βικτωρία (κύρια ονόματα)
*oculus: μάτι––τα κιάλια
*bene: καλά––το μπόνους, η μπουνάτσα (η καλοκαιρία)
*pars: το μέρος––η πάρτη (ο εαυτός μου, τα προσωπικά μου συμφέροντα), το πάρτι, η παρτίδα, η
παρτιτούρα
Μάθημα 25.
arbor: δέντρο–– το άλμπουρο (το κατάρτι)
muri: τα τείχη––το μουράγιο (προκυμαία, χτιστό τμήμα λιμανιού)
extremus: έσχατος––εξτρεμισμός
Μάθημα 26.
minor: μικρότερος––μίνι, μινόρε
festivus: πρόσχαρος––φεστιβάλ
constantia: σταθερότητα––Κωνσταντίνος
patientia: υπομονή––πασιέντσα
*studiose: με επιμέλεια––στούντιο
*vita: ζωή––η βιταμίνη
Μάθημα 27.
minor: μικρότερος––μίνι, μινόρε (υπάρχει στα ετυμολογικά του μαθ. 26)
sonorus: ηχηρός––σονάτα (είδος μουσικής σύνθεσης), σονέτο (λυρικό ποίημα)
durus: σκληρός––ντούρος (σκληρός, αυτός που δε λυγίζει εύκολα)
pomum: καρπός––πόμολο
Μάθημα 28.
notus: γνωστός––η νότα
custodia: φρουρά, φυλακή––κουστωδία (επίσημη συνοδεία αστυνομικών ή στρατιωτικών)
*homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
*servus: δούλος, υπηρέτης––σερβιτόρος, σερβίρω
*summus: ύψιστος, ανώτατος, ολόκληρος––η σούμα (το σύνολο)

Μάθημα 29.
*homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
instituo: διδάσκω––ινστιτούτο (μορφωτικό––πολιτιστικό ίδρυμα)
milia/mille: χίλια, η χιλιάδα––(το) μίλι
sutor: παπουτσής (αυτός που ράβει υποδήματα––(κο)στούμι
opera: εργασία, κόπος––όπερα, οπερέτα (μουσικά είδη)
doceo: διδάσκω––ντοκουμέντο
Μάθημα 30.
luxuria: πολυτέλεια––το λούσο (εντυπωσιακό ρούχο ή είδος καλλωπισμού)
familia: οικογένεια––φαμίλια
honor/s: η τιμή––(το) ονόρε
*res: πράγμα––ρεαλισμός
Μάθημα 31.
congredior: συγκρούομαι, συγκεντρώνομαι, συνέρχομαι––κογκρέσο (συνέλευση)
*castra: στρατόπεδο (castrum: φρούριο)––κάστρο,
opera (+ γενική): με τις ενέργειες κάποιου––όπερα, οπερέτα (μουσικά είδη)
*(per)moveo: (παρα)κινώ––το μοτίβο (ρυθμική μουσική ιδέα, επαναλαμβανόμενο εικαστικό ή
λογοτεχνικό θέμα), το μοτέρ (η μηχανή), το μοτοποδήλατο, η μοτοσικλέτα κ.ο.κ.
Μάθημα 32.
vetustas: αρχαιότητα––βετεράνος
*colo (colui - cultum - colere 3): καλλιεργώ––κουλτούρα
*conformo: διαμορφώνω––κονφορμισμός ή κομφορμισμός (συμβατισμός)
*liber: το βιβλίο––το λιμπρέτο (το κείμενο όπερας ή άλλου μουσικού έργου)
*imitor: μιμούμαι––ιμιτασιόν (η απομίμηση - και ως επίθετο)
*fortis: δυνατός, γενναίος––το φόρτε (το δυνατό σημείο κάποιου)
Μάθημα 33.
*libido: πάθος––η λίμπιντο (η ερωτική ορμή)
propago: αφήνω απογόνους––προπαγάνδα
sano: θεραπεύω–– το σανατόριο (θεραπευτικό ίδρυμα)
Μάθημα 34.
forte: τυχαία, ίσως/fortuna: τύχη––φουρτούνα
*dux: αρχηγός––δούκας, δουκάτο
*templum: το ιερό, ο ναός––το τέμπλο (το εικονοστάσιο μεταξύ αγίου βήματος και κυρίως ναού
στις εκκλησίες)
Μάθημα 35.
*miseror: θρηνώ, λυπάμαι κάποιον––μιζέρια/μίζερος
*plebs και plebes: οι πληβείοι––η πλέμπα, η πλεμπάγια (ο όχλος)
*curo: φροντίζω––η κούρα (η φροντίδα), κουράρω
*mercenarius: μισθωτός εργάτης––ο μερκαντιλισμός (εμποροκρατία, οικονομικό σύστημα)

Μάθημα 36.
scamnum: το σκαμνί––σκαμνί
solvo: λύνω––σβέλτος
*maximus: μέγιστος––το μάξι (μακρύ φόρεμα), ο μαξιμαλισμός (η προβολή αιτημάτων στο
υπέρτατο όριο), ο Μάξιμος (κύριο όνομα)
*mitto: στέλνω––ο κομισάριος (επίτροπος), ο μισιονάριος (ο ιεραπόστολος της καθολικής
εκκλησίας)
*impero: διατάζω––ο ιμπεριαλισμός (τάση για εδαφική επέκταση ή κατάκτηση)
Μάθημα 37.
casus: τυχαίο ή απροσδόκητο περιστατικό––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο)
*miseror: λυπάμαι––μιζέρια, μίζερος
*miser: δυστυχής––μιζέρια, μίζερος
natura: η φύση––νατουραλισμός (αισθητικό κίνημα)
*servus: δούλος, υπηρέτης––σερβιτόρος, σερβίρω
*populus: ο λαός––το πόπολο (ο λαός υποτιμητικά), ποπ (κάτι δημοφιλές, για το ευρύ κοινό,
εμπορική μουσική), Ποπ Αρτ, κ.ο.κ.
*res: πράγμα––ρεαλισμός
*furor: η μανία––φουριόζος, η φούρια (η πιεστική βιασύνη)
*victor: ο νικητής, victoria: η νίκη––Βίκτωρ, Βικτωρία (κύρια ονόματα)
*pugno: μάχομαι––η μπουνιά
Μάθημα 38.
natura: η φύση––νατουραλισμός (αισθητικό κίνημα)
*mos: έθιμο, ήθος––αμοραλιστής, αμοραλισμός
*res: πράγμα, η πραγματικότητα––ρεαλισμός
*mora: η καθυστέρηση––το μορατόριουμ (συμφωνία για αναστολή προκλητικών ενεργειών μεταξύ
κρατών)
*morior (σουπίνο mortuum): πεθαίνω––ο μόρτης (ο μάγκας, ο αλήτης)
Μάθημα 39.
premo: πιέζω––η πρέσα, πρεσάρω
materia: ύλη––ματεριαλισμός (υλισμός)
miles: στρατιώτης––μιλιταρισμός (υπάρχει στο μάθημα 16 αναφορικά με το militaris)
minus: λιγότερο–– το μίνι, μινόρε (υπάρχει στα ετυμολογικά του μαθ. 26 αναφορικά με το minor)
*res: πράγμα, η πραγματικότητα––ρεαλισμός
*virtus: αρετή, χάρισμα––βιρτουόζος (δεξιοτέχνης)
*fortuna: τύχη––φουρτούνα
*ago: κάνω, οδηγώ––ο ακτιβισμός (έντονες μορφές αγώνα για την επίτευξη στόχων), ακτιβιστής
*imperator: στρατηγός–– ο ιμπεριαλισμός, ιμπεριαλιστής
*optimus: άριστος––ο οπτιμισμός (στάση ζωής που προσδοκά καλή εξέλιξη των πραγμάτων)
Μάθημα 40.
armatus: οπλισμένος––άρματα, αρματολός (υπάρχει στο μάθημα 16 αναφορικά με το arma)
solus: μόνος–– (το) σόλο
conservo: σώζω––κονσέρβα

celeriter: γρήγορα––ο κέλητας (γρήγορο άλογο)
miles: στρατιώτης––μιλιταρισμός (υπάρχει στο μάθημα 16 αναφορικά με το militaris)
*res: πράγμα––ρεαλισμός
Μάθημα 41.
antiquus: αρχαίος––η αντίκα
*antiquitas: η αρχαιότητα––η αντίκα
pectus: στήθος––(το) πέτο
*homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
*bonus: καλός––το μπόνους, η μπουνάτσα (η καλοκαιρία)
*verbum: ο λόγος––ο βερμπαλισμός (η χρήση εντυπωσιακών εκφραστικών σχημάτων), ο
βερμπαλιστής
*intelligo/intellego: καταλαβαίνω––η ιντελιγκέντσια (η ιδιαίτερη ομάδα των διανοουμένων)
*colo (colui - cultum - colere 3): καλλιεργώ––κουλτούρα
*placeo: αρέσω––το πλασέμπο (εικονικό φάρμακο που παράγει στον ασθενή την αυθυποβολή της
βελτίωσης της κατάστασής του)
Μάθημα 42.
*castra: στρατόπεδο (castrum: φρούριο)––κάστρο, οχυρό
*regie: με τρόπο τυραννικό/βασιλικό––ο ρήγας (βασιλιάς)
*intelligo: καταλαβαίνω––η ιντελιγκέντσια (η ιδιαίτερη ομάδα των διανοουμένων)
Μάθημα 43.
*castra: στρατόπεδο (castrum: φρούριο)––κάστρο, οχυρό
finis: τέλος, όριο––φινάλε
cado: πέφτω ––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο)
*miser: δυστυχής––μιζέρια, μίζερος
*succurrit: έρχεται κάτι στο μυαλό–– curro: τρέχω––η κούρσα (αγώνας ταχύτητας, το τρέξιμο), ο
κούριερ (ο ταχυδιανομέας)
*futurus -a -um: μετοχή μέλλοντα του sum––φουτουριστικός, φουτουρισμός
*servitus: δουλεία––σερβιτόρος, σερβίρω
finis: τέλος, όριο––το φινάλε
patior: ανέχομαι, υπομένω––η πασιέντσα
*vita: ζωή––η βιταμίνη
Μάθημα 44.
cado: πέφτω––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο) (υπάρχει στα σχόλια του μαθήματος 43)
forte: τυχαία, ίσως/fortuna: τύχη––φουρτούνα
*colo (colui – cultum – colere 3): καλλιεργώ––κουλτούρα
tempus: ο χρόνος––το τέμπο (ο ρυθμός)
*intelligo: καταλαβαίνω––η ιντελιγκέντσια (η ιδιαίτερη ομάδα των διανοουμένων)
*vita: ζωή––η βιταμίνη
Μάθημα 45.
*castra: στρατόπεδο (castrum: φρούριο)––κάστρο, οχυρό
celeriter: γρήγορα––ο κέλητας (γρήγορο άλογο)

casus: τυχαίο ή απροσδόκητο περιστατικό––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο) (υπάρχει στα
σχόλια του μαθ. 37)
miles: στρατιώτης––μιλιταρισμός (υπάρχει στο μάθημα 16 αναφορικά με το militaris)
*curo: φροντίζω––η κούρα (η φροντίδα), κουράρω
*mitto (σουπίνο missum): στέλνω––κομισάριος (επίτροπος), μισιονάριος (ιεραπόστολος καθολικής
εκκλησίας)
*res: πράγμα––ρεαλισμός
Μάθημα 46.
*communis: κοινός––κομουνισμός (υπάρχει στα σχόλια του μαθ. 17)
natura: η φύση––νατουραλισμός (αισθητικό κίνημα) (υπάρχει στα σχόλια του μαθ. 38)
*res publica: η πολιτεία, η δημοκρατία––ρεπουμπλικάνοι (πολιτικό κόμμα των ΗΠΑ)
*rego: κατευθύνω, κυβερνώ––ο ρήγας (ο βασιλιάς)
*pars: το μέρος––η πάρτη (ο εαυτός μου, τα προσωπικά μου συμφέροντα), το πάρτι, η παρτίδα, η
παρτιτούρα
cado: πέφτω––(το) κάζο (ζημιά, πάθημα, στραπάτσο) (υπάρχει στα σχόλια του μαθ. 37)
*decet: αρμόζει––το ντεκόρ
*homo: άνθρωπος––ουμανισμός (ανθρωπισμός)
*bonus: καλός––το μπόνους, η μπουνάτσα (η καλοκαιρία)
Μάθημα 47.
vestis: φόρεμα––βεστιάριο
tempus: ο χρόνος––το τέμπο (ο ρυθμός)
(ex)traho: τραβάω (έξω)––το τρακτέρ
*video: βλέπω––το βίντεο
Μάθημα 48.
albus: λευκός––(το) άλμπουμ
instinguo (σουπίνο instinctum): παρορμώ, κατευθύνω–– το ένστικτο
durus: σκληρός––ντούρος (σκληρός, αυτός που δε λυγίζει)
*pulchritudo: η ομορφιά––Πουλχερία (κύριο όνομα)
*impero: διατάζω––ο ιμπεριαλισμός (τάση για εδαφική επέκταση ή κατάκτηση)
miles: στρατιώτης––μιλιταρισμός (υπάρχει στο μάθημα 16 αναφορικά με το militaris)
doceo: διδάσκω––ντοκουμέντο
*video: βλέπω––το βίντεο
*servus: δούλος, υπηρέτης––σερβιτόρος, σερβίρω
Μάθημα 49.
*forte: τυχαία, ίσως/fortuna: τύχη––φουρτούνα
*ferrum: σίδηρος––η φεριτίνη (πρωτεΐνη που ρυθμίζει τον σίδηρο του οργανισμού)
*officium: καθήκον, έργο––το οφίκιο ή οφίτσιο (τίτλος, αξίωμα)
*factum: πράξη––ντεφάκτο (εκ των πραγμάτων, στην πράξη)
Μάθημα 50.
solus: μόνος––(το) σόλο (υπάρχει στα σχόλια του μαθ. 40)

*mitto (σουπίνο missum): στέλνω––κομισάριος (επίτροπος), μισιονάριος (ιεραπόστολος καθολικής
εκκλησίας)
*placet: αρέσει––το πλασέμπο (εικονικό φάρμακο που παράγει στον ασθενή την αυθυποβολή της
βελτίωσης της κατάστασής του)
*imperium: εξουσία––ο ιμπεριαλισμός (τάση για εδαφική επέκταση ή κατάκτηση)
*magistra: η δασκάλα, η σύμβουλος––ο μάγιστρος (ανώτατο αξίωμα στην ύστερη ρωμαϊκή και
βυζαντινή περίοδο)