ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΩΦ
«Ο Παχύς και ο Αδύνατος»

• Θεματικά κέντρα:Αλλοτρίωση  Γραφειοκρατία  Δουλοπρέπεια

ΘΕΜΑ:  Το σύντομο διήγημα του Τσέχωφ παρουσιάζει την αλλοτρίωση των ανθρώπινων χαρακτήρων και σχέσεων στο πλαίσιο της γραφειοκρατίας της τσαρικής Ρωσίας.

      Δύο παλιοί συμμαθητές συναντιούνται στο σιδηροδρομικό σταθμό. Πριν ακόμα γνωριστούν, η περιγραφή της εικόνας και της μυρωδιάς τους από τον αφηγητή αποκαλύπτει τόσο τα σημάδια της ταξικής τους διαφοράς όσο και την κοινή τους μιζέρια. Ύστερα από την αρχική συγκίνηση, η απόπειρα του Αδύνατου να εκθέσει τα τεκμήρια της αξιοπρεπούς κοινωνικής του θέσης συγκρούεται με την καταλυτική ομολογία του Παχύ για την πολύ ανώτερη θέση, που ο ίδιος έχει κατορθώσει να κατακτήσει. Η τραγελαφική συνέχεια, με την κωμική δουλοπρέπεια που εκδηλώνει ο παλιός συμμαθητής προς τον αυτάρεσκο σημερινό ανώτερό του, δηλώνει με σαφήνεια τα στενά όρια της αξιοπρέπειας στο ασφυκτικό περιβάλλον της γραφειοκρατικής δημοσιοϋπαλληλίας.

       Η ηθική κατάπτωση του Αδύνατου γίνεται ακόμα εντονότερη καθώς διαδραματίζεται μπροστά στην οικογένειά του, μεταμορφώνοντας τη στιγμιαία συνάντηση σε αποκαλυπτική στιγμή, που φαίνεται να σφραγίζει στα μάτια της γυναίκας και του παιδιού του την πλήρη προσωπική αποτυχία.

     Όπως συχνά συμβαίνει στον Τσέχωφ, ο τόνος του σύντομου διηγήματος είναι γλυκόπικρος, καθώς το επεισόδιο και η περιγραφή του από τον αφηγητή εκφράζουν συγχρόνως χιούμορ για την κωμική αλληλεπίδραση των δύο χαρακτήρων και θλίψη για την υποχώρηση της αξιοπρέπειας  μπροστά στην ελάχιστη κοινωνική διαφορά.

Ο γραφειοκρατικός μικρόκοσμος παρουσιάζεται τόσο ισχυρός, ώστε να παρέχει το μείζον κριτήριο για την αυτοαξιολόγηση των μελών του. Μια λεπτομέρεια, εξάλλου, που εμφανίζεται ως μακρινή και χαριτωμένη ανάμνηση, φαίνεται να δηλώνει με χιούμορ την προδιαγεγραμμένη πορεία των δύο χαρακτήρων: Ο Ηρόστρατος και ο Εφιάλτης των σχολικών χρόνων δείχνουν να έχουν επαληθεύσει τα παιδικά τους παρατσούκλια στην εξέλιξή τους σε ενήλικες γραφειοκράτες.

• Ηρόστρατος: πυρπόλησε το ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο , για να μείνει γνωστό το όνομά του στην ιστορία = μπορεί να κάνει τα πάντα για να ανέλθει στην εξουσία (όπως ο Παχύς)[ υπάρχει στα αγγλικά ο όρος Herostrat fame = δόξα με κάθε μέσο
• Εφιάλτης:ο προδότης στη μάχη των Θερμοπυλών = έτοιμος μπροστά στην εξουσία να προδώσει αρχές και αξιοπρέπεια 

• Ενότητες και πλαγιότιτλοι

1^η ενότητα: Στο σιδηροδρομικό  …Έχω δύο παράσημα.  

                Πλαγιότιτλος: Η συνάντηση των δύο φίλων στο σιδηροδρομικό σταθμό

2^η ενότητα : Ο Αδύνατος ξαφνικά χλώμιασε … ευχάριστα κατάπληκτοι. 

Πλαγιότιτλος: H αλλαγή στάσης του Αδύνατου απέναντι στον Παχύ

• Αφηγητής και αφήγηση

Ο αφηγητής είναι εξωδιηγητικός, παντογνώστης και η αφήγηση τριτοπρόσωπη. Κυριαρχούν τα διαλογικά μέρη, ενώ η αφήγηση είναι περιορισμένη. Το γεγονός αυτό προσδίδει στο κείμενο την αίσθηση ενός θεατρικού έργου. Στην αφήγηση κυριαρχεί η περιγραφή των χαρακτήρων, η περιγραφή της κοινωνικής τους θέσης καθώς και η περιγραφή των αντιδράσεών τους σε όσα συμβαίνουν (σχολιασμός εκ μέρους του αφηγητή).

• Γιατί ο αδύνατος αναφέρει τόσες φορές την καταγωγή της γυναίκας του;

Ο λόγος για τον οποίο ο αδύνατος επιμένει τρεις φορές σ' αυτό το ζήτημα είναι επειδή νιώθει περήφανος για το γεγονός ότι έχει παντρευτεί μια Γερμανίδα. Εκείνη την εποχή η γερμανική μειονότητα της Ρωσίας θεωρούνταν προοδευμένη, πλούσια και αριστοκρατική, επομένως ο αδύνατος θεωρεί ότι ο γάμος με μια τέτοια γυναίκα αποτελεί γι' αυτόν δείγμα κοινωνικής  ανόδου.

• Σε τι αποσκοπεί ο Τσέχωφ παρουσιάζοντας την αιφνιδιαστική αλλαγή στη  συμπεριφορά του αδυνάτου απέναντι στον παχύ;

Ο Τσέχωφ προσπαθεί εδώ να ασκήσει κοινωνική κρητική στο καθεστώς της Τσαρικής Ρωσίας στο τέλος του 19^ου αιώνα. Στην κοινωνία επικρατεί ένα κύμα ανασφάλειας και φόβου, το οποίο επηρεάζει τις διαπροσωπικές σχέσεις. Η ιεραρχία της γραφειοκρατίας επηρεάζει την στάση των κατωτέρων στελεχών απέναντι στα ανώτερα, τα οποία κατοχυρώνουν την εξουσία τους όχι με τον σεβασμό, αλλά με τον φόβο. Μ' αυτόν τον τρόπο καταπατούν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Βέβαια ο παχύς δεν έχει δείξει δείγματα παρόμοιας καταπιεστικής συμπεριφοράς και μάλιστα δείχνει να ενοχλείται, αλλά ο αδύνατος συμπεριφέρεται δουλοπρεπώς, στηριγμένος προφανώς σε προηγούμενη εμπειρία του.

• Ο τίτλος του κειμένου
• Ο λόγος για τον οποίο ο Τσέχωφ επιλέγει το συγκεκριμένο τίτλο είναι:
  α)επειδή θέλει να δώσει μια αίσθηση κωμικότητας στον αναγνώστη
  β) επειδή θέλει να μετατρέψει τα συγκεκριμένα πρόσωπα σε χαρακτήρες που ισχύουν σε όλες τις εποχές
• Ο τίτλος δείχνει ανάγλυφα την διαφορά της κοινωνικής θέσης ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές. Ο τίτλος υποδηλώνει και αποκαλύπτει την ταξική διαφορά τους:
• Ο Παχύς οικονομικά ευκατάστατος, κοινωνικά ανώτερος.
• Ο Αδύνατος χαμηλής κοινωνικής και οικονομικής τάξης, με ισχνό εισόδημα.

• Με ποια μέσα ο Τσέχωφ ζωντανεύει την αλλαγή στάσης του αδύνατου απέναντι στον παχύ;
• α) με την λεπτομερή περιγραφή των σωματικών αντιδράσεων του αδυνάτου στο άκουσμα της ανώτερης θέσης που έχει ο παχύς
  β) με το γεγονός ότι χάνει τα λόγια του και δυσκολεύεται να αρθρώσει ολοκληρωμένο λόγο
  γ) με την αλλαγή από τον οικείο σε επίσημο λόγο και από τον ενικό στον πληθυντικό
  δ) με την δουλοπρέπεια και τις κολακείες που ο αδύνατος απευθύνει στον παχύ
  
  
  
• Η εικόνα της οικογένειας του αδυνάτου στο κείμενο

Η οικογένεια του αδυνάτου παίζει δευτερεύοντα ρόλο στο κείμενο, όπως αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι δε συμμετέχει καθόλου στον διάλογο. Η γυναίκα του αδυνάτου δεν παρουσιάζεται ως αυτόνομη προσωπικότητα, αλλά μόνο  ως μέσο κοινωνικής καταξίωσης από την οπτική γωνία του συζύγου της. Το παιδί υιοθετεί τη δουλοπρεπή συμπεριφορά του πατέρα του απέναντι στον κοινωνικά ανώτερο, γεγονός που δείχνει ότι έχει ανατραφεί από τους γονείς του με τέτοιο τρόπο, ώστε να σέβεται την ιεραρχία της ρωσικής κοινωνίας.

 Συνεπώς το δίδαγμα του Τσέχωφ προς τους αναγνώστες του είναι ότι η κοινωνία επιβάλλει με  τον τρόπο της στάσεις και αντιλήψεις στα μέλη της, οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν.