Νικηφόρου Βρεττάκου, «Στον Ρoμπέρτ Οπενχάιμερ» (αποσπάσματα)

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος υπήρξε ποιητής, πεζογράφος, μεταφραστής και δοκιμιογράφος. Το απόσπασμα προέρχεται από το εκτενές ποίημα του-γράμμα (1954) στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, τον φυσικό επιστήμονα - υπεύθυνο για την ανάπτυξη της ατομικής βόμβας.

[...]

Φίλε Οπενχάιμερ,

λάβαμε
τις τελευταίες ειδήσεις σας.
Φορτωμένα τις μέρες αυτές, τα ερτζιανά και οι ασύρματοι
πάνε και φέρνουν, σ' όλο τον κόσμο, τη σιωπή και τη θλίψη σας.
Και μεις, άνθρωποι απλοί, όπως κάνουμε πάντοτε,
γνωρίζοντας πως ο πόνος κατοικείται από το Θεό
σηκωθήκαμε ορθοί και κρατήσαμε
σιγή πέντε λεπτών μπρος τη θλίψη σας,
με σκυμμένα τα πρόσωπα
και σταυρωμένα τα χέρια μας.

Αλλά, φίλε Οπενχάιμερ, όχι·
δεν προσθέσατε τίποτα στην καρδιά μας. Η πράξη σας
έμεινε πράξη. Η σελίδα σας έκλεισε.
Τ' ανάλαφρο σαν αστέρι όνομά σας
έγινε στάχτη στη Χιροσίμα.
Σε τί θα ωφελούσε ν' αφήσουμε τώρα
την καρδιά μας αδέσποτη κάτω απ' τα δάκρυά μας;
Σε τί θα ωφελούσε να κάτσουμε δίπλα σας
αντίκρυ στο σύμπαν; Σας παραδίνουμε στη
μακροθυμία των αιώνων κι ευχόμαστε
ν' αξιωθείτε τη χάρη της.

Τί να σας κάνουμε; Πού
να σας κρύψουμε; Όπου
κι αν σας βάλει κανείς
σαν πύργος πανύψηλος
θα κρύβετε πάντοτε
ένα μέρος του ήλιου.

Δεν είναι στο χέρι μας.
Δεν υπάρχει πια δέντρο να καθίστε στη ρίζα του.
Η στέγη του σύμπαντος δεν θα σας ήθελε.
Εμείς, άνθρωποι απλοί, που ο Θεός μάς γυρίζει τα φύλλα των ημερών,
που λογαριάζουμε τη ζωή μας με την ανατολή του ηλίου
που υπογράφουμε στην καθαρή μας καρδιά τα πεπραγμένα μας με τη δύση του,
που αγαπάμε το χώμα και το σύννεφο του ουρανού,
γιατί μαζί με τον άνεμο και την παρεμβολή του φωτός,
μεγαλώνουν τα στάχυα στο μικρό μας ορίζοντα,
σας εγκαλούμε: Ακούστε μας!
Δεν έτυχε, φίλε Οπενχάιμερ, ποτέ, να σκεφθείτε με πόσα
δάκρυα φτιαχτήκαν οι κήποι του κόσμου;
Δεν είχατε δάκρυα να μετρήσετε;
Δεν σας φτάναν οι αριθμοί για την εξίσωση της αλήθειας;
Ποτέ δεν σταθήκατε, μόνος προς μόνον, αντίκρυ στα μάτια μας
κι αντίκρυ στο θαύμα του χεριού τ' αδερφού σας;

Πώς σας διέφυγε,
φίλε Οπενχάιμερ,
—ένα σύνολο από
μικρά και μεγάλα
θαύματα— ο άνθρωπος; [….]

[πηγή: Νικηφόρος Βρεττάκος, Τα ποιήματα, τ. Α΄. Με ένα σχέδιο του Επαμεινώνδα Λιώκη, Τρία Φύλλα, Αθήνα 1981, σ. 227-239]

ΘΕΜΑ

Ποια στάση κρατά το ποιητικό υποκείμενο απέναντι στον Οπενχάιμερ; Γιατί τον κατηγορεί και ποια στοιχεία αντιπροβάλλει; Να στηρίξετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η προσωπική σας άποψη για τον ρόλο του επιστήμονα και την ευθύνη του απέναντι στην κοινωνία;