Μάθημα : Β ΕΠΑΛ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ 

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ

Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο

[Η Γλώσσα και Εμείς]

Το παρακάτω κείμενο είναι απόσπασμα άρθρου του Εμμανουήλ Θεοδωράκη, ελαφρώς διασκευασμένο, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα» στις 4 Φεβρουαρίου 2016 με τον ευρύτερο τίτλο «Αποδυνάμωση της ελληνικής γλώσσας σημαίνει συρρίκνωση των εθνικών δυνατοτήτων μας».

Η ελληνική γλώσσα ιστορικά είναι μια από τις πιο πλούσιες γλώσσες στον κόσμο, όχι μόνο προφορικά με την πλουσιότητα των εκφραστικών στοιχείων που διαθέτει, αλλά παράλληλα όσον αφορά και την ικανότητά της να αναπλάθει και να δημιουργεί καινούριες εκφραστικές φόρμες. Η αποκοπή του Έλληνα από την παράδοση δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί σε καμιά περίπτωση από τη στιγμή που διατηρεί το γλωσσικό του όργανο αλώβητο[1] και ανεπηρέαστο. Είναι αυτό ακριβώς, που επεσήμανε ένας σύγχρονος ανθέλληνας Αμερικανός διπλωμάτης, ο Χένρι Κίσινγκερ, απευθυνόμενος στο Κογκρέσο της χώρας του: «Αν θέλουμε να καθυποτάξουμε τη ζωτικότητα του ελληνισμού και να τον χαλιναγωγήσουμε, δεν μας μένει τίποτα άλλο παρά να χτυπήσουμε τους Έλληνες στην πολιτιστική τους ρίζα. Να τους κάνουμε να ξεχάσουν τη γλώσσα τους και την ιστορία τους».

Σήμερα, δυστυχώς, επανέρχεται μια γλωσσική κρίση βαθμιαία στη ζωή μας. Πρόκειται για την ανάμειξη στη ζωή μας όλης αυτής της γλωσσικής ελαφρότητας, που μας έχει επιβληθεί ως γλώσσα από τον τουρισμό, τη διαφήμιση, τον Τύπο, την τηλεόραση, την τεχνολογία, και που έρχεται να επηρεάσει έμμεσα την ελληνική μας ταυτότητα, κάτι που αποτελεί το μοναδικό μηχανισμό άμυνας έναντι των ξενόδουλων στοιχείων που έρχονται να απειλήσουν τη μοναδική ομορφιά του τόπου μας. [...]. Η γλωσσική κρίση της εποχής μας, είναι πολυσύνθετη καθημερινά. Πέραν του ότι οι λέξεις έχουν χάσει το νόημα και τη σημασία τους (ιδεολογική φθορά της γλώσσας), παρατηρούμε και τον περιορισμό του λεκτικού πλούτου, από τον χώρο του σχολείου μέχρι την κοινωνία ευρύτερα.

Ολοένα παρατηρείται εντονότερο το φαινόμενο της λεξιπενίας, της αδυναμίας διατυπώσεως ενός νοήματος με συνοχή, οικονομία και ακρίβεια, δηλαδή το φαινόμενο της ανακριβολογίας, των πλατειασμών, των λογικών κενών, της ασυνταξίας, της ανακολουθίας, της ανικανότητας αναλύσεως, της λεκτικής πενίας. [...]

Είναι γεγονός ότι ο καθαρά υλιστικός τρόπος ζωής, σε συνδυασμό με τη μηχανοποίηση και τη μαζοποίηση του τρόπου συμπεριφοράς, αφαίρεσε τη δυνατότητα από τον άνθρωπο της ελεύθερης έκφρασης και τον περιόρισε σε κάποια συγκεκριμένα περιοριστικά εκφραστικά σχήματα.

 Ο σύγχρονος άνθρωπος περιορίζεται στη χρησιμοποίηση κάποιων συγκεκριμένων εκφραστικών μέσων, τα οποία εξυπηρετούν βασικές επαγγελματικές του ανάγκες. Δεν αισθάνεται την ανάγκη να εμβαθύνει στην ανεπανάληπτη γοητεία του λόγου.

Α3.Ο αρθρογράφος στο κείμενό του κάνει λόγο για μια γλωσσική κρίση που επανέρχεται βαθμιαία στη ζωή μας. Πώς αντιλαμβάνεσαι αυτήν τη γλωσσική κρίση; Με ποιους τρόπους πιστεύεις ότι εσύ και οι συνομήλικοί σου θα μπορούσατε να προστατέψετε την ελληνική γλώσσα από τους κινδύνους που την απειλούν; Να αναπτύξεις τις απόψεις σου σε ένα άρθρο 200-250 λέξεων που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σου.

Μονάδες 25

Β. Λογοτεχνικό κείμενο

Διάλογος

Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα από τον «Διάλογο» του Διονυσίου Σολωμού, ο οποίος γράφτηκε στη Ζάκυνθο μέσα στην καρδιά της Ελληνικής Επανάστασης, το 1824. Στο έργο αυτό, στο πλαίσιο ενός διαλόγου ανάμεσα σε τρία πρόσωπα, στον Ποιητή, τον Φίλο του και τον Σοφολογιότατο, ο Σολωμός υπερασπίζεται την αξία της απλής ομιλουμένης ελληνικής γλώσσας έναντι της αρχαΐζουσας, την οποία υποστηρίζουν διάφοροι λόγιοι, μορφωμένοι αρχαϊστές της εποχής του.

ΠΟΙΗΤΗΣ

Εκατάλαβα· θέλεις να ομιλήσουμε για τη γλώσσα· μήγαρις[2] έχω άλλο στο νου μου πάρεξ[3] ελευθερία και γλώσσα; Εκείνη άρχισε να πατεί τα κεφάλια τα τούρκικα, τούτη θέλει πατήσει ογλήγορα τα σοφολογιοτατίστικα, και έπειτα αγκαλιασμένες και οι δύο θέλει προχωρήσουν εις το δρόμο της δόξας, χωρίς ποτέ να γυρίσουν οπίσω, αν κανένας Σοφολογιότατος κρώζει[4] ή κανένας Τούρκος βαβίζει[5]· γιατί για με είναι όμοιοι και οι δύο.

ΦΙΛΟΣ

Βέβαια είναι εχθροί μας και οι δύο· με κάνεις να θυμηθώ τα λόγια του Λοκ[6]: Η γλώσσα είναι ένα μεγάλο ποτάμι, εις το οποίον έχουν ανταπόκριση τα όσα γνωρίζει ο άνθρωπος, και όποιος δεν την μεταχειρίζεται καθώς πρέπει, κάνει ό,τι τού βολέσει[7] για να κόψει ή να εμποδίσει τους δρόμους, μέσω  των οποίων τρέχει η πολυμάθεια. Όποιος κάνει λοιπόν αυτό με απόφαση θεληματική, πρέπει οι άλλοι να τον στοχάζονται εχθρόν της αλήθειας και της πολυμάθειας.

Β3.Να επιλέξεις ένα από τα δύο ακόλουθα θέματα. Να καταγράψεις την απάντησή σου σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων.

1. Ποιες αξίες κυριαρχούν στο μυαλό του Ποιητή σύμφωνα με το κείμενο και γιατί; Θα μπορούσε κατά τη γνώμη σου ένας σύγχρονος ποιητής ή ένας νέος άνθρωπος όπως εσύ να έχει ανησυχίες για τις ίδιες αυτές αξίες στη σημερινή εποχή; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου.

ή

2. Να συνθέσεις ένα δικό σου πεζό κείμενο σχολιασμού των απόψεων του Τζον Λοκ, όπως αυτές μεταφέρονται από τον Φίλο του Ποιητή. Πώς αντιλαμβάνεσαι τη θέση του ότι «η γλώσσα είναι ένα μεγάλο ποτάμι»; Να υποθέσεις ότι το κείμενο θα το αναρτήσεις στο ιστολόγιο του σχολείου σου.

Μονάδες 25

^[1] αλώβητο: σώο, ακέραιο, αβλαβές

^[2]μήγαρις: μήπως

^[3]πάρεξ: εκτός από

^[4]κρώζω: κράζω όπως το κοράκι, κραυγάζω

^[5]βαβίζω: φωνάζω δυνατά, κραυγάζω, γαβγίζω

^[6]Τζον Λοκ (1632-1704): Άγγλος φιλόσοφος και γιατρός, εκπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού.

^[7]ό,τι του βολέσει: ό,τι τον βολέψει

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ

Αφηγηματικοί τρόποι είναι οι ακόλουθοι:
– Αφήγηση
– Διάλογος
– Περιγραφή
– Σχόλια
– Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος
– Εσωτερικός μονόλογος

• Αφήγηση : Ονομάζεται η διαδικασία του να λέει κάποιος μια ιστορία, μια σειρά γεγονότων πραγματικών ή φανταστικών προφορικά ή γραπτά. Ο αφηγητής (το πρόσωπο που μιλάει) φροντίζει να δώσει στον αποδέκτη τις απαραίτητες πληροφορίες για τον τόπο, το χρόνο, τα πρόσωπα και τα πιθανά αίτια ενός συμβάντος.Άρα, η αφήγηση συνιστά την αναπαράσταση μιας χρονικής ακολουθίας γεγονότων τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με αιτιακές σχέσεις από έναν αφηγητή.

Ρόλος αφήγησης

• μας πληροφορεί για το « γίγνεσθαι» δηλ. για την εξέλιξη της δράσης.
• καταγράφει και/ή μεταδίδει προσωπικές εμπειρίες.
• προκαλεί ορισμένες επιθυμητές αντιδράσεις και ενέργειες.
• καλύπτει τις καθημερινές ανάγκες για επικοινωνία.

Είδος αφηγητή ανάλογα με τη συμμετοχή του στα γεγονότα:

Ομοδιηγητικός αφηγητής: Ο αφηγητής αυτού του είδους αποτελεί ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Μπορεί να είναι είτε ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, ο βασικός, δηλαδή, ήρωας, είτε ένα από τα δευτερεύοντα πρόσωπα. Σε περίπτωση που ο αφηγητής αυτός είναι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, τότε χαρακτηρίζεται αυτοδιηγητικός.

Ετεροδιηγητικός αφηγητής: Ο αφηγητής αυτού του είδους αφηγείται μια ιστορία άλλων προσώπων στην οποία δεν έχει καμία συμμετοχή. Αφηγείται συνήθως σε τρίτο πρόσωπο και συμπίπτει με τον «παντογνώστη αφηγητή».

Εστίαση

Ο αφηγητής (ομοδιηγητικός ή ετεροδιηγητικός) μπορεί να παρουσιάσει τα συμβάντα μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, με διαφορετική εστίαση.

  Για να διαπιστώσουμε την εστίαση μιας ιστορίας, θα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα «ποιος παρατηρεί;», «μέσα από τα μάτια τίνος παρουσιάζονται τα γεγονότα;».

Έτσι, διακρίνουμε τρεις περιπτώσεις:

α) εσωτερική εστίαση: τα γεγονότα παρουσιάζονται μέσα από τα μάτια ενός ήρωα της ιστορίας, ο αφηγητής δηλαδή λέει μόνο όσα βλέπει, σκέπτεται, αισθάνεται κλπ. ο συγκεκριμένος ήρωας,

β) εξωτερική εστίαση: τα γεγονότα παρουσιάζονται όπως φαίνονται σε έναν εξωτερικό παρατηρητή, που δεν έχει πρόσβαση στο τί σκέπτονται, αισθάνονται κλπ. οι ήρωες της ιστορίας· ο αφηγητής δηλαδή παρουσιάζει μόνο πώς φαίνονται και πώς δρουν οι ήρωες, και

γ) μηδενική εστίαση: τα γεγονότα παρουσιάζονται χωρίς περιορισμούς. Ο αφηγητής δηλαδή παρουσιάζει τα πάντα, λ.χ. την εμφάνιση, τις ενέργειες, τις σκέψεις, τα αισθήματα, τα κίνητρα κλπ. όλων των ηρώων (παντογνώστης αφηγητής).

Οι δυνατότητες που προσφέρουν οι διαφορετικές αφηγηματικές φωνές και τα είδη εστίασης αξιοποιούνται στο έπακρο στη λογοτεχνία. Στις καθημερινές ιστορίες που αφηγούμαστε, όπως είναι φυσικό, χρησιμοποιούμε ένα πιο περιορισμένο φάσμα αφηγηματικών τεχνικών. 

Η μίμηση

Με τον συγκεκριμένο τρόπο ο λογοτέχνης έχει την επιλογή να παρουσιάσει την ιστορία μέσω ενός άλλου προσώπου, συνήθως πλαστού (φανταστικού) σε πρώτο – κατά κανόνα – πρόσωπο. Δεν αποκλείεται η αφήγηση να πραγματοποιείται και στο τρίτο πρόσωπο και τα συμβάντα να αποδίδονται από την οπτική γωνία ενός χαρακτήρα. Τις περισσότερες φορές η επιλογή είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση καθώς με αυτόν τον τρόπο ο λόγος αποκτά σφριγηλότητα και ζωντάνια και δίνει την αίσθηση της αυθεντικότητας.

Αρκετές φορές παρατηρούμε ότι μπορεί να έχουμε μια καθαρά διαλογική αφήγηση. Είναι μια τεχνική που προέρχεται από το θέατρο. Ο αφηγητής απουσιάζει και η εξέλιξη της υπόθεσης παρουσιάζεται μέσα από τον διάλογο. Τέλος, ο πιο συχνός τρόπος είναι αυτός της μικτής αφήγησης μέσα στον εκφραστικό τρόπο της μίμησης. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει αφηγητής. Η αφήγησή του, ωστόσο, διακόπτεται από διαλόγους ανάμεσα στα πρόσωπα της ιστορίας. Αυτόν τον αφηγηματικό τρόπο θα τον συναντήσουμε στα περισσότερα διηγήματα και μυθιστορήματα.

Ο χρόνος της αφήγησης

α) Ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων ο χρόνος της αφήγησης είναι:

–  Ευθύγραμμος (όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων).
–  Με αναχρονίες (όταν γίνονται ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγονότων):
•   αναδρομές ή αναδρομικές αφηγήσεις ή αναλήψεις (επιστρο­φή στο παρελθόν).
•   πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις (αναφορές γεγονότων που θα συμβούν αργότερα).

β) Ως προς το σημείο έναρξης της υπόθεσης: 

– από την αρχή της ιστορίας
– από τη μέση της υπόθεσης: In medias res

γ) Τεχνικές που παραβιάζουν την ομαλή χρονική σειρά:

– In medias res (στο μέσο των πραγμάτων): το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από την αρχή αλλά ο αφηγητής μας μεταφέρει στο κρισιμότερο σημείο της πλοκής και έπειτα με αναδρομή στο παρελθόν παρουσιάζονται όσα προηγήθηκαν. Έτσι διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η αφήγηση δεν κουράζει.
– Εγκιβωτισμός: μέσα στην κύρια αφήγηση υπάρχουν και μικρότερες δευτερεύουσες αφηγήσεις που διακόπτουν την ομαλή ροή του χρόνου. Πρόκειται για μια αφήγηση μέσα στην αφήγηση.
– Παρέκβαση, εμβόλιμη αφήγηση: αναφορά σε άλλο θέμα που δε σχετίζεται άμεσα με την υπόθεση και την εξέλιξη του έργου και διακόπτει προσωρινά τη φυσική ροή των γεγονότων.
– Προϊδεασμός, προσήμανση: η ψυχολογική προετοιμασία του αναγνώστη για το τι πρόκειται να ακολουθήσει .
– Προοικονομία: ο τρόπος διευθέτησης των γεγονότων και η δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι φυσική και λογική για τον αναγνώστη.

δ) ως προς τη συχνότητα :

Η συχνότητα στην αφηγηματική οργάνωση σχετίζεται με την επανάληψη ενός γεγονότος μέσα στην ιστορία και μέσα στην αφήγηση. Διακρίνονται τέσσερεις βασικές περιπτώσεις:

1. Μοναδική αφήγηση : Ο αφηγητής διηγείται μια φορά αυτό που στην ιστορία συνέβη μια φορά.
2. Πολυμοναδική αφήγηση : Ο αφηγητής διηγείται x φορές αυτό που στην ιστορία συνέβη x φορές.
3. Επαναληπτική αφήγηση: Ο αφηγητής διηγείται περισσότερες φορές αυτό που στην ιστορία συνέβη μια φορά.
4. Θαμιστική αφήγηση : Ο αφηγητής διηγείται μια φορά αυτό που στην ιστορία συνέβη περισσότερες φορές.

Στην επαναληπτική αφήγηση, το ίδιο γεγονός δεν παρουσιάζεται κάθε φορά πανομοιότυπα. Η εκάστοτε επανάληψη γίνεται με διαφορετικό τρόπο, ύφος και προοπτική, εξυπηρετώντας ανάλογα τις επιδιώξεις του αφηγητή.

Ρυθμός της αφήγησης

 Ως προς το ρυθμό παρουσίασης των γεγονότων έχουμε τις τεχνικές:

– Επιτάχυνση: γεγονότα μεγάλης διάρκειας παρουσιάζονται σύντομα
– Επιβράδυνση: γεγονότα μικρής διάρκειας παρουσιάζονται εκτεταμένα
– Παράλειψη: γεγονότα δεν αναφέρονται γιατί δε σχετίζονται με την ιστορία
– Περίληψη: συνοπτική παρουσίαση ενδιάμεσων γεγονότων
– Αφηγηματικό κενό: παραλείπεται ένα τμήμα της ιστορίας ή κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δε συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.

Βασικά στοιχεία και δομή της αφήγησης

Εκτός από την αφηγηματική φωνή και την εστίαση,  κάθε αφήγηση περιλαμβάνει τους χαρακτήρες, δηλαδή τους ήρωες και τις ηρωίδες της ιστορίας, που δρουν και έχουν συστηματικές σχέσεις ο ένας με τον άλλο. Οι σχέσεις μεταξύ των χαρακτήρων παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη κάθε ιστορίας.

Επιπλέον, κάθε αφήγηση είναι οργανωμένη με συστηματικό τρόπο. Περιλαμβάνει υποχρεωτικά τον προσανατολισμό, στον οποίο παρουσιάζονται οι δράστες, καθώς και ο χώρος και ο χρόνος της δράσης, ένα εναρκτήριο γεγονός που μεταβάλλει την αρχική κατάσταση πραγμάτων (πράξη επιπλοκής) και την επίλυση, στην οποία παρουσιάζεται η τελική κατάσταση των πραγμάτων. 

 Με δυο λόγια, σε κάθε ιστορία η αρχική ισορροπία των πραγμάτων διαταράσσεται από ένα σημαντικό γεγονός, για να αποκατασταθεί, ύστερα από μια σειρά από συμβάντα, σε μια καινούργια ισορροπία στο τέλος.

Τα γεγονότα που διαδέχονται το ένα το άλλο αποτελούν την αφηγηματική γραμμή ή πλοκή της αφήγησης, στην οποία προστίθεται η αξιολόγηση των γεγονότων από τον αφηγητή, που αποκαλύπτει τον αφηγηματικό στόχο της ιστορίας («για ποιο λόγο αφηγήθηκε αυτά τα γεγονότα»). Τα γεγονότα της αφηγηματικής γραμμής εκφράζονται γλωσσικά συνήθως σε αόριστο χρόνο, ενώ γεγονότα ή καταστάσεις που ανήκουν στο παρασκήνιο της ιστορίας πραγματώνονται με ρήματα στον παρατατικό. Το εναρκτήριο γεγονός ή και ολόκληρη η πλοκή μπορεί να επισημαίνονται επίσης με τον λεγόμενο αφηγηματικό ή ιστορικό ενεστώτα.

Η βασική δομή της αφήγησης φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

• Περιγραφή : λεπτομερής απόδοση, αναπαράσταση τόπων, καταστάσεων και χαρακτήρων.

Ρόλος – λειτουργία της περιγραφής

• Σκιαγραφεί τα πρόσωπα, στήνει το σκηνικό της δράσης και γενικά φωτίζει την αφήγηση με διάφορες άμεσες ή έμμεσες πληροφορίες.
• Συντελεί στη μετάβαση από το ένα αφηγηματικό μέρος στο άλλο.
• Προκαλεί αγωνία και αναμονή στον αναγνώστη με την επιβράδυνση της δράσης.
• Προσφέρει αισθητική απόλαυση στον αναγνώστη.

Συνολικά, στόχος της περιγραφής είναι η ταξινόμηση των αντικειμένων που περιγράφονται έτσι ώστε ο αποδέκτης του κειμένου να αντιληφθεί τη γενική κατηγορία στην οποία ανήκουν και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Επομένως, τα περιγραφικά κείμενα ασχολούνται κατεξοχήν με την οργάνωση των πληροφοριών και την κωδικοποίηση και μετάδοση γνώσεων.

Η χρησιμοποίηση της εικόνας , της μεταφοράς, της προσωποποίησης , της παρομοίωσης και γενικά των σχημάτων λόγου ενισχύουν την περιγραφή και την καθιστούν αποτελεσματική. Βασικό ρόλο έχουν επίσης οι ονοματικές φράσεις, που συμπυκνώνουν πληροφορίες και χαρακτηρίζουν πτυχές τους, ενώ τα επίθετα που χρησιμοποιούνται αξιολογούν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο αυτό που θεωρεί σημαντικό και αξιοπρόσεκτο ο δημιουργός του κειμένου. Ο τυπικός χρόνος των περιγραφών είναι ο ενεστώτας. Επομένως, η επιλογή του λεξιλογίου είναι ιδιαίτερα σημαντική στα κείμενα αυτά, γιατί κατευθύνει τον ακροατή/αναγνώστη στα σημεία στα οποία πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα και γιατί προσδιορίζει το ιδιαίτερο ύφος του κειμένου (τεχνικό, καθημερινό, λογοτεχνικό κλπ.).

• Διάλογος :αποδίδεται πιστά ο λόγος των προσώπων (ύφος, ιδίωμα, λεξιλόγιο κτλ.) με τη χρήση παύλας /εισαγωγικών.

Ρόλος – λειτουργία του διαλόγου

• Προσδίδει στην αφήγηση δραματικότητα, φυσικότητα και ζωντάνια.
• Συντελεί στην πειστικότερη διαγραφή των χαρακτήρων – τα πρόσωπα αποκτούν αληθοφάνεια.
• Ο αναγνώστης αντλεί μέσω του διαλόγου πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα.

• Ο εσωτερικός μονόλογος: είναι μια μορφή αφηγηματικής τεχνικής που εισάγει τον αναγνώστη στην εσώτερη ζωή του ήρωα, ο οποίος εκθέτει συνειρμικά κάποια γεγονότα της ζωή του, τις σκέψεις, τις παρατηρήσεις, τις αναμνήσεις και τις ιδέες του σε άμεσο ή έμμεσο λόγο. Μέσω του εσωτερικού διαλόγου αποκαλύπτονται οι πιο κρυφές επιθυμίες, οι απογοητεύσεις ή οι απόψεις του ήρωα  σχετικά με τα γεγονότα της ιστορίας, η διατύπωση είναι λογική ωστόσο οι πληροφορίες εμφανίζονται με τρόπο υπαινικτικό και συχνά ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει τον ελλειπτικό, ασυνεχή, διακοπτόμενο και συχνά αντιφατικό λόγο. Δεν υπάρχει κανενός είδους εισαγωγική φράση και τα εισαγωγικά απουσιάζουν. Συναισθήματα, σκέψεις, αναμνήσεις, μελλοντικές προβολές περνούν από μπροστά μας, όπως οι εικόνες μιας ταινίας.

• Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος : Ουσιαστικά πρόκειται για τον συνδυασμό δύο φωνών: του αφηγητή και του χαρακτήρα του οποίου τα λόγια, τις σκέψεις, τις διαθέσεις, τα συναισθήματα μεταφέρει ο αφηγητής, αποδίδοντάς τα (σχεδόν) αυτούσια, χωρίς όμως τη χρήση κάποιου (λεκτικού) ρήματος εξάρτησης (π.χ. ανέφερε). Με τον τρόπο αυτό τα λόγια των προσώπων μεταφέρονται με μεγαλύτερη πειστικότητα. Η αδυναμία του ελεύθερου πλάγιου λόγου είναι πως δεν είναι πάντοτε σαφές το αν πρόκειται για τα λόγια ενός προσώπου ή για την ερμηνεία του ίδιου του αφηγητή.

Παράδειγμα :

Ευθύς λόγος: Όταν τον συνάντησε του είπε λάμποντας: “Χαίρομαι που σε βλέπω.”

Πλάγιος λόγος: Όταν τον συνάντησε του είπε ότι ένοιωσε χαρά που τον είδε.

Ελεύθερος πλάγιος λόγος : Όταν τον συνάντησε έλαμψε. Χαίρονταν πολύ που τον είδε.

Τα σχόλια 

Σε κάποιες περιπτώσεις ο αφηγητής προσθέτει κάποια σχόλια που αφορούν τα πρόσωπα της ιστορίας ή τα δρώμενα.

Λειτουργία:

• δίνει την εντύπωση ότι κάνει έναν διάλογο με τον αναγνώστη, ότι του ζητά να εστιάσει σε κάποια συγκεκριμένη πτυχή της ιστορίας.

Πηγές : https://www.greek-language.gr

https://blogs.sch.gr/kstivaktas

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/pdf/8547/4588/24-0564-02_Nea-Ellinika_B-EPAL_Vivlio-Mathiti/

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ – ΠΡΟΘΕΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

Τα δομικά στοιχεία της παραγράφου

1. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ : εκφράζει την κεντρική ιδέα της παραγράφου. (Μπορεί να τοποθετηθεί σε οποιοδήποτε μέρος μέσα στην παράγραφο – συνήθως βρίσκεται στην αρχή της.)
2. ΣΧΟΛΙΑ – ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ : άλλες μικρότερες ιδέες, κρίσεις, επιχειρήματα κλπ., που διασαφηνίζουν και αναπτύσσουν τη θεματική πρόταση.
3. ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ : συνοψίζει τα προηγούμενα και ολοκληρώνει τη μορφή της παραγράφου. Η πρόταση κατακλείδα πολλές φορές παραλείπεται.

Μέθοδοι ανάπτυξης παραγράφων

1. Με παραδείγματα
2. Με σύγκριση και αντίθεση
3. Με αιτιολόγηση
4. Με ορισμό
5. Με διαίρεση
6. Με αίτια και αποτελέσματα
7. Με αναλογία
8. Με συνδυασμό μεθόδων

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΠΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ :

• Παράγραφος με παραδείγματα

Τη θεματική πρόταση μπορούμε να την υποστηρίζουμε, να την αναπτύσσουμε παρουσιάζοντας κατάλληλα παραδείγματα. Τα παραδείγματα τα αντλούμε από την καθημερινή ζωή και την εμπειρία μας, από την ιστορία ή μπορούμε ακόμα και να τα επινοήσουμε.

Σημάδια αναγνώρισης : Μπορεί να γίνει σύγχυση της παραγράφου που αναπτύσσεται με παραδείγματα και της παραγράφου που αναπτύσσεται με απαρίθμηση λεπτομερειών. Αν υπάρχουν οι λέξεις και οι φράσεις : παράδειγμα, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη, ας πούμε, τότε αναγνωρίζεται εύκολα.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού / Αξιοποίηση της εμπειρίας του αναγνώστη / Επίκληση στη λογική του αναγνώστη / Αντικειμενικότητα, πειστικότητα / Επεξήγηση, διασάφηση / Ζωντανός, άμεσος, παραστατικός λόγος.

• Παράγραφος με σύγκριση και αντίθεση

Χρησιμοποιείται όταν η θεματική πρόταση ζητά να συγκριθούν πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις, φαινόμενα, ιδέες, χαρακτήρες για να επισημανθούν οι μεταξύ τους διαφορές. Αυτά που συγκρίνονται ονομάζονται μέλη της αντίθεσης / σύγκρισης.

Στις περιπτώσεις αυτές οργανώνουμε το λόγο μας σε περιόδους με αντίθεση ή με αντιθέσεις. Τα εκφραστικά μέσα που αποδίδουν με τον καλύτερο τρόπο την αντίθεση είναι οι εναντιωματικές και οι παραχωρητικές προτάσεις, οι εναντιωματικές μετοχές, οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί που δηλώνουν εναντίωση και οι αντώνυμες λέξεις.

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις και οι φράσεις που δηλώνουν αντίθεση : απεναντίας, εντούτοις, αλλά, ωστόσο, όμως, παρόλο που, διαφέρω, διαφορά, αντίθεση, συγκρίνω, από την άλλη πλευρά, οι αντιθετικοί και παραχωρητικοί σύνδεσμοι : αν και, ενώ, μολονότι, και που, και ας, και αν, και να και οι αντώνυμες λέξεις.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού / Ανάδειξη των διαφορών μεταξύ δύο εννοιών / Χρήση της σύγκρισης με σκοπό την ανάδειξη της βασικής έννοιας – φαινομένου / Επίκληση στη λογική του αναγνώστη / Πειστικότητα / Λόγος με ένταση.

• Παράγραφος με αιτιολόγηση

Στην παράγραφο που αναπτύσσεται με αιτιολόγηση αποδεικνύουμε τη θέση – κρίση που διατυπώνεται στη θεματική πρόταση. Δηλαδή, εξηγούμε γιατί αυτό που υποστηρίζεται είναι λογικά ορθό. Η αιτιολόγηση είναι ο λόγος της τεκμηρίωσης, επειδή μια αιτιολόγηση ισοδυναμεί με επιχείρημα και αντίστροφα.

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις και οι φράσεις που δηλώνουν αιτία : επειδή, γιατί, διότι, αφού, καθώς, που, εφόσον, η αιτία, ο λόγος, η εξήγηση είναι, γι’ αυτό το λόγο, κατ’ αυτόν τον τρόπο, έτσι, αυτό οφείλεται, εξηγείται, αιτιολογείται, αποδεικνύεται, οι αιτιολογικές μετοχές, οι εμπρόθετοι και πτωτικοί προσδιορισμοί της αιτίας.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού με επιχειρήματα / Επίκληση στη λογική του αναγνώστη / Πειστικότητα - Αποδεικτικότητα

• Παράγραφος με ορισμό

Στην παράγραφο με ορισμό ορίζουμε μία έννοια. Αν ορίζουμε μία γενική και όσες μερικότερες υπάγονται σ’ αυτή, τότε η οργάνωση του λόγου γίνεται με ορισμό και διαίρεση, ενώ αν ορίζουμε δύο αντίθετες έννοιες, τότε η οργάνωση του λόγου γίνεται με σύγκριση και αντίθεση. Ορίζω μία έννοια σημαίνει επισημαίνω με ακρίβεια και σαφήνεια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές της, ώστε να μην είναι δυνατή η σύγχυσή της με άλλη.

Τα δομικά στοιχεία του ορισμού είναι η οριστέα έννοια (η έννοια δηλαδή που ορίζεται), το γένος ή είδος της έννοιας (η ευρύτερη έννοια ή κατηγορία στην οποία ανήκει η οριστέα έννοια) και η ειδοποιός διαφορά (εκείνο δηλαδή το χαρακτηριστικό γνώρισμα που κάνει την οριστέα έννοια να ξεχωρίζει και να διαφοροποιείται από κάθε άλλη του είδους). 

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις : ορισμός, ορίζω, είναι (όταν βρίσκεται σε γλωσσικό περιβάλλον που ταιριάζει σε ορισμό), εννοώ, σημαίνω. Τέλος, ο ορισμός μπορεί να δίνεται και επεξηγηματικά.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Επισήμανση του περιεχομένου μιας έννοιας άγνωστης στον αναγνώστη ή μιας έννοιας της οποίας το περιεχόμενο είναι συγκεχυμένο / Εξοικείωση του αναγνώστη με έναν βασικό όρο που θα απασχολήσει το κείμενο / Επεξήγηση – διασάφηση / Απόδοση ακαδημαϊκού ύφους.

• Παράγραφος με διαίρεση

Με τη διαίρεση αναλύουμε ένα όλο (γένος) στα μέρη του (είδη) με βάση κάποιο ουσιώδες γνώρισμά τους (διαιρετική βάση). Η διαίρεση είναι μία αναλυτική μέθοδος που μοιάζει με την παραγωγική συλλογιστική πορεία. Αναλύουμε κάτι γενικό στα μέρη του.

Τα δομικά στοιχεία της διαίρεσης είναι η διαιρετέα έννοια (η έννοια δηλαδή που διαιρείται), η διαιρετική βάση (τα στοιχεία ή το χαρακτηριστικό γνώρισμα, το κριτήριο ως προς το οποίο διαιρείται) και το πηλίκο ή μέλη της διαίρεσης (τα αποτελέσματα της διαίρεσης).

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Οριζόντια και κάθετη ανάδειξη του περιεχομένου μιας έννοιας / Οργανωμένη και μεθοδική παρουσίαση μιας έννοιας / Επεξήγηση – διασάφηση / Ακρίβεια - σαφήνεια.

• Παράγραφος με αίτια και αποτελέσματα

Η παράγραφος με αίτια και αποτελέσματα είναι συγγενής της παραγράφου που αναπτύσσεται με αιτιολόγηση. Η διαφορά τους είναι ότι η αποδεικτική διαδικασία της αιτιολόγησης συμπληρώνεται και με τα αποτελέσματα τα οποία έπονται και λογικά και στην ανάπτυξη της παραγράφου.

Σημάδια αναγνώρισης : Εκτός από τις λέξεις και φράσεις με αιτιολογική σημασία, που επισημάναμε και στην παράγραφο με αιτιολόγηση, υπάρχουν λέξεις και φράσεις που δηλώνουν αποτέλεσμα : ώστε, για να, να, (με) αποτέλεσμα, λοιπόν, άρα, επομένως, συνεπώς, κατά συνέπεια, έτσι.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού με επιχειρήματα / Επίκληση στη λογική / Πειστικότητα / Προβληματισμός του αναγνώστη (ιδίως σε περίπτωση αναφοράς αρνητικών συνεπειών) / Ανάδειξη του αντίκτυπου ενός φαινομένου.

• Παράγραφος με αναλογία

Η αναλογία είναι και αυτή σύγκριση. Μόνο που με την αναλογία δε βρίσκουμε διαφορές, αλλά ομοιότητες ανάμεσα σε πράγματα που εκ πρώτης όψεως φαίνονται ή είναι διαφορετικά. Στην αναλογία έχουμε δύο μέρη. Από αυτά, το ένα, που στην ανάπτυξη προτάσσεται, είναι το γνωστό, συνήθως από την εμπειρία μας, και το άλλο είναι το άγνωστο και δύσκολο να κατανοηθεί.

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις και οι φράσεις : όπως…έτσι, τόσο…όσο, ανάλογος, -η, -ο, αναλογία, αναλογικά, κατ’ αναλογία, όμοια, παρόμοια, σαν, μοιάζω, παρομοιάζω, παραλληλίζω, παραβάλλω, παραβολή.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Ανάδειξη του περιεχομένου μιας έννοιας άγνωστης στον αναγνώστη μέσω του παραλληλισμού της με μια έννοια γνωστή στον αναγνώστη / Επεξήγηση, διασάφηση / Ζωντάνια, παραστατικότητα / Ύφος γλαφυρό (στη μεταφορική αναλογία).

• Παράγραφος με συνδυασμό μεθόδων

Αναπτύσσεται με συνδυασμό δύο τουλάχιστον από τους τρόπους που αναφέρθηκαν. Οι συνδυασμοί αυτοί δεν είναι ορισμένοι, αλλά ποικίλουν ανάλογα με το περιεχόμενο και τις απαιτήσεις ανάπτυξης της παραγράφου.

Σημάδια αναγνώρισης : Συνδυασμός των σημείων αναγνώρισης που αναφέρθηκαν σε όλα τα άλλα είδη παραγράφων.

ΣΥΝΟΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ

Η συνοχή, δηλαδή, τη σύνδεση των προτάσεων, των περιόδων, των παραγράφων, των τμημάτων του κειμένου επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους :

α) με διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις που δηλώνουν :

• Αιτιολόγηση : εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, μια και, μια που, ένας ακόμη λόγος, καθώς, αυτό οφείλεται/ εξηγείται/ερμηνεύεται/αιτιολογείται, εφόσον, η αιτία/ο λόγος/η εξήγηση είναι, γι΄ αυτό το λόγο, έτσι, με αιτιολογικές μετοχές ή εμπρόθετους προσδιορισμούς της αιτίας κτλ
• Αναλογία – Ομοιότητα : όπως, σαν, όμοια, ως
• Ανακεφαλαίωση : επιλογικά, καταληκτικά, συμπερασματικά, συνοψίζοντας, τελικά κλπ.
• Αντίθεση – εναντίωση : αλλά, μα, και όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, άλλωστε, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, μολονότι, αντίστροφα, ενάντια, στον αντίποδα, ακόμη κι αν, παρ΄ όλα αυτά, παρόλο που, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όχι μόνο…αλλά και, όχι μόνο… αλλά και να, και που, και ας, όχι μόνο δεν…αλλά ούτε, όχι μόνο…παρά, όχι μόνο να μην…αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη…αλλά ούτε να κτλ.
• Σκοπό: για τα σκοπό αυτό, με σκοπό να, για να κτλ.
• Αποτέλεσμα : γι΄ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, αποτέλεσμα/απόρροια/απότοκο όλων αυτών, και γι΄ αυτό, ώστε, έτσι που, λοιπόν κτλ.
• Χρονική σχέση : αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, όποτε, μόλις, αργότερα, ενώ, ώσπου να, ταυτόχρονα, παράλληλα, στο μεταξύ, καταρχάς, αφότου, συγχρόνως, στην αρχή, καθώς, τελικά κλπ.
• Γενίκευση : γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα κλπ.
• Διάζευξη : ή-ή, είτε-είτε, ούτε-ούτε, μήτε-μήτε
• Επεξήγηση – διασάφηση : δηλαδή, με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, πιο συγκεκριμένα, σαφέστερα, για να γίνω πιο σαφής, ήτοι, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να με καταλάβετε θα σας το παρουσιάσω με άλλο τρόπο, για την ακρίβεια κλπ.
• Έμφαση : το σημαντικότερο απ’ όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο- αξιοπρόσεκτο ότι, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, μάλιστα, προπάντων, πράγματι, κατεξοχήν, αναντίρρητα, ασφαλώς, αξίζει να σημειωθεί πως, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, πολύ περισσότερο κλπ.
• Επιβεβαίωση : πράγματι, πραγματικά, βέβαια, μάλιστα, και μάλιστα, κυρίως, ακριβώς, οπωσδήποτε κλπ.
• Συμπέρασμα : συμπερασματικά, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας κλπ.
• Όρο – προϋπόθεση : αν, εκτός αν, εφόσον, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, με το δεδομένο, με τον όρο, με τη δέσμευση κλπ.
• Παράδειγμα - Διευκρίνιση : λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη
• Παραχώρηση : ακόμη κι αν, και αν
• Προσθήκη : ακόμη, επίσης, έπειτα, εκτός απ’ αυτό, συμπληρωματικά, επιπλέον, εξάλλου κλπ.
• Ταξινόμηση / απαρίθμηση : αφενός – αφετέρου, από τη μια – από την άλλη, πρώτα, καταρχήν, δεύτερον, τρίτον, το επόμενο επιχείρημα/θέμα που θα μας απασχολήσει, τελικά κλπ.
• Τοπική σχέση : εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά κλπ.

β) Με αντωνυμίες ή επιρρήματα. π.χ. Η ανεργία καιροφυλακτεί. Αυτή συνθλίβει το άτομο. / Σε περίοδο κρίσης η ανεργία αυξάνεται. Τότε το κράτος παραλύει.

γ) Με την επανάληψη ή την παράληψη ορισμένων σημαντικών λέξεων. π.χ. Η ανεργία καιροφυλακτεί. Η ανεργία συνθλίβει το άτομο. /ή/ Η ανεργία καιροφυλακτεί. Συνθλίβει το άτομο.

δ) Μέσω της νοηματικής συγγένειας. π.χ. Η αδυναμία κάποιου να εργαστεί αποτελεί…. Η έλλειψη θέσεων εργασίας…

ε) Με συνυπώνυμα ή υπερώνυμα. π.χ. Τα ΜΜΕ πυροδοτούν την κρίση. Η τηλεόραση και ο τύπος… / Η ανεργία, η βία πυροδοτούν την κρίση. Τα κοινωνικά προβλήματα…

στ) Φωνολογικά, με ερωτήσεις ή με κοινό ρυθμό και επιτονισμό. π.χ. Η ισότητα και η ισονομία διασφαλίζονται…; Η απάντηση είναι… / Ο ελεύθερος χρόνος συρρικνώνεται, μειώνεται, αλλοιώνεται.

Χαρακτηριστικά παραδοσιακής ποίησης

Ειδικότερα, στην παραδοσιακή ποίηση υπάρχει πάντοτε ο ίδιος αριθμός στίχων σε κάθε στροφή,  οι οποίοι διαθέτουν συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών και είναι μεταξύ τους ομοιοκατάληκτοι. Ο λόγος είναι φροντισμένος. Χρησιμοποιείται το ποιητικός λεξιλόγιο, καθώς αποφεύγεται η χρήση των καθημερινών λέξεων (αντιποιητικές λέξεις) όπως και καθετί που παραπέμπει στον πεζό λόγο, ενώ το ποίημα βρίθει σχημάτων λόγου. Επιπρόσθετα έχουμε τη  λογική ανάπτυξη του αρχικού συλλογισμού, αφού ο τρόπος που παρουσιάζονται τα νοήματα είναι σαφής, ενώ το θέμα είναι άμεσα συνυφασμένο με τον προϊδεαστικό τίτλο του ποιήματος. Η χρήση των σημείων στίξης και της ορθής σύνταξης είναι αυστηρή, όπως κι ο σεβασμός στο μέτρο, καθώς υπάρχει λυρικότητα στο λόγο. Έτσι το ποίημα υπηρετεί πιστά το στόχο του: την αισθητική απόλαυση, την τέρψη του αναγνώστη, σεβόμενο πάντοτε τους ανωτέρω κανόνες.

Χαρακτηριστικά μοντέρνας ποίησης

Στον αντίποδα, η μοντέρνα ποίηση έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την αμφισβήτηση κάθε κανόνα. Ο στίχος γίνεται ελεύθερος (αυτόματη γραφή), ενώ καταργούνται η ομοιοκαταληξία, το μέτρο κι ο ορισμένος αριθμός συλλαβών. Ο λόγος προσεγγίζει περισσότερο τον πεζό (χρήση καθημερινού/ απλού λεξιλογίου) και οι λέξεις συνδυάζονται μεταξύ τους με πρωτοτυπία, καθώς ορισμένες είναι φαινομενικά αταίριαστες. Συν τοις άλλοις κυριαρχούν οι συνειρμοί κι οι φράσεις γίνονται πολύσημες κι ελλειπτικές, ενώ καταργείται κάθε λογική νοηματική αλληλουχία, αφού το κεντρικό θέμα παραμένει κρυφό ή υπονοείται εμμέσως. Ο αναγνώστης πρέπει να το ανακαλύψει μόνος του, να το αισθανθεί κι όχι απαραίτητα να το αντιληφθεί. Η λυρικότητα της παραδοσιακής ποίησης απουσιάζει, καθώς εδώ δίνεται έμφαση στη δραματικότητα. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύονται τολμηρές μεταφορές κι εικόνες. Η στίξη γίνεται χαλαρή, χρησιμοποιείται αναπάντεχα ή δεν υφίσταται καθόλου. Όσον αφορά στον τίτλο συχνά γίνεται προβληματικός, καθώς κατ’ ουσίαν είναι νοηματικά ανενεργός. Τέλος τα εξωραϊστικά στοιχεία και το φροντισμένο ύφος εγκαταλείπονται, διότι ορισμένες ιδέες και συναισθήματα είναι αδύνατο να εκφραστούν ακολουθώντας τους αυστηρούς κανόνες που διέπουν τη μοντέρνα ποίηση.

Σχηματικά θα μπορούσαμε να συνοψίσουμε τις διαφορές παραδοσιακής- μοντέρνας ποίησης στα ακόλουθα σημεία: