Εδώ θα βρείτε μια σειρά από πολύ βασικά, σπουδαία και θεμελιώδη γεγονότα της ελληνικής αρχαιότητας, ώστε να μπορείτε με μια ματιά να τα θυμηθείτε και να κατανοήσετε τη συνεχή ροή της ιστορίας μέσω των μεταξύ τους σχέσεων.
Κρατώντας αυτά στη μνήμη σας, θα μπορείτε εύκολα να εντάξετε όλες τις νέες επί μέρους πληροφορίες που θα συναντήσετε στο μέλλον προχωρώντας τη μελέτη σας.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όλες οι χρονολογίες είναι ΠΡΟ ΧΡΙΣΤΟΥ, γι'αυτό και δεν το σημειώνω ξεχωριστά κάθε φορά.
--------------------------------
ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ
-------------------
-8ος-7ος αι: Το 776 πραγματοποιούνται για πρώτη φορά οι Ολυμπιακοί Αγώνες, με συμμετοχή όλων των Ελλήνων. Οι Έλληνες αρχίζουν ως έθνος να αποκτούν κοινή συνείδηση, παρά τον φυλετικό και γεωγραφικό διαχωρισμό και τη διασπορά μεταξύ τους, καθώς και τις συχνά έντονες διαφορές που οδηγούν σε πολέμους.
Δεύτερος μεγάλος αποικισμός, ίδρυση υπερποντίων αποικιών (Μικρασιατικά παράλια, Εύξεινος Πόντος, Δυτική Μεσόγειος, Βόρειος Αφρική) από τις ελληνικές πόλεις-κράτη (η Αθήνα και η Σπάρτη οι ισχυρότερες ανάμεσά τους), πολιτικές μεταβολές στις περισσότερες περιπτώσεις (τυραννίδες, αριστοκρατία, ολιγαρχία) με εξαίρεση τη Σπάρτη, που παραδοσιακά διατηρεί το θεσμό των διπλών Βασιλέων.
-594: Μεταρρυθμίσεις του Σόλωνος, η σκληροπυρηνική αριστοκρατική χροιά του πολιτεύματος στην Αθήνα μεταβάλλεται προς το καλύτερο και για πρώτη φορά λαμβάνεται σοβαρά υπ'όψιν ο άσημος και φτωχός πολίτης (Σεισάχθεια).
-500: Η μεταρρύθμιση του Κλεισθένους, με αυτή τίθενται οι βάσεις για την μετέπειτα άνθιση της Αθηναϊκής δημοκρατίας.
ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
-------------------
-499: Ιωνική επανάσταση, η αφορμή για την πρώτη επίθεση των Περσών κατά των Ελλήνων. Κύρια πηγή πληροφοριών είναι ο ονομαζόμενος "Πατέρας της Ιστορίας", ο Ηρόδοτος από την Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας.
-490: Δεύτερη εκστρατεία του Δαρείου, καταστροφή της Ερέτριας και θρίαμβος των Αθηναίων μαζί με τους φίλους και συμμάχους τους Πλαταιείς στον Μαραθώνα. Ουσιαστικά εδώ αρχίζουν οι Περσικοί πόλεμοι.
-480/479: Επίθεση του Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων, σημαντικές μάχες και ναυμαχίες, όλες νικηφόρες υπέρ των Ελλήνων (πλην της μάχης των Θερμοπυλών, η οποία όμως υπήρξε εξαιρετικής σημασίας και βοήθησε στη μετέπειτα πορεία του πολέμου): Αρτεμίσιο-Θερμοπύλες, Σαλαμίνα (προηγήθηκε ολοκληρωτική καταστροφή της έρημης από κατοίκους πόλεως των Αθηνών), Πλάταια-Μυκάλη. Λήξη Περσικών πολέμων και απομάκρυνση περσικής απειλής.
-478: Δημιουργία της Αθηναϊκής Συμμαχίας με πρωτοβουλία του δίκαιου Αριστείδη. Ενώ στην αρχή ήταν χρήσιμη και ωφέλιμη για όλους τους συμμετέχοντες, σταδιακά επί Κίμωνος και ολοκληρωτικά επί Περικλέους εξελίχθηκε σε καταπιεστική ηγεμονία που εκμεταλλευόταν συστηματικά τους συμμάχους.
-462/461: Επικράτηση των δημοκρατικών με τον Εφιάλτη στην Αθήνα. Δολοφονία Εφιάλτη και άνοδος του Περικλή.
-454: Μεταφορά (ουσιαστικά κλοπή) του κοινού ταμείου της Αθηναϊκής Συμμαχίας από το ιερό νησί της Δήλου στην Αθήνα. Με τα χρήματα αυτά από το 447 ως το 432 κατασκευάζεται ο Παρθενώνας και τα άλλα κλασικά μνημεία που θαυμάζουμε σήμερα πάνω στο βράχο της ακροπόλεως. Ο ονομαζόμενος "Χρυσός αιώνας του Περικλή" (ουσιαστικά η τριακονταετία περίπου από το 460 ως το 430, που συμπίπτει και με καιρό ειρήνης, ισχύος και δημιουργίας στην Αθήνα) θα αφήσει στην ανθρωπότητα αθάνατα και αξεπέραστα μνημεία πολιτισμού με παγκόσμιο και διαχρονικό κύρος. Ονόματα όπως αυτά των αρχιτεκτόνων Ικτίνου και Καλλικράτη ή του γλύπτη Φειδία θα μείνουν χαραγμένα ανεξίτηλα στην πανανθρώπινη συνείδηση.
-431: Έναρξη Πελοποννησιακού πολέμου ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης συμφερόντων Αθήνας-Σπάρτης και των συμμάχων τους, ο οποίος διήρκεσε ως το 404, με ένα διάλειμμα από το 421 ως το 415. Ο εμφύλιος πόλεμος αυτός υπήρξε καταστρεπτικότατος για όλους τους Έλληνες και σήμανε την αρχή της παρακμής της ελληνικής κλασικής αρχαιότητας. Κύριες πηγές πληροφοριών είναι ο αθηναίος ιστορικός Θουκυδίδης (εξιστορεί γεγονότα ως περίπου το 411) και στη συνέχεια ο αθηναίος Ξενοφών.
-430/429: Ο λοιμός πλήττει την Αθήνα εν μέσω πολέμου. Θάνατος του Περικλέους. Ακολουθεί πολιτικό χάος και ανέρχονται στην εξουσία δημαγωγοί που θα σύρουν την πόλη στην καταστροφή της.
-421: Νικίειος ειρήνη (μεταξύ Σπαρτιατών και Αθηναίων και των δύο αντιστοίχων συμμαχιών) και προσωρινή παύση του πολέμου.
-415: Σικελική εκστρατεία. Παραβίαση της ειρήνης με πρόταση του Αλκιβιάδη και πλειοψηφική έγκριση από την εκκλησία του δήμου. Η αθηναϊκή δημοκρατία αρχίζει να παραπαίει και για πρώτη φορά μετά τους Περσικούς πολέμους το πάλαι ποτέ υψηλό γόητρο της Αθήνας καταρρακώνεται.
-404/403: Λήξη Πελοποννησιακού πολέμου, όλου οι εμπλεκόμενοι εξέρχονται εξουθενωμένοι, ο ελληνικός κόσμος έχει διαλυθεί ενώ οι Πέρσες συντηρούν τις έριδες παρέχοντας χρήματα στις αντίπαλες πλευρές. Εγκατάσταση Τριάκοντα τυράννων στην Αθήνα και απομάκρυνσή τους μετά από ένα έτος.
-395: Εκστρατεία Αγησιλάου της Σπάρτης εναντίον των Περσών εντός περσικού εδάφους. Ο Αγησίλαος είναι ο πρώτος που κατανοεί την αναγκαιότητα ένωσης όλων των Ελλήνων εναντίον του κοινού εχθρού, όμως δε βρίσκει ανταπόκριση.
-386: Ανταλκίδειος ή Βασίλειος ειρήνη, μετά από πολύχρονες αντιθέσεις οι Έλληνες καταλήγουν να ζητήσουν στον βασιλιά της Περσίας να μπει διαιτητής μεταξύ τους, καθώς οι ίδιοι δεν καταφέρνουν να συνεννοηθούν. Ουσιαστικός θρίαμβος των Περσών σε σχέση με τα ελληνικά πράγματα, σχεδόν 100 χρόνια μετά τις συντριβές τους στα πεδία της μάχης εντός της ελληνικής επικράτειας.
-378: Ίδρυση Β' Αθηναϊκής Συμμαχίας σε μια τελευταία και απελπισμένη προσπάθεια της Αθήνας να ελέγξει την κατάσταση.
-371/362: Θηβαϊκη ηγεμονία, ο πόλη της Θήβας διαλύει τις σπαρτιατικές φάλαγγες στη μάχη των Λεύκτρων της Βοιωτίας (371) και έκτοτε η Σπάρτη δε θα ξαναεμφανιστεί ως ισχυρή δύναμη στο ιστορικό προσκήνιο. Επιτυχίες των στρατηγών Επαμεινώνδα και Πελοπίδα έναντι των υπολοίπων Ελλήνων. Μετά το θάνατο των δύο αυτών προσώπων, η Θήβα παρακμάζει ως στρατιωτική δύναμη.
-348/338: Επικράτηση Φιλίππου Β' της Μακεδονίας και αναγκαστική συνένωση των ελληνικών πόλεων-κρατών υπό την ηγεσία του, με απώτερο σκοπό την κοινή εκστρατεία εναντίον της Περσίας. Συντριβή Αθηναίων και Θηβαίων στη μάχη της Χαιρώνειας στη Βοιωτία (338) και οριστική εξουδετέρωση της Αθηναϊκής δύναμης. Το 336 ο Φίλιππος δολοφονείται και ματαιώνονται τα σχέδιά του.
-336/323: Άνοδος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο θρόνο της Μακεδονίας μετά το θάνατο του πατέρα του, πανελλήνια εκστρατεία εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας (μεγάλοι απόντες οι Σπαρτιάτες), κατάλυση περσικής δύναμης. Ο Αλέξανδρος είναι τυπικά ο νέος κυρίαρχος όλης της Ασίας, στη θέση των Περσών. Περαιτέρω εκστρατεία του Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο (ίδρυση Αλεξάνδρειας) και στην Ανατολή, ευρεία διάδοση του ελληνικού πολιτισμού. Θα φτάσει μέχρι τον Ινδό ποταμό, στα όρια με την Ινδία, όπου και θα αναγκαστεί από τον ίδιο τον στρατό του να εγκαταλείψει και να επιστρέψει. Θάνατος του Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα το 323.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
--------------------------------------------------
-323/2ος-1ος αι: Ίδρυση Ελληνιστικών βασιλείων από τους κληρονόμους του Αλεξάνδρου, κατακερματισμός της ενιαίας και ισχυρής αυτοκρατορίας, μακροχρόνιες έριδες μεταξύ των νέων κρατών που δημιουργήθηκαν.
Τα σημαντικότερα είναι αυτά της Αιγύπτου (Πτολεμαίος), της Συρίας (Σέλευκος) και της Μακεδονίας (Κάσσανδρος).
Από τα μέσα και προς τα τέλη της περιόδου η νέα υπερδύναμη της Ρώμης από τη Δύση κατακτά συνεχώς και μετά από πολλαπλές πολεμικές αναμετρήσεις κομμάτια του Ελληνιστικού κόσμου. Με τη άλωση και καταστροφή των Αθηνών από τον ρωμαίο στρατηγό Σύλλα (το 86) σηματοδοτείται οριστικά η επικράτηση της Ρώμης στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο και η έναρξη της εποχής που ονομάζεται ρωμαιοκρατία ή ύστερη αρχαιότητα για την Ελλάδα.
---------------------------------
Καταλαβαίνοντας όλα τα παραπάνω και αποκτώντας μια "ιστορική συνέχεια" στο μυαλό σας, θα είναι πολύ πιο εύκολο στο μέλλον να αφομοιώσετε ό,τι νέο μπορεί να συναντήσετε σχετικά με την αρχαία ελληνική ιστορία.
Μπορείτε να συνδυάσετε το χρονολόγιο αυτό με ανάγνωση του σχολικού σας εγχειριδίου (ανατρέξτε στα "Περιεχόμενα" για τις αντίστοιχες ενότητες, ακόμη κι αν αυτές έχουν χαρακτηριστεί "εκτός διδακτέας ύλης"), ώστε να έχετε μια επαρκή εποπτεία της αρχαίας ελληνικής ιστορίας.
Με συστηματική και συγκεντρωμένη μελέτη δε θα σας πάρει πάνω από 5-6 απογεύματα να αποκτήσετε μια καθολική εικόνα της αρχαίας ιστορίας, ουσιαστικά ο όγκος του υλικού, αν και περιεκτικός, είναι πολύ μικρός. Καλή ανάγνωση!!!
Δ Κ