Μάθημα : Γ' ΕΠΑΛ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ – ΠΡΟΘΕΣΗ ΣΥΝΤΑΚΤΗ

Τα δομικά στοιχεία της παραγράφου

1. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ : εκφράζει την κεντρική ιδέα της παραγράφου. (Μπορεί να τοποθετηθεί σε οποιοδήποτε μέρος μέσα στην παράγραφο – συνήθως βρίσκεται στην αρχή της.)
2. ΣΧΟΛΙΑ – ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ : άλλες μικρότερες ιδέες, κρίσεις, επιχειρήματα κλπ., που διασαφηνίζουν και αναπτύσσουν τη θεματική πρόταση.
3. ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ : συνοψίζει τα προηγούμενα και ολοκληρώνει τη μορφή της παραγράφου. Η πρόταση κατακλείδα πολλές φορές παραλείπεται.

 

Μέθοδοι ανάπτυξης παραγράφων

1. Με παραδείγματα
2. Με σύγκριση και αντίθεση
3. Με αιτιολόγηση
4. Με ορισμό
5. Με διαίρεση
6. Με αίτια και αποτελέσματα
7. Με αναλογία
8. Με συνδυασμό μεθόδων

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΠΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ :

• Παράγραφος με παραδείγματα

Τη θεματική πρόταση μπορούμε να την υποστηρίζουμε, να την αναπτύσσουμε παρουσιάζοντας κατάλληλα παραδείγματα. Τα παραδείγματα τα αντλούμε από την καθημερινή ζωή και την εμπειρία μας, από την ιστορία ή μπορούμε ακόμα και να τα επινοήσουμε.

Σημάδια αναγνώρισης : Μπορεί να γίνει σύγχυση της παραγράφου που αναπτύσσεται με παραδείγματα και της παραγράφου που αναπτύσσεται με απαρίθμηση λεπτομερειών. Αν υπάρχουν οι λέξεις και οι φράσεις : παράδειγμα, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη, λόγου χάρη, ας πούμε, τότε αναγνωρίζεται εύκολα.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού / Αξιοποίηση της εμπειρίας του αναγνώστη / Επίκληση στη λογική του αναγνώστη / Αντικειμενικότητα, πειστικότητα / Επεξήγηση, διασάφηση / Ζωντανός, άμεσος, παραστατικός λόγος.

 

• Παράγραφος με σύγκριση και αντίθεση

Χρησιμοποιείται όταν η θεματική πρόταση ζητά να συγκριθούν πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα, καταστάσεις, φαινόμενα, ιδέες, χαρακτήρες για να επισημανθούν οι μεταξύ τους διαφορές. Αυτά που συγκρίνονται ονομάζονται μέλη της αντίθεσης / σύγκρισης.

Στις περιπτώσεις αυτές οργανώνουμε το λόγο μας σε περιόδους με αντίθεση ή με αντιθέσεις. Τα εκφραστικά μέσα που αποδίδουν με τον καλύτερο τρόπο την αντίθεση είναι οι εναντιωματικές και οι παραχωρητικές προτάσεις, οι εναντιωματικές μετοχές, οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί που δηλώνουν εναντίωση και οι αντώνυμες λέξεις.

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις και οι φράσεις που δηλώνουν αντίθεση : απεναντίας, εντούτοις, αλλά, ωστόσο, όμως, παρόλο που, διαφέρω, διαφορά, αντίθεση, συγκρίνω, από την άλλη πλευρά, οι αντιθετικοί και παραχωρητικοί σύνδεσμοι : αν και, ενώ, μολονότι, και που, και ας, και αν, και να και οι αντώνυμες λέξεις.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού / Ανάδειξη των διαφορών μεταξύ δύο εννοιών / Χρήση της σύγκρισης με σκοπό την ανάδειξη της βασικής έννοιας – φαινομένου / Επίκληση στη λογική του αναγνώστη / Πειστικότητα / Λόγος με ένταση.

 

• Παράγραφος με αιτιολόγηση

Στην παράγραφο που αναπτύσσεται με αιτιολόγηση αποδεικνύουμε τη θέση – κρίση που διατυπώνεται στη θεματική πρόταση. Δηλαδή, εξηγούμε γιατί αυτό που υποστηρίζεται είναι λογικά ορθό. Η αιτιολόγηση είναι ο λόγος της τεκμηρίωσης, επειδή μια αιτιολόγηση ισοδυναμεί με επιχείρημα και αντίστροφα.

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις και οι φράσεις που δηλώνουν αιτία : επειδή, γιατί, διότι, αφού, καθώς, που, εφόσον, η αιτία, ο λόγος, η εξήγηση είναι, γι’ αυτό το λόγο, κατ’ αυτόν τον τρόπο, έτσι, αυτό οφείλεται, εξηγείται, αιτιολογείται, αποδεικνύεται, οι αιτιολογικές μετοχές, οι εμπρόθετοι και πτωτικοί προσδιορισμοί της αιτίας.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού με επιχειρήματα / Επίκληση στη λογική του αναγνώστη / Πειστικότητα - Αποδεικτικότητα

 

• Παράγραφος με ορισμό

Στην παράγραφο με ορισμό ορίζουμε μία έννοια. Αν ορίζουμε μία γενική και όσες μερικότερες υπάγονται σ’ αυτή, τότε η οργάνωση του λόγου γίνεται με ορισμό και διαίρεση, ενώ αν ορίζουμε δύο αντίθετες έννοιες, τότε η οργάνωση του λόγου γίνεται με σύγκριση και αντίθεση. Ορίζω μία έννοια σημαίνει επισημαίνω με ακρίβεια και σαφήνεια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητές της, ώστε να μην είναι δυνατή η σύγχυσή της με άλλη.

Τα δομικά στοιχεία του ορισμού είναι η οριστέα έννοια (η έννοια δηλαδή που ορίζεται), το γένος ή είδος της έννοιας (η ευρύτερη έννοια ή κατηγορία στην οποία ανήκει η οριστέα έννοια) και η ειδοποιός διαφορά (εκείνο δηλαδή το χαρακτηριστικό γνώρισμα που κάνει την οριστέα έννοια να ξεχωρίζει και να διαφοροποιείται από κάθε άλλη του είδους). 

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις : ορισμός, ορίζω, είναι (όταν βρίσκεται σε γλωσσικό περιβάλλον που ταιριάζει σε ορισμό), εννοώ, σημαίνω. Τέλος, ο ορισμός μπορεί να δίνεται και επεξηγηματικά.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Επισήμανση του περιεχομένου μιας έννοιας άγνωστης στον αναγνώστη ή μιας έννοιας της οποίας το περιεχόμενο είναι συγκεχυμένο / Εξοικείωση του αναγνώστη με έναν βασικό όρο που θα απασχολήσει το κείμενο / Επεξήγηση – διασάφηση / Απόδοση ακαδημαϊκού ύφους.

 

• Παράγραφος με διαίρεση

Με τη διαίρεση αναλύουμε ένα όλο (γένος) στα μέρη του (είδη) με βάση κάποιο ουσιώδες γνώρισμά τους (διαιρετική βάση). Η διαίρεση είναι μία αναλυτική μέθοδος που μοιάζει με την παραγωγική συλλογιστική πορεία. Αναλύουμε κάτι γενικό στα μέρη του.

Τα δομικά στοιχεία της διαίρεσης είναι η διαιρετέα έννοια (η έννοια δηλαδή που διαιρείται), η διαιρετική βάση (τα στοιχεία ή το χαρακτηριστικό γνώρισμα, το κριτήριο ως προς το οποίο διαιρείται) και το πηλίκο ή μέλη της διαίρεσης (τα αποτελέσματα της διαίρεσης).

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Οριζόντια και κάθετη ανάδειξη του περιεχομένου μιας έννοιας / Οργανωμένη και μεθοδική παρουσίαση μιας έννοιας / Επεξήγηση – διασάφηση / Ακρίβεια - σαφήνεια.

 

• Παράγραφος με αίτια και αποτελέσματα

Η παράγραφος με αίτια και αποτελέσματα είναι συγγενής της παραγράφου που αναπτύσσεται με αιτιολόγηση. Η διαφορά τους είναι ότι η αποδεικτική διαδικασία της αιτιολόγησης συμπληρώνεται και με τα αποτελέσματα τα οποία έπονται και λογικά και στην ανάπτυξη της παραγράφου.

Σημάδια αναγνώρισης : Εκτός από τις λέξεις και φράσεις με αιτιολογική σημασία, που επισημάναμε και στην παράγραφο με αιτιολόγηση, υπάρχουν λέξεις και φράσεις που δηλώνουν αποτέλεσμα : ώστε, για να, να, (με) αποτέλεσμα, λοιπόν, άρα, επομένως, συνεπώς, κατά συνέπεια, έτσι.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Στήριξη του αρχικού ισχυρισμού με επιχειρήματα / Επίκληση στη λογική / Πειστικότητα / Προβληματισμός του αναγνώστη (ιδίως σε περίπτωση αναφοράς αρνητικών συνεπειών) / Ανάδειξη του αντίκτυπου ενός φαινομένου.

 

• Παράγραφος με αναλογία

Η αναλογία είναι και αυτή σύγκριση. Μόνο που με την αναλογία δε βρίσκουμε διαφορές, αλλά ομοιότητες ανάμεσα σε πράγματα που εκ πρώτης όψεως φαίνονται ή είναι διαφορετικά. Στην αναλογία έχουμε δύο μέρη. Από αυτά, το ένα, που στην ανάπτυξη προτάσσεται, είναι το γνωστό, συνήθως από την εμπειρία μας, και το άλλο είναι το άγνωστο και δύσκολο να κατανοηθεί.

Σημάδια αναγνώρισης : Είναι οι λέξεις και οι φράσεις : όπως…έτσι, τόσο…όσο, ανάλογος, -η, -ο, αναλογία, αναλογικά, κατ’ αναλογία, όμοια, παρόμοια, σαν, μοιάζω, παρομοιάζω, παραλληλίζω, παραβάλλω, παραβολή.

Πρόθεση συντάκτη / Στοιχεία ύφους : Ανάδειξη του περιεχομένου μιας έννοιας άγνωστης στον αναγνώστη μέσω του παραλληλισμού της με μια έννοια γνωστή στον αναγνώστη / Επεξήγηση, διασάφηση / Ζωντάνια, παραστατικότητα / Ύφος γλαφυρό (στη μεταφορική αναλογία).

 

• Παράγραφος με συνδυασμό μεθόδων

Αναπτύσσεται με συνδυασμό δύο τουλάχιστον από τους τρόπους που αναφέρθηκαν. Οι συνδυασμοί αυτοί δεν είναι ορισμένοι, αλλά ποικίλουν ανάλογα με το περιεχόμενο και τις απαιτήσεις ανάπτυξης της παραγράφου.

Σημάδια αναγνώρισης : Συνδυασμός των σημείων αναγνώρισης που αναφέρθηκαν σε όλα τα άλλα είδη παραγράφων.

 

ΣΥΝΟΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ

Η συνοχή, δηλαδή, τη σύνδεση των προτάσεων, των περιόδων, των παραγράφων, των τμημάτων του κειμένου επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους :

α) με διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις που δηλώνουν :

• Αιτιολόγηση : εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, μια και, μια που, ένας ακόμη λόγος, καθώς, αυτό οφείλεται/ εξηγείται/ερμηνεύεται/αιτιολογείται, εφόσον, η αιτία/ο λόγος/η εξήγηση είναι, γι΄ αυτό το λόγο, έτσι, με αιτιολογικές μετοχές ή εμπρόθετους προσδιορισμούς της αιτίας κτλ
• Αναλογία – Ομοιότητα : όπως, σαν, όμοια, ως
• Ανακεφαλαίωση : επιλογικά, καταληκτικά, συμπερασματικά, συνοψίζοντας, τελικά κλπ.
• Αντίθεση – εναντίωση : αλλά, μα, και όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, άλλωστε, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς, αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, μολονότι, αντίστροφα, ενάντια, στον αντίποδα, ακόμη κι αν, παρ΄ όλα αυτά, παρόλο που, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όχι μόνο…αλλά και, όχι μόνο… αλλά και να, και που, και ας, όχι μόνο δεν…αλλά ούτε, όχι μόνο…παρά, όχι μόνο να μην…αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη…αλλά ούτε να κτλ.
• Σκοπό: για τα σκοπό αυτό, με σκοπό να, για να κτλ.
• Αποτέλεσμα : γι΄ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, αποτέλεσμα/απόρροια/απότοκο όλων αυτών, και γι΄ αυτό, ώστε, έτσι που, λοιπόν κτλ.
• Χρονική σχέση : αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν, εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, όποτε, μόλις, αργότερα, ενώ, ώσπου να, ταυτόχρονα, παράλληλα, στο μεταξύ, καταρχάς, αφότου, συγχρόνως, στην αρχή, καθώς, τελικά κλπ.
• Γενίκευση : γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα κλπ.
• Διάζευξη : ή-ή, είτε-είτε, ούτε-ούτε, μήτε-μήτε
• Επεξήγηση – διασάφηση : δηλαδή, με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, πιο συγκεκριμένα, σαφέστερα, για να γίνω πιο σαφής, ήτοι, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να με καταλάβετε θα σας το παρουσιάσω με άλλο τρόπο, για την ακρίβεια κλπ.
• Έμφαση : το σημαντικότερο απ’ όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο- αξιοπρόσεκτο ότι, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να τονιστεί ότι, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, μάλιστα, προπάντων, πράγματι, κατεξοχήν, αναντίρρητα, ασφαλώς, αξίζει να σημειωθεί πως, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, πολύ περισσότερο κλπ.
• Επιβεβαίωση : πράγματι, πραγματικά, βέβαια, μάλιστα, και μάλιστα, κυρίως, ακριβώς, οπωσδήποτε κλπ.
• Συμπέρασμα : συμπερασματικά, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας κλπ.
• Όρο – προϋπόθεση : αν, εκτός αν, εφόσον, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, με το δεδομένο, με τον όρο, με τη δέσμευση κλπ.
• Παράδειγμα - Διευκρίνιση : λόγου χάρη, για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη
• Παραχώρηση : ακόμη κι αν, και αν
• Προσθήκη : ακόμη, επίσης, έπειτα, εκτός απ’ αυτό, συμπληρωματικά, επιπλέον, εξάλλου κλπ.
• Ταξινόμηση / απαρίθμηση : αφενός – αφετέρου, από τη μια – από την άλλη, πρώτα, καταρχήν, δεύτερον, τρίτον, το επόμενο επιχείρημα/θέμα που θα μας απασχολήσει, τελικά κλπ.
• Τοπική σχέση : εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά κλπ.

β) Με αντωνυμίες ή επιρρήματα. π.χ. Η ανεργία καιροφυλακτεί. Αυτή συνθλίβει το άτομο. / Σε περίοδο κρίσης η ανεργία αυξάνεται. Τότε το κράτος παραλύει.

γ) Με την επανάληψη ή την παράληψη ορισμένων σημαντικών λέξεων. π.χ. Η ανεργία καιροφυλακτεί. Η ανεργία συνθλίβει το άτομο. /ή/ Η ανεργία καιροφυλακτεί. Συνθλίβει το άτομο.

δ) Μέσω της νοηματικής συγγένειας. π.χ. Η αδυναμία κάποιου να εργαστεί αποτελεί…. Η έλλειψη θέσεων εργασίας…

ε) Με συνυπώνυμα ή υπερώνυμα. π.χ. Τα ΜΜΕ πυροδοτούν την κρίση. Η τηλεόραση και ο τύπος… / Η ανεργία, η βία πυροδοτούν την κρίση. Τα κοινωνικά προβλήματα…

στ) Φωνολογικά, με ερωτήσεις ή με κοινό ρυθμό και επιτονισμό. π.χ. Η ισότητα και η ισονομία διασφαλίζονται…; Η απάντηση είναι… / Ο ελεύθερος χρόνος συρρικνώνεται, μειώνεται, αλλοιώνεται.

 

 

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ

 

Οι βασικοί τρόποι πειθούς είναι οι ακόλουθοι :

1. Επίκληση στη λογική (με επιχειρήματα και τεκμήρια).
2. Επίκληση στο συναίσθημα (με περιγραφή γεγονότων και πράξεων, αφήγηση ευχάριστων ή δυσάρεστων ανάλογα γεγονότων ή καταστάσεων).
3. Επίκληση στο ήθος του πομπού.
4. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου.
5. Επίκληση στην αυθεντία.

 

1. Επίκληση στη λογική : Η απόδειξη μιας θέσης ή άποψης γίνεται με την επίκληση στη λογική. Για το σκοπό αυτό ο πομπός χρησιμοποιεί επιχειρήματα ή τεκμήρια.
   • Επιχείρημα είναι ο συλλογισμός ή η σειρά συλλογισμών που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη ή την ανατροπή μιας θέσης.
   • Τεκμήρια είναι τα συγκεκριμένα αποδεικτικά στοιχεία ή γεγονότα που οδηγούν στην εξαγωγή συμπεράσματος. Είναι παραδείγματα, αλήθειες, γεγονότα, αυθεντίες, στατιστικά στοιχεία, πορίσματα ερευνών, μαρτυρίες, γενικές αλήθειες κτλ., τα οποία χρησιμοποιούνται από τον πομπό, για να στηρίξει τις απόψεις του, και περιέχονται στις προκείμενες ενός επιχειρήματος.
   • Συλλογισμός είναι μία σειρά προτάσεων ή κρίσεων που, ξεκινώντας από μία ή περισσότερες προτάσεις (προκείμενες ή υποθέσεις) ως βάση, καταλήγουν στην αποδοχή μιας άλλης πρότασης (συμπέρασμα) που είναι το λογικό επακόλουθο των προκείμενων. Προϋπόθεση είναι η ύπαρξη κοινών όρων στις προκείμενες.

 

• ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

 

• Α. Με βάση την πορεία της σκέψης :

 

α)   ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ είναι ο συλλογισμός κατά τον οποίο από μία γενική και αφηρημένη αρχή συμπεραίνουμε για τα επιμέρους. Ο συγκεκριμένος συλλογισμός οδηγεί σε βέβαια συμπεράσματα.

π.χ.   Οι καλοί μαθητές διαβάζουν τα μαθήματά τους.

         Η Άννα διαβάζει τα μαθήματά της.

Άρα : Η Άννα είναι καλή μαθήτρια.

 

β)   ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΣ είναι ο συλλογισμός κατά τον οποίο από μία ειδική και συγκεκριμένη διαπίστωση (από τα επιμέρους) καταλήγουμε στα γενικά. Ο συλλογισμός αυτός οδηγεί συνήθως σε πιθανά συμπεράσματα. Μόνο όταν είναι τέλειος, όταν συμπεριλαμβάνει δηλαδή όλα τα επιμέρους στοιχεία, μπορεί να οδηγήσει σε βέβαια συμπεράσματα. Αν τα επιμέρους στοιχεία δεν είναι πλήρη και επαρκή (ατελής επαγωγή), τότε υπάρχει κίνδυνος λάθους ή πιθανού συμπεράσματος.

π.χ.   Η γάτα, ο σκύλος, ο ελέφαντας…είναι θηλαστικά.

         Η γάτα, ο σκύλος, ο ελέφαντας…είναι ζώα.

Άρα : Τα θηλαστικά είναι ζώα.

Σε σύντομους επαγωγικούς συλλογισμούς το συμπέρασμα μπορεί να προτάσσεται.

π.χ.   Ο Γιώργος είναι αναξιόπιστο πρόσωπο. Κλέβει στη «Μονόπολη».

 

• Β. Με βάση το είδος των προτάσεων που αποτελούν τις προκείμενες :

 

α) ΚΑΤΗΓΟΡΙΚΟΣ είναι ο συλλογισμός του οποίου οι προκείμενες είναι κατηγορικές προτάσεις. Σ’ αυτές το υποκείμενο συνδέεται με το κατηγορούμενο μέσω συνδετικού ρήματος.

π.χ.   Τα μέταλλα είναι ανόργανα στοιχεία.

         Ο χρυσός είναι μέταλλο.

Άρα : Ο χρυσός είναι ανόργανο στοιχείο.

 

β)   ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ είναι ο συλλογισμός του οποίου η μία ή και οι δύο προκείμενες είναι υποθετικές προτάσεις.

π.χ.   Αν οι βιομηχανίες ρίχνουν τα απόβλητα στη θάλασσα, αυτή μολύνεται.

         Οι Χ βιομηχανίες ρίχνουν τα απόβλητα στη θάλασσα.

Άρα : Η θάλασσα μολύνεται.

 

γ)   ΔΙΑΖΕΥΚΤΙΚΟΣ είναι ο συλλογισμός στον οποίο μία έστω προκείμενή του είναι διαζευκτική πρόταση.

π.χ.   Τα Αρχαία Ελληνικά της Β΄ λυκείου εξετάζονται είτε ως μάθημα γενικής παιδείας είτε ως μάθημα κατεύθυνσης.

         Η Αντιγόνη εξετάζεται ως μάθημα γενικής παιδείας.

Άρα : Η Αντιγόνη δεν εξετάζεται ως μάθημα κατεύθυνσης.

 

• Γ. Με βάση τον αριθμό των προτάσεων που αποτελούν τις προκείμενες :α) ΑΜΕΣΟΣ, όταν το συμπέρασμα συνάγεται από μία προκείμενη.

β) ΕΜΜΕΣΟΣ, όταν το συμπέρασμα συνάγεται από δύο ή περισσότερες προκείμενες.

 

• Εγκυρότητα, αλήθεια, ορθότητα ενός επιχειρήματος

Ένα επιχείρημα θεωρείται : 1) ΕΓΚΥΡΟ, όταν οι προκείμενες οδηγούν με λογική αναγκαιότητα σ’ ένα βέβαιο συμπέρασμα. Σ’ αυτό ισχύουν οι κανόνες της τυπικής λογικής. (Α=Β, Β=Γ, άρα Α=Γ)

2)   ΑΛΗΘΕΣ (ανάλογα με το περιεχόμενό του), αν υπάρχει νοηματική σχέση ανάμεσα στις προκείμενες και το συμπέρασμα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

3)   ΛΟΓΙΚΩΣ ΟΡΘΟ (ΟΡΘΟΤΗΤΑ), όταν συγχρόνως είναι έγκυρο και οι προκείμενές του είναι αληθείς.

Ο συλλογισμός που δίνει ορθό συμπέρασμα, λέγεται απόδειξη.

 

• Αξιολόγηση του επιχειρήματος

Ένα επιχείρημα είναι λογικώς ορθό όταν :

α)   Οι προκείμενές του είναι αληθείς.

β)   Είναι έγκυρο.

 

Στην αξιολόγηση ενός επιχειρήματος οφείλουμε να διακρίνουμε αν οι προκείμενές του είναι:

α)   γενικά αποδεκτές αλήθειες ή

β)   προσωπικές γνώμες.

Ένα επιχείρημα που βασίζεται μόνο σε γνώμες δεν έχει αποδεικτική ισχύ.

Στους υποθετικούς συλλογισμούς το συμπέρασμα δεν είναι βέβαιο, αν οφείλεται σε πολλές αιτίες, τις οποίες δεν περιλαμβάνει η υποθετική προκείμενη.

 

• Αξιολόγηση επαγωγικών συλλογισμών

Για τους επαγωγικούς συλλογισμούς μόνο η τέλεια επαγωγή οδηγεί σε βέβαιο συμπέρασμα, ενώ η ατελής σε πιθανολογικό.

1)   Για συλλογισμό με γενίκευση : αν η γενίκευση στηρίζεται σε επαρκή στοιχεία, είναι επιτρεπτή, αν όχι, πρόκειται για μια επισφαλή και βεβιασμένη γενίκευση.

• Για συλλογισμό με αίτιο – αποτέλεσμα :

α)   αν η αιτιώδης σχέση είναι λογική κι όχι απλά χρονολογική, το συμπέρασμα είναι βέβαιο.

β)   αν γίνεται υπεραπλούστευση της σχέσης αιτίου – αποτελέσματος, το συμπέρασμα είναι επισφαλές.

γ)   αν η αιτία είναι αναγκαία ή επαρκής (Αναγκαία, όταν το αποτέλεσμα δεν προκύπτει χωρίς αυτή, ενώ, επαρκής, όταν αρκεί μόνο αυτή για να προκληθεί το αποτέλεσμα), τότε η σχέση αιτίου αποτελέσματος μπορεί να πάρει την ακόλουθη μορφή :

1. η αιτία είναι ταυτόχρονα αναγκαία και επαρκής (ικανή).

π.χ.   Για την επιτυχία μου στις εξετάσεις χρειάζεται καλή προετοιμασία, καλή ψυχολογική κατάσταση την ώρα της εξέτασης και τα θέματα να περιέχονται στην ύλη που έχω διδαχθεί.

1. η αιτία είναι αναγκαία αλλά δεν είναι επαρκής.

π.χ.   Πιστεύω ότι θα πάρω το μεγαλύτερο βαθμό στην τάξη στο μάθημα της ιστορίας, γιατί μελέτησα περισσότερο από όλους.

• η αιτία είναι επαρκής αλλά δεν είναι αναγκαία.

π.χ. Η οινοποσία είναι επαρκής αιτία για πρόκληση καρδιολογικών νοσημάτων. (Δεν είναι όμως αναγκαία.)

 

• Για συλλογισμό με αναλογία, οφείλουμε να εξετάσουμε :

α)   αν είναι κυριολεκτική, προσέχουμε κατά πόσο οι ομοιότητες των συγκρινόμενων αντικειμένων είναι επαρκείς σε αριθμό και σχετικές με το θέμα.

β)   αν είναι μεταφορική, ελέγχουμε κατά πόσο έχει την αποδεικτική αξία ενός λογικού επιχειρήματος. Όταν χρησιμοποιείται στη θέση λογικού επιχειρήματος, μας οδηγεί πάντα σε λογικό σφάλμα.

 

• Σημασία και αξιολόγηση των τεκμηρίων

Τα στοιχεία (επιστημονικά, στατιστικά κλπ.) πρέπει να είναι ελεγμένα και επεξεργασμένα, προκειμένου να μη λειτουργούν παραπλανητικά.

 

2. Επίκληση στο συναίσθημα του δέκτη : Ο πομπός αναφερόμενος στο συναίσθημα του δέκτη παίρνει υπόψη του : α) τη διάθεση του ακροατηρίου,

β)   σε ποιους απευθύνει το συναίσθημα,

γ)   τα αίτια που το προκαλούν.

Μέσα για την επίκληση των συναισθημάτων (οργής μίσους, φόβου, οίκτου κλπ.) είναι η περιγραφή, η αφήγηση, το χιούμορ, η ειρωνεία, οι ρητορικές ερωτήσεις, το ασύνδετο σχήμα, η χρήση πολλών επιθέτων / συγκινησιακά φορτισμένου λόγου, τα σχήματα λόγου (π.χ. μεταφορές, παρομοιώσεις κ.ά.).

 

3. Επίκληση στο «ήθος» του πομπού : Ο πομπός για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του δέκτη και μιλώντας σε πρώτο πρόσωπο για τον εαυτό του, επιχειρεί :

α)   να διατυπώνει σε αξιόπιστο λόγο.

β)   να μη βασίζεται στην εικόνα που τυχόν έχει σχηματίσει προηγουμένως ο δέκτης γι’ αυτόν, αλλά, ως απόδειξη του ήθους του, να επικαλείται τη στάση του σε περιπτώσεις της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής.

 

4. Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου : Γίνεται με άσκηση κριτικής :

α)   στο χαρακτήρα του αντιπάλου,

β)   στην ιδιωτική του ζωή.

Αντί  να ανασκευάσει τα επιχειρήματα του αντιπάλου, καταφεύγει σε μια προσωπική επίθεση που φτάνει ως τη λασπολογία.

 

5. Επίκληση στην αυθεντία : Ο πομπός προκειμένου να πείσει για την ορθότητα των απόψεών του, επικαλείται την παρόμοια θέση μιας αυθεντίας, κυρίως από το χώρο της επιστήμης. Για το λόγο αυτό παραθέτει σχετικά αποσπάσματα, δείχνοντας έτσι και τη βιβλιογραφική του ενημέρωση.

Προϋποθέσεις για την ορθή χρήση του συγκεκριμένου τρόπου πειθούς :

α)   Να μη γίνεται κατάχρηση της γνώμης της αυθεντίας.

β)   Να μη χρησιμοποιείται για να καλυφθεί η έλλειψη προσωπικών επιχειρημάτων.

γ)   Να γίνεται αναφορά σε αυθεντίες σχετικές μόνο με το συγκεκριμένο θέμα του πομπού.

 

Ενδοσχολική βία: Ο «τρίτος άνθρωπος» είναι «κλειδί» για την αντιμετώπιση του προβλήματος

«Ενδοσχολική βία : εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βίαιη και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου στο πλαίσιο του σχολικού χώρου». Σαφώς και η αναφορά στον ορισμό της ενδοσχολικής βίας δεν είναι τυχαία. «Όλοι θα πρέπει να τον γνωρίζουν ώστε μόλις την αντιληφθούν να μπορούν να την αναφέρουν. Στη σύγχρονη θεώρηση της ενδοσχολικής βίας, ρόλο έχουν τρεις: το παιδί που εκφοβίζεται, το παιδί που εκφοβίζει και ο “παρατηρητής”.

Kαι πλέον τα πιο σύγχρονα προγράμματα πρόληψης της ενδοσχολικής βίας εστιάζουν στον ρόλο του παρατηρητή», σημειώνει στην «Καθημερινή» ο Κωνσταντίνος Φύσσας, ψυχοθεραπευτής, υπεύθυνος της ΑΜΚΕ «Παίζοντας» και λέκτωρ στο μεταπτυχιακό Ψυχολογίας στο Mediterranean College. Σύμφωνα με τον κ. Φύσσα, έχει υπολογιστεί ότι το 15% των μαθητών στην Ελλάδα έχει πέσει θύμα βίας και εκφοβισμού από συμμαθητές. Τα αγόρια εμπλέκονται συχνότερα σε περιστατικά σωματικού εκφοβισμού και τα κορίτσια σε λεκτική βία και κοινωνικό αποκλεισμό. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, στον οποίο αγόρια και κορίτσια έχουν ίσο μερίδιο και ο οποίος αφορά ακόμη και μικρά παιδιά της Γ΄ ή της Δ΄ τάξης του δημοτικού που, έχοντας πρόσβαση σε ένα κινητό και με την κάλυψη της ανωνυμίας, μπορούν να ασκήσουν εκφοβισμό.

Οι βασικοί αιτιολογικοί παράγοντες είναι το οικογενειακό περιβάλλον –πώς έχει μάθει να συμπεριφέρεται ένα παιδί από το σπίτι του– αλλά και το σχολικό περιβάλλον. «Σήμερα έχουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που εστιάζει στη μάθηση και ενισχύει τον ανταγωνισμό, χωρίς όμως να προβλέπει κάποιο χρόνο που να αφιερώνει ένας εκπαιδευτικός –κατόπιν κατάλληλης επιμόρφωσης– για να συζητήσει με τα παιδιά για θέματα που τα απασχολούν και για να διερευνήσει εάν χρειάζονται κάποια βοήθεια. Αντιθέτως, σε περιστατικά βιαιοπραγίας μεταξύ δύο μαθητών, το σύνηθες είναι ο εκπαιδευτικός να λέει στα παιδιά “βρείτε τα” ή “ζητήστε συγγνώμη”, χωρίς καν να ψάχνει ποιος ευθύνεται. Αυτό όμως είναι μια επιφανειακή αντιμετώπιση», σημειώνει ο κ. Φύσσας.

«Η εκδήλωση βίας και επιθετικότητας είναι εν πρώτοις μια ένδειξη έλλειψης επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια αλλά και μέσα στην τάξη», τονίζει στην «Κ» ο Παντελής Πρώιος, ψυχολόγος, συντονιστής του προγράμματος «ACT / Μικροί Μεγάλοι Μαζί Εναντίον της Βίας». Το κάθε παιδί φέρει τις δικές του καταβολές, κληρονομικές και επιρροές από την οικογένεια, όπως πιθανώς από την άσκηση ενδοοικογενειακής βίας, ενώ έχει δεχθεί μεγάλο όγκο ερεθισμάτων από την έκθεσή του στα νέα Μέσα. «Μέχρι τα δώδεκα χρόνια, ένα παιδί έχει δει περίπου 36.000 φόνους και κατά συνέπεια έχει διαμορφώσει μια διαφορετική αντίληψη για τον πόνο, τη ζωή και τον θάνατο», υπογραμμίζει ο κ. Πρώιος. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του Kaizer Family Foundation των ΗΠΑ, το 60% των παιδικών έργων και παραστάσεων περιέχει βία, ενώ τα παιδιά εκτίθενται σε 20-25 σκηνές βίας κάθε ώρα στην πρωινή τηλεόραση του Σαββάτου. Ο κ. Πρώιος προσθέτει ότι «ιδιαίτερα μας προβληματίζει ο ρόλος του μαθητή που είναι παρατηρητής – μάρτυρας – θεατής», σχολιάζοντας ότι «το παιδί αυτό όχι μόνο δεν παρεμβαίνει για να σταματήσει το βίαιο συμβάν, αλλά πολλές φορές “ψυχαγωγείται” ζητωκραυγάζοντας μέσα σ’ ένα σύγχρονο “Κολοσσαίο”».

Πέννυ Μπουλούτζα , Ιωάννα Φωτιάδη, εφημερίδα «Καθημερινή» (ελαφρώς διασκευασμένο)

 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ :

1. Να γράψετε την περίληψη των 3 πρώτων παραγράφων του κειμένου σε 70-90 λέξεις. (15 μονάδες)
2. Με ποιον τρόπο πειθούς (2) και με ποια μέσα (2) επιχειρεί ο συγγραφέας να πείσει τους αναγνώστες ότι η βία σχετίζεται με την έλλειψη επικοινωνίας στην οικογένεια και στην τάξη; Να τεκμηριώσετε τις απόψεις σας με κειμενικές αναφορές. (4 μονάδες)
3. Να δικαιολογήσετε τη χρήση εισαγωγικών στις υπογραμμισμένες φράσεις του κειμένου. (4 μονάδες)
4. Ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι λέξεις / φράσεις του κειμένου : Σαφώς, Αντιθέτως, εν πρώτοις. (3 μονάδες)
5. Να γράψετε ένα συνώνυμο για τις ακόλουθες λέξεις : εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη, έχει αυξηθεί, να ψάχνει. (4 μονάδες)
6. Σε ένα άρθρο (250 λέξεων), που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας, να αναλύσετε τις απόψεις σας σχετικά με τα αίτια και τις συνέπειες της ενδοσχολικής βίας. (20 μονάδες)

 

Β. Λογοτεχνικό κείμενο.

Γιώργος Ρούσκας: «Ποίηση: Εφηβεία ή εφηβία;»

 

Κι αν με βία σπας

του βαγονιού τ’ αθώο τζάμι

με τα κοινά αγαθά

στη σόλα σου γραμμένα

κι αν δεν σου καίγεται καρφί

για τις στερήσεις του λαού

που μ’ αίμα το έχει πληρωμένο

ούτε για τ’ ότι και ’συ

εκεί που θες

μές απ’ αυτό πηγαίνεις

 

δεν πρόκειται στ’ αλήθεια να χαρείς

ούτε ποτέ την ησυχία σου να βρεις

αν δεν αποφασίσεις

το μαύρο που εντός σου κατοικεί

το μαύρο που σε τρώει

και μ’ όλα αυτά το θρέφεις

κοιτώντας το κατάματα

με τη βαριά

μια κι έξω να το σπάσεις.

 

Εκεί σε θέλω!

 

Δεν είσαι μόνος.

Κάπου για ’σένα υπάρχει

αυτό που σου στερήσανε:

μια αγκαλιά ανοιχτή,

χωρίς απόρριψη, χωρίς γιατί.

Έλα.

Μοιράσου. Δέξου.

Άνοιξε. Μίλα.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ :

1. Να ερμηνεύσετε το νόημα των 2 πρώτων στροφών του ποιήματος. Ποιους προβληματισμούς του ποιητή εντοπίζετε; (15 μονάδες)
2. Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ή στην παραδοσιακή ποίηση; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με 3 αναφορές από το ποίημα. (6 μονάδες)
3. α) Ο ποιητής χρησιμοποιεί β΄ ενικό πρόσωπο και προστακτική. Να αναφέρετε δύο παραδείγματα για να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή και να αιτιολογήσετε την επιλογή ως προς το νόημα που προσδίδουν στο ποίημα. (6)

β) Να εντοπίσετε και να καταγράψετε δύο διαφορετικά εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούνται στο παραπάνω ποίημα. (3)

4. Ποια στάση τηρεί ο ποιητής απέναντι στη νεανική βία και παραβατικότητα; Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματα σας δημιουργεί το γεγονός ότι αυτό το νοσηρό φαινόμενο έχει προσλάβει ανησυχητικές διαστάσεις; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο περίπου 150 λέξεων. (20 μονάδες)

 

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥΣ

 

Αφηγηματικοί τρόποι είναι οι ακόλουθοι:
– Αφήγηση
– Διάλογος
– Περιγραφή
– Σχόλια
– Ελεύθερος Πλάγιος Λόγος
– Εσωτερικός μονόλογος

• Αφήγηση : Ονομάζεται η διαδικασία του να λέει κάποιος μια ιστορία, μια σειρά γεγονότων πραγματικών ή φανταστικών προφορικά ή γραπτά. Ο αφηγητής (το πρόσωπο που μιλάει) φροντίζει να δώσει στον αποδέκτη τις απαραίτητες πληροφορίες για τον τόπο, το χρόνο, τα πρόσωπα και τα πιθανά αίτια ενός συμβάντος.Άρα, η αφήγηση συνιστά την αναπαράσταση μιας χρονικής ακολουθίας γεγονότων τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με αιτιακές σχέσεις από έναν αφηγητή.

 

Ρόλος αφήγησης

• μας πληροφορεί για το « γίγνεσθαι» δηλ. για την εξέλιξη της δράσης.
• καταγράφει και/ή μεταδίδει προσωπικές εμπειρίες.
• προκαλεί ορισμένες επιθυμητές αντιδράσεις και ενέργειες.
• καλύπτει τις καθημερινές ανάγκες για επικοινωνία.

 

Είδος αφηγητή ανάλογα με τη συμμετοχή του στα γεγονότα:

Ομοδιηγητικός αφηγητής: Ο αφηγητής αυτού του είδους αποτελεί ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Μπορεί να είναι είτε ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, ο βασικός, δηλαδή, ήρωας, είτε ένα από τα δευτερεύοντα πρόσωπα. Σε περίπτωση που ο αφηγητής αυτός είναι ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, τότε χαρακτηρίζεται αυτοδιηγητικός.

Ετεροδιηγητικός αφηγητής: Ο αφηγητής αυτού του είδους αφηγείται μια ιστορία άλλων προσώπων στην οποία δεν έχει καμία συμμετοχή. Αφηγείται συνήθως σε τρίτο πρόσωπο και συμπίπτει με τον «παντογνώστη αφηγητή».

 

Εστίαση

Ο αφηγητής (ομοδιηγητικός ή ετεροδιηγητικός) μπορεί να παρουσιάσει τα συμβάντα μέσα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, με διαφορετική εστίαση.

  Για να διαπιστώσουμε την εστίαση μιας ιστορίας, θα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα «ποιος παρατηρεί;», «μέσα από τα μάτια τίνος παρουσιάζονται τα γεγονότα;».

Έτσι, διακρίνουμε τρεις περιπτώσεις:

α) εσωτερική εστίαση: τα γεγονότα παρουσιάζονται μέσα από τα μάτια ενός ήρωα της ιστορίας, ο αφηγητής δηλαδή λέει μόνο όσα βλέπει, σκέπτεται, αισθάνεται κλπ. ο συγκεκριμένος ήρωας,

β) εξωτερική εστίαση: τα γεγονότα παρουσιάζονται όπως φαίνονται σε έναν εξωτερικό παρατηρητή, που δεν έχει πρόσβαση στο τί σκέπτονται, αισθάνονται κλπ. οι ήρωες της ιστορίας· ο αφηγητής δηλαδή παρουσιάζει μόνο πώς φαίνονται και πώς δρουν οι ήρωες, και

γ) μηδενική εστίαση: τα γεγονότα παρουσιάζονται χωρίς περιορισμούς. Ο αφηγητής δηλαδή παρουσιάζει τα πάντα, λ.χ. την εμφάνιση, τις ενέργειες, τις σκέψεις, τα αισθήματα, τα κίνητρα κλπ. όλων των ηρώων (παντογνώστης αφηγητής).

Οι δυνατότητες που προσφέρουν οι διαφορετικές αφηγηματικές φωνές και τα είδη εστίασης αξιοποιούνται στο έπακρο στη λογοτεχνία. Στις καθημερινές ιστορίες που αφηγούμαστε, όπως είναι φυσικό, χρησιμοποιούμε ένα πιο περιορισμένο φάσμα αφηγηματικών τεχνικών. 

 

Η μίμηση

Με τον συγκεκριμένο τρόπο ο λογοτέχνης έχει την επιλογή να παρουσιάσει την ιστορία μέσω ενός άλλου προσώπου, συνήθως πλαστού (φανταστικού) σε πρώτο – κατά κανόνα – πρόσωπο. Δεν αποκλείεται η αφήγηση να πραγματοποιείται και στο τρίτο πρόσωπο και τα συμβάντα να αποδίδονται από την οπτική γωνία ενός χαρακτήρα. Τις περισσότερες φορές η επιλογή είναι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση καθώς με αυτόν τον τρόπο ο λόγος αποκτά σφριγηλότητα και ζωντάνια και δίνει την αίσθηση της αυθεντικότητας.

Αρκετές φορές παρατηρούμε ότι μπορεί να έχουμε μια καθαρά διαλογική αφήγηση. Είναι μια τεχνική που προέρχεται από το θέατρο. Ο αφηγητής απουσιάζει και η εξέλιξη της υπόθεσης παρουσιάζεται μέσα από τον διάλογο. Τέλος, ο πιο συχνός τρόπος είναι αυτός της μικτής αφήγησης μέσα στον εκφραστικό τρόπο της μίμησης. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει αφηγητής. Η αφήγησή του, ωστόσο, διακόπτεται από διαλόγους ανάμεσα στα πρόσωπα της ιστορίας. Αυτόν τον αφηγηματικό τρόπο θα τον συναντήσουμε στα περισσότερα διηγήματα και μυθιστορήματα.

 

Ο χρόνος της αφήγησης

α) Ως προς τη σειρά παρουσίασης των γεγονότων ο χρόνος της αφήγησης είναι:

–  Ευθύγραμμος (όταν ακολουθεί τη φυσική σειρά των γεγονότων).
–  Με αναχρονίες (όταν γίνονται ανακατατάξεις στη φυσική σειρά των γεγονότων):
•   αναδρομές ή αναδρομικές αφηγήσεις ή αναλήψεις (επιστρο­φή στο παρελθόν).
•   πρόδρομες αφηγήσεις ή προλήψεις (αναφορές γεγονότων που θα συμβούν αργότερα).

β) Ως προς το σημείο έναρξης της υπόθεσης: 

– από την αρχή της ιστορίας
– από τη μέση της υπόθεσης: In medias res

γ) Τεχνικές που παραβιάζουν την ομαλή χρονική σειρά:

– In medias res (στο μέσο των πραγμάτων): το νήμα της ιστορίας δεν ξετυλίγεται από την αρχή αλλά ο αφηγητής μας μεταφέρει στο κρισιμότερο σημείο της πλοκής και έπειτα με αναδρομή στο παρελθόν παρουσιάζονται όσα προηγήθηκαν. Έτσι διεγείρεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη και η αφήγηση δεν κουράζει.
– Εγκιβωτισμός: μέσα στην κύρια αφήγηση υπάρχουν και μικρότερες δευτερεύουσες αφηγήσεις που διακόπτουν την ομαλή ροή του χρόνου. Πρόκειται για μια αφήγηση μέσα στην αφήγηση.
– Παρέκβαση, εμβόλιμη αφήγηση: αναφορά σε άλλο θέμα που δε σχετίζεται άμεσα με την υπόθεση και την εξέλιξη του έργου και διακόπτει προσωρινά τη φυσική ροή των γεγονότων.
– Προϊδεασμός, προσήμανση: η ψυχολογική προετοιμασία του αναγνώστη για το τι πρόκειται να ακολουθήσει .
– Προοικονομία: ο τρόπος διευθέτησης των γεγονότων και η δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε η εξέλιξη της πλοκής να είναι φυσική και λογική για τον αναγνώστη.

δ) ως προς τη συχνότητα :

Η συχνότητα στην αφηγηματική οργάνωση σχετίζεται με την επανάληψη ενός γεγονότος μέσα στην ιστορία και μέσα στην αφήγηση. Διακρίνονται τέσσερεις βασικές περιπτώσεις:

1. Μοναδική αφήγηση : Ο αφηγητής διηγείται μια φορά αυτό που στην ιστορία συνέβη μια φορά.
2. Πολυμοναδική αφήγηση : Ο αφηγητής διηγείται x φορές αυτό που στην ιστορία συνέβη x φορές.
3. Επαναληπτική αφήγηση: Ο αφηγητής διηγείται περισσότερες φορές αυτό που στην ιστορία συνέβη μια φορά.
4. Θαμιστική αφήγηση : Ο αφηγητής διηγείται μια φορά αυτό που στην ιστορία συνέβη περισσότερες φορές.

Στην επαναληπτική αφήγηση, το ίδιο γεγονός δεν παρουσιάζεται κάθε φορά πανομοιότυπα. Η εκάστοτε επανάληψη γίνεται με διαφορετικό τρόπο, ύφος και προοπτική, εξυπηρετώντας ανάλογα τις επιδιώξεις του αφηγητή.

 

Ρυθμός της αφήγησης

 Ως προς το ρυθμό παρουσίασης των γεγονότων έχουμε τις τεχνικές:

– Επιτάχυνση: γεγονότα μεγάλης διάρκειας παρουσιάζονται σύντομα
– Επιβράδυνση: γεγονότα μικρής διάρκειας παρουσιάζονται εκτεταμένα
– Παράλειψη: γεγονότα δεν αναφέρονται γιατί δε σχετίζονται με την ιστορία
– Περίληψη: συνοπτική παρουσίαση ενδιάμεσων γεγονότων
– Αφηγηματικό κενό: παραλείπεται ένα τμήμα της ιστορίας ή κάποια γεγονότα που εννοούνται εύκολα ή δε συμβάλλουν ουσιαστικά στην πλοκή.

 

Βασικά στοιχεία και δομή της αφήγησης

Εκτός από την αφηγηματική φωνή και την εστίαση,  κάθε αφήγηση περιλαμβάνει τους χαρακτήρες, δηλαδή τους ήρωες και τις ηρωίδες της ιστορίας, που δρουν και έχουν συστηματικές σχέσεις ο ένας με τον άλλο. Οι σχέσεις μεταξύ των χαρακτήρων παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη κάθε ιστορίας.

 

Επιπλέον, κάθε αφήγηση είναι οργανωμένη με συστηματικό τρόπο. Περιλαμβάνει υποχρεωτικά τον προσανατολισμό, στον οποίο παρουσιάζονται οι δράστες, καθώς και ο χώρος και ο χρόνος της δράσης, ένα εναρκτήριο γεγονός που μεταβάλλει την αρχική κατάσταση πραγμάτων (πράξη επιπλοκής) και την επίλυση, στην οποία παρουσιάζεται η τελική κατάσταση των πραγμάτων. 

 Με δυο λόγια, σε κάθε ιστορία η αρχική ισορροπία των πραγμάτων διαταράσσεται από ένα σημαντικό γεγονός, για να αποκατασταθεί, ύστερα από μια σειρά από συμβάντα, σε μια καινούργια ισορροπία στο τέλος.

Τα γεγονότα που διαδέχονται το ένα το άλλο αποτελούν την αφηγηματική γραμμή ή πλοκή της αφήγησης, στην οποία προστίθεται η αξιολόγηση των γεγονότων από τον αφηγητή, που αποκαλύπτει τον αφηγηματικό στόχο της ιστορίας («για ποιο λόγο αφηγήθηκε αυτά τα γεγονότα»). Τα γεγονότα της αφηγηματικής γραμμής εκφράζονται γλωσσικά συνήθως σε αόριστο χρόνο, ενώ γεγονότα ή καταστάσεις που ανήκουν στο παρασκήνιο της ιστορίας πραγματώνονται με ρήματα στον παρατατικό. Το εναρκτήριο γεγονός ή και ολόκληρη η πλοκή μπορεί να επισημαίνονται επίσης με τον λεγόμενο αφηγηματικό ή ιστορικό ενεστώτα.

 

Η βασική δομή της αφήγησης φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

 

Προσανατολισμός	ΠΟΙΟΣ ΠΟΤΕ ΠΟΥ	Αξιολόγηση
Αφηγηματική γραμμή	ΠΡΑΞΗ ΕΠΙΠΛΟΚΗΣ ΔΙΑΔΟΧΗ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ (τι έγινε μετά)
Επίλυση	(τι έγινε τελικά)

 

 

• Περιγραφή : λεπτομερής απόδοση, αναπαράσταση τόπων, καταστάσεων και χαρακτήρων.

Ρόλος – λειτουργία της περιγραφής

• Σκιαγραφεί τα πρόσωπα, στήνει το σκηνικό της δράσης και γενικά φωτίζει την αφήγηση με διάφορες άμεσες ή έμμεσες πληροφορίες.
• Συντελεί στη μετάβαση από το ένα αφηγηματικό μέρος στο άλλο.
• Προκαλεί αγωνία και αναμονή στον αναγνώστη με την επιβράδυνση της δράσης.
• Προσφέρει αισθητική απόλαυση στον αναγνώστη.

Συνολικά, στόχος της περιγραφής είναι η ταξινόμηση των αντικειμένων που περιγράφονται έτσι ώστε ο αποδέκτης του κειμένου να αντιληφθεί τη γενική κατηγορία στην οποία ανήκουν και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Επομένως, τα περιγραφικά κείμενα ασχολούνται κατεξοχήν με την οργάνωση των πληροφοριών και την κωδικοποίηση και μετάδοση γνώσεων.

Η χρησιμοποίηση της εικόνας , της μεταφοράς, της προσωποποίησης , της παρομοίωσης και γενικά των σχημάτων λόγου ενισχύουν την περιγραφή και την καθιστούν αποτελεσματική. Βασικό ρόλο έχουν επίσης οι ονοματικές φράσεις, που συμπυκνώνουν πληροφορίες και χαρακτηρίζουν πτυχές τους, ενώ τα επίθετα που χρησιμοποιούνται αξιολογούν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο αυτό που θεωρεί σημαντικό και αξιοπρόσεκτο ο δημιουργός του κειμένου. Ο τυπικός χρόνος των περιγραφών είναι ο ενεστώτας. Επομένως, η επιλογή του λεξιλογίου είναι ιδιαίτερα σημαντική στα κείμενα αυτά, γιατί κατευθύνει τον ακροατή/αναγνώστη στα σημεία στα οποία πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα και γιατί προσδιορίζει το ιδιαίτερο ύφος του κειμένου (τεχνικό, καθημερινό, λογοτεχνικό κλπ.).

 

• Διάλογος :αποδίδεται πιστά ο λόγος των προσώπων (ύφος, ιδίωμα, λεξιλόγιο κτλ.) με τη χρήση παύλας /εισαγωγικών.

Ρόλος – λειτουργία του διαλόγου

• Προσδίδει στην αφήγηση δραματικότητα, φυσικότητα και ζωντάνια.
• Συντελεί στην πειστικότερη διαγραφή των χαρακτήρων – τα πρόσωπα αποκτούν αληθοφάνεια.
• Ο αναγνώστης αντλεί μέσω του διαλόγου πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα.

 

• Ο εσωτερικός μονόλογος: είναι μια μορφή αφηγηματικής τεχνικής που εισάγει τον αναγνώστη στην εσώτερη ζωή του ήρωα, ο οποίος εκθέτει συνειρμικά κάποια γεγονότα της ζωή του, τις σκέψεις, τις παρατηρήσεις, τις αναμνήσεις και τις ιδέες του σε άμεσο ή έμμεσο λόγο. Μέσω του εσωτερικού διαλόγου αποκαλύπτονται οι πιο κρυφές επιθυμίες, οι απογοητεύσεις ή οι απόψεις του ήρωα  σχετικά με τα γεγονότα της ιστορίας, η διατύπωση είναι λογική ωστόσο οι πληροφορίες εμφανίζονται με τρόπο υπαινικτικό και συχνά ο αναγνώστης καλείται να συμπληρώσει τον ελλειπτικό, ασυνεχή, διακοπτόμενο και συχνά αντιφατικό λόγο. Δεν υπάρχει κανενός είδους εισαγωγική φράση και τα εισαγωγικά απουσιάζουν. Συναισθήματα, σκέψεις, αναμνήσεις, μελλοντικές προβολές περνούν από μπροστά μας, όπως οι εικόνες μιας ταινίας.

 

 

• Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος : Ουσιαστικά πρόκειται για τον συνδυασμό δύο φωνών: του αφηγητή και του χαρακτήρα του οποίου τα λόγια, τις σκέψεις, τις διαθέσεις, τα συναισθήματα μεταφέρει ο αφηγητής, αποδίδοντάς τα (σχεδόν) αυτούσια, χωρίς όμως τη χρήση κάποιου (λεκτικού) ρήματος εξάρτησης (π.χ. ανέφερε). Με τον τρόπο αυτό τα λόγια των προσώπων μεταφέρονται με μεγαλύτερη πειστικότητα. Η αδυναμία του ελεύθερου πλάγιου λόγου είναι πως δεν είναι πάντοτε σαφές το αν πρόκειται για τα λόγια ενός προσώπου ή για την ερμηνεία του ίδιου του αφηγητή.

Παράδειγμα :

Ευθύς λόγος: Όταν τον συνάντησε του είπε λάμποντας: “Χαίρομαι που σε βλέπω.”

Πλάγιος λόγος: Όταν τον συνάντησε του είπε ότι ένοιωσε χαρά που τον είδε.

Ελεύθερος πλάγιος λόγος : Όταν τον συνάντησε έλαμψε. Χαίρονταν πολύ που τον είδε.

 

Τα σχόλια 

Σε κάποιες περιπτώσεις ο αφηγητής προσθέτει κάποια σχόλια που αφορούν τα πρόσωπα της ιστορίας ή τα δρώμενα.

Λειτουργία:

• δίνει την εντύπωση ότι κάνει έναν διάλογο με τον αναγνώστη, ότι του ζητά να εστιάσει σε κάποια συγκεκριμένη πτυχή της ιστορίας.

 

Πηγές : https://www.greek-language.gr

https://blogs.sch.gr/kstivaktas

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

 

• Οι θετικές επιδράσεις της διαφήμισης :

1. Ενημερώνει τους καταναλωτές :

α)   για τα προϊόντα (τιμή, χρησιμότητα). Παρέχει, έτσι, τη δυνατότητα σύγκρισης και επιλογής μεταξύ ομοειδών προϊόντων, με αποτέλεσμα να εξοικονομείται χρόνος και χρήμα.

β)   για κοινωνικά θέματα και προτείνει μέτρα πρόληψης (κάπνισμα, AIDS).

2. Συμβάλλει στην οικονομική πρόοδο μιας χώρας με την αύξηση της παραγωγής και της κατανάλωσης των προϊόντων, καθώς και με την ανάπτυξη του εμπορίου.
3. Συμβάλλει στην περιστολή της ανεργίας καθώς δημιουργούνται νέα επαγγέλματα (διαφημιστές, μακετίστες, γραφίστες) και απασχολούνται περισσότεροι άνθρωποι για να αντιμετωπιστεί η αύξηση της παραγωγής.
4. Προσπορίζει οικονομικά κέρδη στα ΜΜΕ, ώστε να είναι αδέσμευτα από τα πολιτικά κόμματα και να επιτελούν καλύτερα τον έλεγχο στην εξουσία.
5. Ορισμένες διαφημίσεις καλλιεργούν την καλαισθησία.
6. Ο ανταγωνισμός οδηγεί τις βιομηχανίες στη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και των τιμών. Η διαφήμιση δημιουργεί κίνητρα για την ανάπτυξη της πρωτοτυπίας και της καινοτομίας, ενώ οι τιμές μειώνονται, επειδή η κατανάλωση αυξάνεται και επειδή το κόστος της διαφήμισης είναι χαμηλότερο από το κόστος που έχουν οι προσωπικές πωλήσεις. Έτσι βελτιώνεται το επίπεδο ζωής του ανθρώπου.
7. Επιχορηγεί τη διοργάνωση εκδηλώσεων αθλητικών, καλλιτεχνικών κ.λπ.

 

• Οι αρνητικές επιδράσεις της διαφήμισης :

1. Προβάλλει πρότυπα κατανάλωσης και τελικά πρότυπα ζωής και αξιών τέτοιων που μεταβάλλουν τον πολίτη σε εύκολο θύμα της απληστίας του κεφαλαίου.
2. Η διαφήμιση επιβάλλεται με το να πλήττει καταλυτικά την ελευθερία της βούλησης. Αλλοτριώνει ψυχολογικά τον άνθρωπο. Χάνοντας τη δύναμή του για πρωτοβουλία, ο άνθρωπος δεν είναι πια ο εαυτός του, είναι ήδη ένας άλλος του οποίου η προσωπικότητα τον αντικατέστησε. Παράλληλα, η διαφήμιση πετυχαίνει τον εθισμό των μαζών, εκτός από την αποδοχή και υπακοή σε διαφημιστικά μηνύματα, στην αποδοχή μηνυμάτων πολιτικού και ιδεολογικού περιεχομένου. Έτσι, οι μάζες απογυμνώνονται έντεχνα από το αναφαίρετο δικαίωμα και καθήκον τους να αποφασίζουν για την τύχη τους.
3. Δημιουργεί πλασματικές ανάγκες και αυξάνει το άγχος για την απόκτηση των διαφημιζόμενων προϊόντων.
4. Η συνεχής διαφήμιση παραπληροφορεί και αποπροσανατολίζει τον καταναλωτή για την ποιότητα του διαφημιζόμενου προϊόντος.
5. Προκαλεί φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας, βία και εγκληματικότητα, ιδίως στους νέους, προκειμένου να εξασφαλίσουν καταναλωτικά αγαθά.
6. Επιδρά αρνητικά στον ιδεολογικό κόσμο του ανθρώπου, καθώς το καταναλωτικό πνεύμα αμβλύνει το ενδιαφέρον του για τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Ο άνθρωπος γίνεται υλιστής, ενώ απομακρύνεται από κάθε είδους ανώτερα ιδανικά και αξίες.
7. Ευτελίζει την προσωπικότητα του ατόμου με την κακή αλλά και προσβλητική χρησιμοποίηση ατόμων (κυρίως γυναικών) και με τη γελοιοποίηση των ανθρωπίνων σχέσεων και συναισθημάτων.
8. Προκαλεί αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον, αφού οι αφίσες ρυπαίνουν, καταστρέφουν και αλλοιώνουν την αισθητική του τοπίου, ενώ με τη μεγιστοποίηση τη; παραγωγής εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι.
9. Η διαφήμιση ωραιοποιεί τη ζωή, καλύπτει τις άσχημες πλευρές της, διαστρεβλώνει την αλήθεια και παρουσιάζει στον άνθρωπο έναν εξωπραγματικό, πλαστό κόσμο.
10. Κακοποιεί τη γλώσσα, με τη συνθηματική χρήση της και την πληθώρα ξενικών στοιχείων.
11. Επιβαρύνει δυσανάλογα την τιμή των προϊόντων.
12. Η οργανωμένη και παρατεταμένη διαφημιστική καμπάνια των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων οδηγεί σε μαρασμό τις μικρές ανταγωνιστικές τους επιχειρήσεις, που δεν έχουν τα απαιτούμενα κεφάλαια, για να διαφημίζουν τα προϊόντα που παράγουν ή τις υπηρεσίες που παρέχουν.
13. Χειραγωγούνται, έμμεσα, τα ΜΜΕ και κατά συνέπεια κατευθύνεται και η πληροφόρηση που προσφέρουν στο κοινό.

 

• Οι τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών πλευρών της διαφήμισης :

1. Το κράτος, ως έκφραση του οργανωμένου κοινωνικού συνόλου, μπορεί να παρέμβει και να καθιερώσει όρια και υποχρεώσεις, από την πλευρά των διαφημιστών, για σεβασμό της αλήθειας, προς χάρη του καταναλωτή.
2. Η διαφήμιση πρέπει να στηρίζεται στην αρχή της αλήθειας, της αντικειμενικότητας, του θεμιτού ανταγωνισμού και του σεβασμού κοινωνικών και πολιτισμικών αξιών.
3. Ο πολίτης οφείλει να προκρίνει, κι αυτό είναι αποτέλεσμα παιδείας, εκείνα τα προϊόντα που πραγματικά του χρειάζονται. Να συνειδητοποιήσει ότι η ευτυχία δε βρίσκεται στην κατανάλωση. Να συμμετέχει σε ενώσεις καταναλωτών που μεριμνούν για την προστασία του κοινού από την παραπλάνηση και την κερδοσκοπία.

 

 

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΣΜΟΣ

 

• Αιτίες καταναλωτισμού :

1. Η δομή της οικονομίας : στα πλαίσια της ελεύθερης οικονομίας οι ιδιωτικές επιχειρήσεις επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση του κέρδους με την υπερπαραγωγή και την έντονη προβολή των προϊόντων τους.
2. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας (αυτοματοποίηση της παραγωγής) : μαζική παραγωγή, ποικιλία και ελκυστικότητα προϊόντων, γ) χαμηλό κόστος : προσιτά στο ευρύτερο κοινό.
3. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, που δίνει τη δυνατότητα : α) ικανοποίησης των πρωταρχικών αναγκών, β) για περισσότερες αγορές (επιθυμία για ικανοποίηση δευτερευουσών αναγκών).
4. Τα οξυμένα προβλήματα, το άγχος, η ανία, οδηγούν συχνά το άτομο στην υπερκατανάλωση για εκτόνωση, φυγή. Η απόλαυση, η ευφορία που νοιώθει ο καταναλωτής και ταυτίζονται με την ευτυχισμένη ζωή.
5. Η υπερκατανάλωση, άλλωστε, προωθείται ως νοοτροπία για αποπροσανατολισμό του λαού από υψηλές επιδιώξεις και διαιώνιση του κατεστημένου.
6. Η διαφήμιση με επιστημονικά επεξεργασμένες τεχνικές ψυχολογικού επηρεασμού προκαλεί τεχνητές, πλασματικές ανάγκες. Ο καταναλωτής έχει την ψευδαίσθηση ότι ικανοποιεί πληρέστερα (ποσοτικά) και καλύτερα (ποιοτικά) τις ανάγκες του. Επιδιώκει να ακολουθεί πιστά τις επιταγές τις μόδας και να μιμείται τα καταναλωτικά πρότυπα που προβάλλονται.

• Αρνητικές επιδράσεις της καταναλωτικής κοινωνίας :

Α. Για το άτομο :

1. Παγίδευση – ψυχική υποδούλωση του καταναλωτή, ο οποίος : α) αισθάνεται άγχος για την απόκτηση όλο και περισσότερων υλικών αγαθών, β) εμφανίζει συμπλέγματα κατωτερότητας (πρόκειται για άτομα που αδυνατούν να εξασφαλίσουν ισάριθμα αγαθά με τους άλλους), γ) χωρίς μέτρο, είναι δέσμιος των ανικανοποίητων, συνήθως πλασματικών, αναγκών του.
2. Ο άνθρωπος υπερεργάζεται, με αποτέλεσμα την έλλειψη ελεύθερου χρόνου αλλά και διάθεσης για ουσιαστική επικοινωνία με τους άλλους. Κλονίζεται η σωματική και η ψυχική του υγεία.
3. Αλλοιώνονται οι ανθρώπινες σχέσεις, καθώς επικρατούν η ιδιοτέλεια, το άγχος, ο ανταγωνισμός και η μοναξιά. Αναπτύσσεται ανταγωνιστική – ατομικιστική διάθεση. Συχνά ο ένας χρησιμοποιεί τον άλλο ως μέσο.
4. Οι άνθρωποι απομακρύνονται από ιδεολογικές αναζητήσεις και υψηλές αξίες. Επικρατούν η χρήση αθέμιτων μέσων, η εκμετάλλευση, η διαφθορά και η ανηθικότητα.
5. Αδιαφορία για τα πολιτικά ζητήματα.

 

Β. Για την κοινωνία :

1. Η τάση για υπερκατανάλωση οδηγεί στη μείωση των φυσικών πόρων.
2. Προκαλούνται οικολογικά προβλήματα (μόλυνση, ρύπανση, αύξηση απορριμμάτων).
3. Τόσο η ανικανοποίητη επιθυμία απόκτησης καταναλωτικών αγαθών όσο και ο κορεσμός οδηγούν στην εκδήλωση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας (βία, έγκλημα, ναρκωτικά κ.ά.).
4. Δυσχεραίνεται η κοινωνική πρόοδος, αφού η επιδίωξη του υλικού ευδαιμονισμού αναστέλλει τη διάθεση για συνεργασία και προώθηση του κοινωνικού συμφέροντος.
5. Κοινωνίες χωρίς πολιτικά ιδεώδη γίνονται ευάλωτες στις προσπάθειες χειραγώγησής τους.

 

ΕΙΡΗΝΗ – ΠΟΛΕΜΟΣ

 

• Αναγκαιότητα της ειρήνης :

1. Δυνατότητα για ολόπλευρη ανάπτυξη των δυνατοτήτων του ανθρώπου – απόλαυση της ζωής σε όλες της τις διαστάσεις.
2. Δυνατότητα για ανάπτυξη του πολιτισμού σε όλους τους τομείς (επιστήμες, τέχνες, γράμματα).
3. Δεν κυριαρχεί ο άμεσος κίνδυνος του θανάτου. Ενισχύεται το αίσθημα της βεβαιότητας και της ασφάλειας των πολιτών και αναπτύσσεται η δημιουργικότητά τους.
4. Μείωση των τεράστιων δαπανών – δυνατότητα αύξησης των κοινωνικών παροχών – πολύπλευρη ανάπτυξη οικονομίας – βελτίωση ποιότητας ζωής.
5. Επιτυγχάνεται η επικοινωνία και η συνεργασία ανάμεσα στα κράτη.
6. Η εξασφάλιση ειρήνης ευνοεί τους αγώνες για την επίλυση άλλων προβλημάτων και τη βελτίωση των τομέων της πολιτικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ζωής.
7. Συμβάλλει στην αποφυγή του ολοκαυτώματος, που σήμερα, λόγω των εκσυγχρονισμένων οπλικών συστημάτων μπορεί να επιφέρει τεράστιες καταστροφές.

• Κίνδυνοι που απειλούν την ειρήνη στην εποχή μας :

1. Ο ανταγωνισμός, προκειμένου να επεκταθούν συμφέροντα που έχουν ισχυροί οικονομικοί οργανισμοί και κράτη (επεκτατική πολιτική).
2. Η υπονόμευση των ειρηνικών σχέσεων γειτονικών κρατών από ισχυρά κράτη, για να επεμβαίνουν και να επωφελούνται.
3. Η αναβίωση σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη μας έχουν έντονων εθνικιστικών ανταγωνισμών και μεγαλοϊδεατικών εθνικών οραμάτων. Η εθνικιστική προπαγάνδα ξύνει παλιές πληγές, αναμοχλεύει παλιές διαφορές μεταξύ των εθνών και υποδαυλίζει μίση.
4. Ο θρησκευτικός και ιδεολογικός φανατισμός.
5. Οι κοινωνικές αντιθέσεις και τα εκρηκτικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν ορισμένα κράτη αυξάνουν την επιθετικότητά τους, για να εκτονωθεί η δυσαρέσκεια των μαζών σε γειτονικά κράτη.
6. Τα τεράστια συμφέροντα των πολεμικών βιομηχανιών, οι οποίες συντηρούν κλίμα πολέμου ή υποκινούν πολέμους, για να πουλούν το «εμπόρευμά» τους.

• Συνέπειες πολέμου :

1. Ο πόλεμος φέρνει μόνο καταστροφή και όλεθρο, θάνατο και φρίκη. Οι κοινωνίες αποδεκατίζονται και η αξία της ανθρώπινης ζωής ευτελίζεται.
2. Ο άνθρωπος θηριοποιείται, το οικοδόμημα του πολιτισμού του καταστρέφεται, η οικονομία καταβαραθρώνεται, ενώ οι τέχνες και οι επιστήμες στασιμοποιούνται.
3. Συντελούνται δημογραφικές και γεωγραφικές ανακατατάξεις καθώς επίσης και κοινωνικοπολιτικές μεταβολές.
4. Απειλείται οικολογική καταστροφή, που θα είναι ολική με τη χρήση των σύγχρονων και χημικών όπλων.
5. Γενικότερα, η απειλή ενός πολέμου καλλιεργεί την ανασφάλεια και την απαισιοδοξία, την αδιαφορία για το μέλλον και την επιδίωξη του υλικού ευδαιμονισμού, παραλύει την ανθρώπινη ενεργητικότητα και γενικά οδηγεί σε σπασμωδικές ενέργειες και σε παθητικότητα.

• Προτάσεις για τη μόνιμη εγκαθίδρυσή της :

1. Επειδή η ειρήνη εξαρτάται από την ωριμότητα και την αγαθή προαίρεση των ανθρώπων, ιδιαίτερη συμβολή για τη μόνιμη εγκαθίδρυσή της μπορεί να έχουν οι παιδευτικοί παράγοντες (σχολείο, πνευματικοί άνθρωποι), που διαμορφώνουν το πνεύμα και το ήθος των ανθρώπων.
2. Η εδραίωση της ειρήνης συνδέεται άμεσα με την ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος και το σεβασμό προς τους θεσμούς του.
3. Επικράτηση της λογικής και του διαλόγου για τη διευθέτηση των διαφορών που υπάρχουν ανάμεσα στα κράτη.
4. Ανάληψη ειρηνευτικών πρωτοβουλιών από κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, με στόχο, σταδιακά, τον αφοπλισμό.
5. Συστηματική ενημέρωση για τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου. Αποφυγή της παραπληροφόρησης που οδηγεί στον εθνικισμό.
6. Σύσφιξη των σχέσεων ανάμεσα στους λαούς με εμπορικές, πολιτιστικές ανταλλαγές και αθλητικές διοργανώσεις, ώστε να αρθούν προκαταλήψεις, διαφορές και να αναπτυχθούν σχέσεις συνεργασίας και αμοιβαίων συμφερόντων.

 

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ

 

• Θετικά :
• Στην εκπαίδευση :

1. Η ηλεκτρονική τεχνολογία χρησιμοποιείται με τρεις, κυρίως, τρόπους :

α) για την επεξεργασία κειμένου, που επιτρέπει στους μαθητές να πειραματίζονται με γράμματα και λέξεις, να γράφουν ελεύθερα και να αναπτύσσουν τις ιδέες τους. Έτσι, βελτιώνουν τις ορθογραφικές και εκφραστικές αδυναμίες τους, κατακτούν τη σημασία των λέξεων σ’ ένα ευρύτερο κείμενο με μία διαδικασία και ενδιαφέρουσα.

β) για την κατασκευή προγραμμάτων με τον Η/Υ, που δίνει στο μαθητή τη δυνατότητα να προσεγγίσει και να επεξεργαστεί σύνθετες πληροφορίες με ποικίλους συνδυασμούς, να αναπτύξει την αφαιρετική του ικανότητα με νέους ελκυστικούς τρόπους.

γ) για τη διδασκαλία σχολικών μαθημάτων που παρέχει στο νέο τη δυνατότητα να αποκτήσει νέες γνώσεις ή να ασκήσει τις ήδη υπάρχουσες και να εμπεδώσει δυσνόητες επιστημονικές θεωρίες. Παράλληλα, ο δάσκαλος μπορεί να παρακολουθεί διεξοδικά την πορεία και την πρόοδο του μαθητή.

2. Οι Η/Υ μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ουσιαστική διαχείριση της σχολικής ζωής και της επικοινωνίας του σχολείου με άλλα σχολικά περιβάλλοντα αλλά και τον έξω κόσμο.
3. Μέσω του Η/Υ ο μαθητής μπορεί να εισχωρήσει σε μεγάλες βιβλιοθήκες, να αντλήσει πληροφορίες, να μελετήσει άρθρα, να έχει πρόσβαση στη διεθνή βιβλιογραφία.
4. Οι Η/Υ, λειτουργώντας ως εποπτικό μέσο, περιορίζουν τη μηχανιστική μάθηση, την αποστήθιση.

• Στον επαγγελματικό / εργασιακό χώρο :

1. Εμφάνιση νέων επαγγελμάτων (χειριστές Η/Υ, προγραμματιστές, αναλυτές κ.ά.)
2. Δημιουργία νέας αγοράς εργασίας και προσφοράς υπηρεσιών με ποιοτική απόδοση.
3. Οι μικροϋπολογιστές έδωσαν το δικαίωμα για εργασία σε άτομα με ειδικές ανάγκες (τηλεργασία).

• Στην οικονομία :

1. Καλύτερη οργάνωση των συναλλαγών. Ελάττωση χρόνου, κατάργηση του εμποδίου των γεωγραφικών αποστάσεων.
2. Βελτίωση παραγωγικότητας (ποσοτική και ποιοτική).
3. Γενικότερα, αναβάθμιση παρεχόμενων υπηρεσιών στη δημόσια διοίκηση και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις.

• Στην επιστήμη :

1. Οι ερευνητές – επιστήμονες χρησιμοποιούν τους Η/Υ, για να θεμελιώνουν και τεκμηριώνουν τα επιστημονικά τους συμπεράσματα.
2. Η πρόσβαση στα τηλεοπτικά δίκτυα ευνοεί την επικοινωνία και ανταλλαγή πληροφοριών.
3. Διεύρυνση των ορίων της επιστημονικής έρευνας.
4. Η πρόγνωση του καιρού, η εξερεύνηση του διαστήματος, η ενδοσκόπηση του μικρόκοσμου του κυττάρου και η προσομοίωση πολύπλοκων γεγονότων αύξησε τα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων.
5. Αξιοποίησή τους στη διαγνωστική και προληπτική ιατρική (τηλεϊατρική).

• Στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου / στην επικοινωνία :

1. Μέσω του διαδικτύου (internet) διευκολύνεται η επικοινωνία του ατόμου με άλλους λαούς και πολιτισμούς.
2. Ενημέρωση για την τέχνη (κινηματογράφος, μουσική κ.α.).
3. Ανάγνωση εφημερίδων μέσω του διαδικτύου.
4. Ηλεκτρονικά παιχνίδια, μία ελκυστική μορφή ψυχαγωγίας και άσκησης του πνεύματος.

• Κίνδυνοι από τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών :

1. Η χρήση των υπολογιστών σε ευρεία κλίμακα στους χώρους της βιομηχανίας, του εμπορίου, της δημόσιας διοίκησης είχε ως συνέπεια τη μαζική μείωση θέσεων εργασίας.
2. Η διείσδυση της πληροφορικής σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας έκανε εύκολη την πρόσβαση και διαχείριση πληροφοριών που αφορούν την ιδιωτική ζωή του ατόμου. ακόμη και συστήματα υψηλής ασφάλειας είναι δυνατό να απασφαλιστούν και να διαρρεύσουν πληροφορίες προσωπικής φύσης.
3. Περιστέλλεται η κοινωνικότητα του ατόμου και η δυνατότητα που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και η τηλεματική για τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, τηλεξυπηρέτηση. Εγκλωβισμός σε μία εικονική πραγματικότητα.
4. Αρνητική επίδραση στη γλώσσα :

• καθιέρωση συνθηματικού λόγου,
• συρρίκνωση λόγου,

εξαιτίας των γλωσσών προγραμματισμού.

5. Εθισμός του ατόμου στην ευκολία, στην άνεση, στη μείωση της ενεργητικότητας και της προσωπικής έρευνας.
6. Η χρησιμοποίηση του Η/Υ ως μέσου ψυχαγωγίας μπορεί να καλλιεργήσει την εσωστρέφεια και να διευρύνει την εξάρτησή του από το τεχνολογικό μέσο.

 

ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

• Οι θετικές πλευρές της τεχνικής προόδου :

1. Κυριαρχία στη φύση : α) ελάττωση της εξάρτησης του ανθρώπου απ’ αυτή με την αποκρυπτογράφηση των νόμων της, β) αξιοποίηση των δυνάμεών της προς όφελός του.
2. Θετική επίδραση στο χαρακτήρα και τα αποτελέσματα της εργασίας :

     α) ελαχιστοποίηση σωματικού μόχθου, απαλλαγή από επίμοχθες εργασίες (με τη μηχανοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας).

     β) μείωση ορίων παραγωγικού χρόνου, αύξηση ελεύθερου χρόνου.

     γ) μαζική παραγωγή αγαθών και βελτίωση της ποιότητάς τους.

     δ) δημιουργία νέων τομέων απασχόλησης – νέων επαγγελμάτων με επέκταση των ευκαιριών για εργασία.

3. Αφθονία ανέσεων και μέσων στην καθημερινή ζωή^. αποφασιστική συμβολή στην επίλυση βασικών προβλημάτων διαβίωσης και κατ’ επέκταση στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου.
4. Η τεχνολογική ανάπτυξη συνέβαλε στη διεύρυνση του επιστημονικού πεδίου, στη συνακόλουθη πρόοδο των επιστημών :

     α) θεαματική πρόοδος της ιατρικής που μείωσε την παιδική θνησιμότητα και παράλληλα με τη βελτίωση των όρων αύξησε το μέσο όρο ζωής.

     β) με τα σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα επιτυγχάνεται η ευρεία διάδοση των επιτευγμάτων του πνευματικού πολιτισμού, η ανάπτυξη της παιδείας και η κοινωνικοποίηση της γνώσης. Έτσι, καταπολεμάται η άγνοια, η αμάθεια, οι δεισιδαιμονίες, οι προλήψεις (ανάπτυξη ορθολογικής σκέψης, απομάκρυνση εξωλογικών στοιχείων).

5. Η τελειοποίηση των μέσων συγκοινωνίας, με την εκμηδένιση των αποστάσεων, διευκολύνει την ανθρώπινη επαφή και την προσέγγιση των λαών.
6. Ανάπτυξη πνεύματος οικουμενικής συνείδησης με τις απεριόριστες δυνατότητες επικοινωνίας που παρέχει στους λαούς (ΜΜΕ, δορυφορική τηλεόραση κ.λπ.).
7. Πολλαπλασιασμός των μέσων ψυχαγωγίας, διεύρυνση μορφών τέχνης.
8. Η γενικότερη πρόοδος συντελεί στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, αφού τα πολιτιστικά αγαθά (περίθαλψη, μόρφωση κ.ά.) είναι πλέον προσιτά στο ευρύτερο κοινό.

• Αρνητικές πλευρές της τεχνικής προόδου :

1. Καταστροφή φυσικού περιβάλλοντος, διατάραξη οικολογικής ισορροπίας εξαιτίας, εκτός των άλλων, της τεχνοκρατικής αντίληψης στην εφαρμογή των επιτευγμάτων του σύγχρονου πολιτισμού με συνέπειες : α) δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης.

     β) αρνητική επίδραση στην ψυχοσωματική υγεία – έξαρση ψυχονευρωτικών διαταραχών, άγχος κ.λπ.).

2. Η αλματώδης ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού δίνει τη δυνατότητα τελειοποίησης των πολεμικών εξοπλισμών και τη δημιουργία μέσων μαζικής καταστροφής που : α) απειλούν την ανθρωπότητα με ολοκληρωτικό αφανισμό (κίνδυνος πυρηνικού ολέθρου).

     β) επιτείνουν τα αισθήματα ανασφάλειας, αβεβαιότητας για το μέλλον.

3. Ο μηχανοποιημένος και κατακερματισμένος χαρακτήρας της εργασίας (αυτοματισμός εξειδίκευση κ.λπ.) οδηγεί : α) στην αποξένωση του δημιουργού από τα δημιουργήματά του, την απώλεια της χαράς από την προσωπική δημιουργία (αλλοτρίωση).

     β) στην τυποποίηση, την πλήξη, την ανία.

     γ) συχνά στην πνευματική μονομέρεια.

4. Δημιουργούνται κίνδυνοι για τη δημοκρατία, όταν τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα (κυρίως τα ΜΜΕ, οι επιστημονικές τεχνικές επηρεασμού της κοινής γνώμης κ.λπ.) υπηρετούν συμφέροντα και πολιτικές σκοπιμότητες. Τότε, ως όργανα αποπροσανατολισμού, χαλιναγώγησης του πολίτη τον καθιστούν ενεργούμενό τους.
5. Το πνεύμα υλικού ευδαιμονισμού και η συνακόλουθη υπερκατανάλωση οφείλονται, σε μεγάλο βαθμό, στη συμβολή της τεχνολογίας στη μαζική παραγωγή, ποικιλία, ελκυστικότητα, προβολή των αγαθών και στη νοοτροπία της άνεσης και της ευκολίας που καλλιεργούν τα τεχνικά μέσα.
6. Οι υλιστικές προτεραιότητες του μονοδιάστατου ανθρώπου οδηγούν :

     α) στην αδιαφορία για την πνευματική καλλιέργεια.

     β) στην απομάκρυνση από υψηλές αξίες, ιδανικά.

     γ) στην αποστασιοποίηση από συλλογικές δραστηριότητες.

     δ) στο άγχος, την υπερένταση.

7. Η κυριαρχία του υπέρμετρου ορθολογισμού και του ωμού πρακτισμού του σύγχρονου πολιτισμού οδηγούν στην απώλεια της θέλησης για ενδοσκόπηση, εσωτερική ζωή και αδιαφορία για τη δημιουργία ηθικά και πνευματικά ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων.
8. Η ανάπτυξη των βιομηχανιών στις πόλεις είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αστυφιλικού ρεύματος για τη μετοίκηση μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων από την περιφέρεια στα αστικά κέντρα, με όλες τις αρνητικές συνέπειες (υποβάθμιση ποιότητας ζωής, αδυναμία επικοινωνίας και διαμόρφωσης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων, πολύμορφη αλλοτρίωση του ατόμου, άγχος κ.λπ.).

 

ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ

Κλωνοποίηση είναι η δημιουργία και η επιτυχής ανάπτυξη κλώνου, πανομοιότυπου δηλαδή οργανισμού με αυτόν από τον οποίο γίνεται η λήψη του σωματικού κυττάρου.

• Επιχειρήματα υπέρ της εφαρμογής της :

1. Στον τομέα της κτηνοτροφίας και της φυτικής παραγωγής :

• Δημιουργία ανθεκτικών και αποδοτικών κλώνων, για βελτίωση της παραγωγικότητας (καλύτερη ποιότητα κρέατος, μεγαλύτερη ποσότητα γάλακτος, λαχανικά με ουσίες για την καταπολέμηση του καρκίνου, φυτά πιο ανθεκτικά στην ξηρασία καθώς και διατήρηση των ζώων που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν).
• Καταπολέμηση του υποσιτισμού.

2. Στον τομέα της βιοϊατρικής :

• Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου γενετικού κώδικα θα οδηγήσει στη θεραπεία πολλών μέχρι τώρα ανίατων ασθενειών και στην παράταση του ανθρώπινου βίου.
• Παραγωγή θεραπευτικών ουσιών για τον άνθρωπο από κλωνοποιημένα πειραματόζωα.
• Προστασία της υγείας με την πρόληψη διαγνωσμένων κληρονομικών ασθενειών. Η χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος θα προσφέρει στον καθένα τη δυνατότητα να γνωρίζει από τι θα νοσήσει στο μέλλον και να λάβει από νωρίς τα αναγκαία μέτρα πρόληψης.
• Βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με τη μεταμόσχευση οργάνων από τα διαγονιδιακά θηλαστικά.
• Η προσέγγιση της βιολογικής διάστασης θα συντελέσει στην προσπάθεια του ανθρώπου για αυτογνωσία.
• Η παρέμβαση στο γενετικό κώδικα του ανθρώπου μπορεί να εξοπλίσει το ανθρώπινο είδος με πρόσθετες σωματικές και διανοητικές ικανότητες.

• Επιχειρήματα εναντίον της εφαρμογής της :

1. Η πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων στην υγεία, γιατί οι κλώνοι παράγονται από ενήλικο κύτταρο με γηρασμένο γενετικό υλικό.
2. Η ίδια η τεχνική της κλωνοποίησης εγκυμονεί κινδύνους, γιατί απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και αυξάνει αφενός την πιθανότητα εμφάνισης βλαβών στο DNA και αφετέρου το καθιστούν ευπαθές σε διάφορες ασθένειες. Η παρέμβαση στο γενετικό κώδικα των φυτικών και ζωικών ειδών μπορεί να οδηγήσει στην αποδιοργάνωση των φυσικών μηχανισμών ύπαρξης και διαιώνισης των όντων και στην περαιτέρω διασάλευση της οικολογικής ισορροπίας.
3. Η τεχνητή παρέμβαση της κλωνοποίησης θα εισβάλλει με βίαιο τρόπο στη φύση, με καταστροφικές συνέπειες για οποιαδήποτε μορφή ζωής. Είναι ενδεχόμενη η εξάλειψη της ποικιλομορφίας και της βιοποικιλότητας στη φύση, με συνέπεια τη δημιουργία ενός κόσμου επιρρεπή στην εξαφάνιση λόγω της ομοιομορφίας που θα επιβάλλει η κλωνοποίηση.
4. Ενδέχεται, με το πρόσχημα της ευγονικής, της γενετικής δηλαδή βελτίωσης, να επιδιωχθεί η μαζική αναπαραγωγή πειθήνιων και υπάκουων πολιτών, απόλυτα προσαρμοσμένων στις επιταγές του συστήματος.
5. Η κατανάλωση πιθανά επιβλαβών τροποποιημένων τροφών, διαταράσσει το οικοσύστημα από την εισαγωγή τροποποιημένων οργανισμών.

 

ΔΙΑΤΡΟΦΗ

 

Οι διατροφικές αξίες και συνήθειες διαμορφώνονται σε συνάρτηση με τον εκάστοτε τρόπο διαβίωσης και τα δεδομένα του πολιτισμού. Στη σύγχρονη εποχή, η διατροφή των Νεοελλήνων, διαφοροποιημένη σε μεγάλο βαθμό ως προς την ποσότητα και την ποιότητα των προϊόντων από την αντίστοιχη παλαιότερων εποχών, αποδεικνύεται ιδιαίτερα επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία, επιβαρύνοντας κυρίως τους νέους.

 

• Αιτίες αυτού του τρόπου διατροφής :

1. Η γενίκευση της καταναλωτικής νοοτροπίας οδηγεί τον άνθρωπο στην απώλεια της αίσθησης του μέτρου (ποσοτικά και ποιοτικά).
2. Η έλλειψη παροχής κατάλληλων διατροφικών αξιών από την οικογένεια, που εξασφαλίζουν μια ισορροπημένη και υγιεινή διατροφή. Η κατάσταση αυτή ισχυροποιείται και με την ένταξη της γυναίκας στην παραγωγική διαδικασία, καθώς δεν διαθέτει περιθώρια ενασχόλησης με τον τρόπο διατροφής.
3. Τα ψυχολογικά προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου.
4. Η καθιστική ζωή και η αποχή από αθλητικές δραστηριότητες.
5. Ο έντονος ρυθμός ζωής και η πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας δεν επιτρέπουν στον άνθρωπο την ενασχόληση με τον εαυτό του και την αφιέρωση του απαιτούμενου χρόνου για μέριμνα των καθημερινών του συνηθειών, όπως αυτή της διατροφής.
6. Η απομάκρυνση από την παράδοση.
7. Το μετακατοχικό σύνδρομο.
8. Η διαφήμιση ανθυγιεινών προϊόντων (τροφές πλούσιες σε χημικά πρόσθετα, σνακ, αναψυκτικά, γλυκαντικές ουσίες κάθε είδους, επεξεργασμένα τρόφιμα, μεταλλαγμένα προϊόντα γεμάτα ορμόνες και συντηρητικά), καθώς και η προβολή ξενόφερτων διατροφικών προτύπων και αντιλήψεων ενισχύουν την καταναλωτική επιθυμία, τον εξανδραποδισμό του ανθρώπου στην επιστήμη και την τεχνολογία.
9. Η παγκοσμιοποίηση η οποία επέφερε την πολιτιστική διείσδυση μέσω του φορέα των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, επηρεάζει και τις διατροφικές συνήθειες, (ταχυφαγεία ή «φαστ φουντ») προωθώντας την τυποποίηση στο φαγητό.
10. Η προσθήκη πρόσθετων ουσιών κάνει τα διατροφικά είδη πιο εύγευστα με συνέπεια να προκαλούν την όρεξη του καταναλωτή.

 

• Συνέπειες :

1. Μεγάλο ποσοστό υπέρβαρων ανθρώπων και κυρίως παιδιών (φαινόμενο παχυσαρκίας).
2. Προβλήματα υγείας από την απουσία ισορροπημένης διατροφής.
3. Άγχος από τον τρόπο διατροφής.
4. Ψυχολογικά προβλήματα από τη διαμόρφωση ακαλαίσθητου σώματος, η αρνητική αυτοεικόνα και τα αισθήματα μειωμένης αυτοεκτίμησης δυσχεραίνουν τις κοινωνικές σχέσεις, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις επιλογές του ατόμου.
5. Πρόωροι θάνατοι, μείωση του μέσου όρου ζωής.

 

• Μέτρα :

1. Οι γονείς οφείλουν να δράσουν άμεσα συνειδητοποιώντας το πρόβλημα και ελέγχοντας τη διατροφή των παιδιών τους αλλά και τη δική τους, ώστε να αποτελεί πρότυπο γι’ αυτά. Θα μπορούσαν να προωθήσουν σε συνεργασία με κάποιον ειδικό τις αναγκαίες αλλαγές στη διατροφή ολόκληρης της οικογένειας, εμφυσώντας και ενθαρρύνοντας κάθε τους προσπάθεια. Παράλληλα σημαντική αποδεικνύεται η παρότρυνση ενασχόλησης με τον αθλητισμό και άλλες φυσικές και ψυχωφελείς δραστηριότητες στον ελεύθερο χρόνο τους.
2. Το σχολείο μπορεί να συμβάλει εντάσσοντας το μάθημα της διατροφικής αγωγής στο ωριαίο πρόγραμμα σε όλες τις σχολικές βαθμίδες, με μεγαλύτερη έμφαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και παρουσιάζοντας ενημερωτικά σεμινάρια, προσκαλώντας ειδικούς, γιατρούς και διατροφολόγους.
3. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μέσω της κοινωνικής διαφήμισης έχουν χρέος να υπογραμμίσουν τους επικείμενους κινδύνους από την υιοθέτηση ανθυγιεινής διατροφής αντιπροτείνοντας υγιεινούς τρόπους ζωής, όπως είναι η άθληση, η μεσογειακή διατροφή (όσπρια, δημητριακά, φρούτα, λαχανικά, μέλι και ελαιόλαδο) και η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων.

 

Μεταλλαγμένα τρόφιμα

• Θετικά :

1. Αυξάνεται η συνολική ποσότητα της τροφής και προσφέρεται η δυνατότητα κάλυψης των διογκωμένων ανθρώπινων αναγκών.
2. Δίνεται η ευκαιρία δημιουργίας τροφών με θεραπευτικές ιδιότητες για την καταπολέμηση πολλών ασθενειών.
3. Ενισχύεται το εισόδημα των παραγωγών και τονώνεται η εθνική οικονομία λόγω του μικρότερου κόστους και της αυξημένης αποδοτικότητας των ειδών αυτών.

 

• Αρνητικά :

1. Η καλλιέργεια ή η εκτροφή τέτοιων ειδών, όσο προστατευμένα κι αν είναι, δεν μπορεί να αποσοβήσει το ενδεχόμενο της γενετικής μόλυνσης και των υπόλοιπων όντων, η δε άρση των υπαρχόντων περιορισμών στην καλλιέργεια ή στην εκτροφή των ειδών αυτών θα καταστήσει τη γενετική αυτή μόλυνση αναπόφευκτο και γενικευμένο φαινόμενο.
2. Η διασπορά μεταλλαγμένου γενετικού υλικού στο περιβάλλον θα προκαλέσει αλλοιώσεις και μεταλλάξεις σ’ όλα τα είδη, θα ανατρέψει την υφιστάμενη οικολογική ισορροπία και θα πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες και αλυσιδωτές αντιδράσεις στη λειτουργία του οικοσυστήματος.
3. Η κατανάλωση τέτοιων ειδών εγκυμονεί κινδύνους για τη δημόσια υγεία και ίσως μακροχρόνια να επιφέρει σταδιακές γονιδιακές μεταλλάξεις στο ίδιο το ανθρώπινο είδος.
4. Η προώθηση των μεταλλαγμένων ειδών δικαιώνει τη λογική της επέμβασης του ανθρώπου στο γενετικό κώδικα των φυτικών και ζωικών ειδών και προετοιμάζει το έδαφος για την ανάδειξη ορισμένων ισχυρών οικονομικών και πολιτικών κέντρων σε ρυθμιστή της γενετικής εξέλιξης πάνω στον πλανήτη.

 

• Μπροστά στην προωθούμενη μαζική παραγωγή μεταλλαγμένων ειδών απαιτείται :

1. η επιβολή απ’ την πολιτεία περιοριστικών και απαγορευτικών μέτρων στη διακίνησή τους,
2. η ολόπλευρη ενημέρωση του κοινού για τους κινδύνους που εγκυμονεί η χρήση τους,
3. η ενεργοποίηση των ανθρώπων και η συμμετοχή τους σε μορφές συλλογικής αντίδρασης (π.χ. μποϊκοτάζ προϊόντων).

 

Εθελοντισμός

 

Πρόκειται για την ενσυνείδητη και ανιδιοτελή προσφορά υπηρεσιών.

 

• Παραδείγματα εθελοντισμού :

1. Παροχή υλικής βοήθειας και περίθαλψης (φαρμάκων, τροφίμων, ρουχισμού) σε οικονομικά ασθενέστερες ομάδες, μετανάστες, πρόσφυγες, αθίγγανους, θύματα πολέμου, τριτοκοσμικές χώρες, καθώς και σε πληγέντες (πλημμυροπαθείς, σεισμόπληκτους).
2. Στήριξη ατόμων με ειδικές ανάγκες, ναρκομανών, ηλικιωμένων, ασθενών.
3. Αιμοδοσία.
4. Ανάληψη οικολογικών πρωτοβουλιών, αναδασώσεις περιοχών, καθαρισμός παραλιών.
5. Σύσταση αθλητικών σωματείων.
6. Συγκρότηση φιλοζωικών οργανώσεων.

Οργανώσεις που στηρίζονται στην εθελοντική δράση είναι  :

«Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα», «Η Διεθνής Αμνηστία», ο «Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός», ο «Όμιλος Εθελοντών Κατά του Καρκίνου», η «Ένωση Προστασίας Καταναλωτών», «Το χαμόγελο του παιδιού», η «Unicef», η «Greenpeace», κ.ά.

 

• Λόγοι διάδοσης του εθελοντισμού :

1. Η κρίση της πολιτικής εξουσίας και η εκδήλωση φαινομένων διαφθοράς και ολιγωρίας εις βάρος διάφορων κοινωνικών ομάδων.
2. Η τάση του σύγχρονου πολίτη για ιδιώτευση.
3. Η ανάγκη εξέλιξης και προόδου σε ένα πλαίσιο ανταγωνιστικό με τις υπόλοιπες χώρες.
4. Η διόγκωση δυσεπίλυτων προβλημάτων (ασθένειες, υποσιτισμός, αναλφαβητισμός, μόλυνση του περιβάλλοντος - διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, ναρκωτικά) σε όλους ρους τομείς του πολιτισμού σε εθνικό και διεθνικό επίπεδο.

 

• Αξία του εθελοντισμού :

1. Οι εθελοντικές δραστηριότητες συντελούν στην καλλιέργεια κοινωνικών, επικοινωνιακών και επαγγελματικών δεξιοτήτων και συμβάλλουν στην ανάπτυξη νέων ικανοτήτων, αυξάνοντας τη δυνατότητα ενεργούς συμμετοχής των νέων στην κοινωνική ζωή.
2. Οι εθελοντές βιώνουν τη χαρά της προσφοράς στο συνάνθρωπο, την ευχαρίστηση της συμμετοχής, την πληρότητα της δημιουργίας, την ικανοποίηση από τα αποτελέσματα του έργου τους, ενώ παράλληλα αναπτύσσουν κριτική σκέψη, ωριμάζουν, αποκομίζουν πολλαπλές εμπειρίες, μαθαίνουν να υπερβαίνουν δυσκολίες και να αντιμετωπίζουν διάφορα θέματα πολυπρισματικά.
3. Το κίνημα του εθελοντισμού :
   • προωθεί την ειρήνη, την αποδοχή και την κοινωνική πρόοδο,
   • εξελίσσει και αναβαθμίζει το ανθρώπινο ήθος, ενδυναμώνει την αλληλεγγύη, την αλληλοβοήθεια, τη διάθεση για αυτοθυσία και τον ανθρωπισμό,
   • αποτελεί δείγμα ευαισθησίας, ανωτερότητας και πολιτιστικής υπεροχής,
   • προάγει τη συνεργασία, τη σύμπνοια και την ομαδικότητα,
   • ταυτίζεται με τη συνεισφορά στο συνάνθρωπο και στον ίδιο μας τον εαυτό,
   • γίνεται αφορμή για τη σύναψη νέων σχέσεων και δεσμών αγάπης^. έτσι, το άτομο κοινωνικοποιείται και αποκτά νέους φίλους,
   • αναδεικνύει τους κοινούς στόχους και τα κοινά οράματα έναντι του προσωπικού συμφέροντος και προσθέτει έναν συγκεκριμένο σκοπό στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου,
   • απομακρύνει το άτομο από ανούσιες μορφές διασκέδασης και συνιστά κατά περίπτωση μορφή γνήσιας ψυχαγωγίας και δημιουργικής αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου,
   • ενισχύει την πειθαρχία, τη συνέπεια και την αίσθηση του καθήκοντος.

 

• Τρόποι προώθησης της εθελοντικής δράσης :

Η ανάπτυξη του εθελοντικού κινήματος σήμερα, χρειάζεται μεθοδολογία βασισμένη στη συνεχή ενθάρρυνση και υποστήριξη, ώστε να μπορεί να ενεργοποιεί έμπρακτα και αποτελεσματικά τη θέληση, την προσφορά και την αγάπη κάθε ατόμου προς το συνάνθρωπό του και προς τη φύση. Στην επίτευξή της συντείνει :

• Η μεταλαμπάδευση της αξίας της αλληλεγγύης, στα παιδιά από τους γονείς μεταδίδοντάς τους τις αρχές του εθελοντισμού με το προσωπικό παράδειγμα.
• Η προώθηση του εθελοντισμού στα σχολεία με τη συνεργασία αρμόδιων οργανισμών πραγματοποιώντας, για παράδειγμα, στο πλαίσιο σχολικών εκδρομών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων επισκέψεις είτε των παιδιών στους οργανισμούς αυτούς, όπου θα μαθαίνουν από κοντά πώς λειτουργούν και πώς μπορεί καθένας να συνεισφέρει, είτε εκπροσώπων των οργανισμών στα σχολεία, για να μιλούν για την προσωπική τους εμπειρία. Οι μαθητικές κοινότητες, λοιπόν, μπορούν να κινητοποιηθούν άμεσα για ανιδιοτελή προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, στον άνθρωπο και στη φύση (προσφορά ρουχισμού, συγκέντρωση χρημάτων, πρωτοβουλίες για δενδροφυτεύσεις και αναδασώσεις περιοχών, καθαρισμός παραλιών).
• Η προβολή υγιών προτύπων του εθελοντισμού Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ευαισθητοποιώντας και πληροφορώντας τους πολίτες με καμπάνιες και ενημερωτικές εκπομπές για τις εθελοντικές οργανώσεις καθώς και για τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να συμμετέχουν.
• Η αναγνώριση και η επιβράβευση εθελοντών από την πολιτεία ως κίνητρο δραστηριοποίησης.

 

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

• Η σημασία του αθλητισμού :

1. Επιδρά θετικά στη βιολογική διάσταση του ατόμου : ανάπτυξη σωματικών δυνάμεων, εξασφάλιση καλής φυσικής κατάστασης, τόνωση ευεξίας, στήριξη υγείας.
2. Αναπτύσσει τις πνευματικές δυνάμεις (νοητικές λειτουργίες) : κρίση, αντίληψη, φαντασία, επινοητικότητα, με την επίγνωση των αδυναμιών του το άτομο κατακτά την αυτογνωσία (κυρίως μέσω της ετερογνωσίας).
3. Συμβάλλει στην ψυχολογική ισορροπία : αποφορτίζει από την ένταση, εκτονώνει το περίσσιο φορτίο ενέργειας.
4. Αποτελεί δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.
5. Ο ομαδικός αθλητισμός καλλιεργεί την κοινωνικότητα : αναπτύσσει τις κοινωνικές αρετές, όπως τη συνεργασία, συλλογικότητα, συνέπεια, περιστέλλει τον ατομικισμό και τον υπέρμετρο εγωισμό.
6. Ευνοεί την ηθικοποίηση της συμπεριφοράς και τον εξευγενισμό της ψυχής με την αναγνώριση της αξίας και το σεβασμό του αντιπάλου στον αγωνιστικό χώρο, με την άμιλλα, την ταπεινοφροσύνη που επιβάλλει η δεοντολογία και η ηθική του αθλητισμού, με τη διαρκή άσκηση, την υπομονή, τον αντοχή κ.λπ..
7. Συντελεί στη φιλική προσέγγιση και επικοινωνία των λαών : απαλλάσσει από προκαταλήψεις και ιδεοληψίες, αναπτύσσει πνεύμα οικουμενικότητας, μέσω των διεθνών αθλητικών συναντήσεων, κυρίως των Ολυμπιακών Αγώνων.
8. Γενικά, ο αθλητισμός συμβάλλει εποικοδομητικά στη διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας, αφού καλλιεργεί τις πνευματικές, κοινωνικές, ηθικές αρετές του ατόμου.

 

• Αρνητικά φαινόμενα στο σύγχρονο αθλητισμό :

1. Η εμπορευματοποίηση, η μετατροπή του αθλητισμού σε κερδοσκοπική επένδυση των βιομηχανιών μαζικής, παθητικής ψυχαγωγίας. Ουσιαστικά, παίρνει τη μορφή επιχειρηματικής δραστηριότητας και θεάματος μαζικής κατανάλωσης.
2. Πολιτική εκμετάλλευσή του : α) χρησιμοποίησή του ως μέσου αποπροσανατολισμού των πολιτών από τα ουσιώδη προβλήματα, β) προπαγανδιστική αξιοποίηση από δικτατορικά, κυρίως, καθεστώτα.
3. Ομαδοποίηση, φανατισμός, βία.
4. Χρήση αναβολικών ουσιών.
5. Επαγγελματοποίησή του, απώλεια του ερασιτεχνικού και μαζικού χαρακτήρα.
6. Εξοντωτικές μέθοδοι προπόνησης.
7. Σκληρός ανταγωνισμός.

 

• Προτάσεις για την αντιμετώπιση των εκφυλιστικών φαινομένων :

1. Επιστροφή στις αρχές του αθλητικού ιδεώδους.
2. Καλλιέργεια του γνήσιου αθλητικού πνεύματος και προβολή των αυθεντικών αθλητικών αξιών από το σχολείο.
3. Κατάλληλη αγωγή των αθλητών και των φιλάθλων.
4. Προώθηση του ερασιτεχνικού αθλητισμού και της ατομικής άθλησης.
5. Αποκλεισμός από τις αθλητικές εκδηλώσεις ομάδων και αθλητών οι οποίοι παραβαίνουν τους κανονισμούς που ισχύουν για τη διεξαγωγή των αγώνων.

 

Ενδεικτικός πρόλογος

Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από τις έντονες αλλοτριωτικές επιρροές που δέχεται ο άνθρωπος καθώς και από την κρίση που διέρχονται οι διεθνείς σχέσεις. Μέσα στον προβληματισμό που γεννούν οι καταστάσεις αυτές ο αθλητισμός λειτουργεί σαν μέσο επαναπροσδιορισμού της ψυχοφυσικής μας υπόστασης, με την αγωγή σώματος, πνεύματος και ψυχής, αλλά και σαν καταλύτης των διεθνών αντιθέσεων. Πολλές φορές όμως γίνεται αντικείμενο οικονομικής και πολιτικής εκμετάλλευσης και αποβάλλει τον ευγενικό του χαρακτήρα, φανερώνοντας έτσι τη γενικότερη κρίση των αξιών σήμερα.

 

Χουλιγκανισμός

 

• Αιτίες :

1. Η λειτουργία των αθλητικών συνδέσμων ως υποκατάστατων των διαταραγμένων κοινωνικών δεσμών και η αναγνώριση της προσωπικής ταυτότητας διαμέσου της ομάδας.
2. Η έντεχνη καλλιέργεια του φανατισμού απ’ τους υπεύθυνους των ομάδων και τον αθλητικό τύπο.
3. Το αίσθημα της κοινωνικής καταπίεσης και αδικίας, που δημιουργείται απ’ τις δεινές συνθήκες διαβίωσης, και η στρεβλή έκφρασή του στους αθλητικούς χώρους.
4. Η κυριαρχία της ψυχολογίας του όχλου στις τάξεις των φανατικών οπαδών κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής των αγώνων.

 

• Επιπτώσεις :

1. Αμαύρωση του αθλητικού πνεύματος και μετατροπή των φιλάθλων σε οπαδούς.
2. Πρόκληση βίαιων επεισοδίων με θύματα, τραυματισμούς και καταστροφές.
3. Καλλιέργεια πολεμικού κλίματος, που καταργεί τη χαρά του παιχνιδιού, και στη θέση του, προωθεί ένα κλίμα εχθρότητας και μισαλλοδοξίας.
4. Απομάκρυνση των φιλάθλων από τους αθλητικούς αγώνες.

 

• Τρόποι αντιμετώπισης :

1. Απομόνωση των φανατικών οπαδών και αποκλεισμός τους από τα γήπεδα.
2. Αυστηρότερη αστυνόμευση και επιβολή παραδειγματικών ποινών σε όσους βιαιοπραγούν.
3. Εξυγίανση του αθλητικού χώρου από οποιοδήποτε νοσηρό φαινόμενο, ώστε οι αγώνες να διεξάγονται σε καθεστώς απόλυτης διαφάνειας.
4. Αποφυγή καλλιέργειας του μίσους και αναμόχλευσης των παθών απ’ τους υπεύθυνους των ομάδων και τα μέσα ενημέρωσης.

 

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

• Αξία της δημοκρατίας :

1. Αυξάνεται η αναποτελεσματικότητα των πολιτικών ενεργειών, αφού συντονίζεται η ατομική προσπάθεια και – μέσω της συνεργασίας – πολλαπλασιάζεται η εμβέλειά της.
2. Λαμβάνεται υπόψη η βούληση της πλειοψηφίας και τα αιτήματα της ελευθερίας και της δικαιοσύνης.
3. Εξασφαλίζει ήρεμη ζωή, ωθεί στην πρόοδο και στην ευημερία, παγιώνει την ειρήνη.
4. Σέβεται τα ατομικά δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες, με αποτέλεσμα να αναβαθμίζεται η ανθρώπινη αξία.
5. Επιτρέπει στον άνθρωπο να καλλιεργεί τον εαυτό του, να διαμορφώνει αβίαστα την προσωπικότητά του και να ανάγεται σε υποδειγματικό ελεύθερο πολίτη.
6. Προάγει την οικονομία, το εμπόριο, ενώ παράλληλα συντελεί στην πνευματική και ηθική πρόοδο.
7. Διασφαλίζει την κοινωνική ισορροπία, τη γαλήνη και παρέχει το αίσθημα της ασφάλειας.

 

 

• Κρίση της δημοκρατίας :

1. Η δημιουργία του καταναλωτικού τύπου ανθρώπου περιόρισε τη δυνατότητα του αυτοκαθορισμού του, την ελευθερία και τον αποπροσανατόλισε από την ενασχόληση με τα κοινά.
2. Οι αντιπρόσωποι του λαού δεν προωθούν τα συμφέροντά του, αλλά γίνονται φερέφωνα των ιδιαίτερων συμφερόντων των οικονομικών τάξεων.
3. Οι ηλεκτρονικοί μηχανισμοί επηρεασμού της κοινής γνώμης την κατευθύνουν, καθιστώντας τον πολίτη πιστό υπήκοο αλλότριων επιδιώξεων και εμπορευματοποιούν την ψήφο, μετατρέποντάς την σε εξαγοράσιμο αγαθό.
4. Δεν συνυπάρχουν η πολιτική και η κοινωνική δημοκρατία. Η δημοκρατία περιορίζεται σε πολιτικό αποκλειστικά επίπεδο και δεν διαχέεται σε κοινωνικούς χώρους, όπως η εργασία, η παιδεία, οι διοικητικοί μηχανισμοί.
5. Στη σημερινή εποχή παντοδυναμίας της ηλεκτρονικής τεχνικής δεν ελέγχει ο πολίτης την εξουσία, αλλά η εξουσία ασκεί αμείλικτο έλεγχο στους υπηκόους της, ενεργώντας συχνά μυστικά και ερήμην τους.
6. Η εξέλιξη του τεχνοκρατισμού ανάδειξε μία ελίτ ειδικών, που κατέχουν τη γνώση και τη δυνατότητα επίλυσης των πολύπλοκων σύγχρονων προβλημάτων με αποτέλεσμα την απομάκρυνση του μέσου πολίτη από τα κέντρα λήψης αποφάσεων.
7. Η εξουσία οργανώνεται από την κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας προς τη βάση, δημιουργώντας δαιδαλώδη γραφειοκρατικά φαινόμενα.

 

• Αίτια :

1. Δυσπιστία απέναντι στην πολιτική και τους φορείς της εξουσίας : ο μέσος πολίτης αισθάνεται ότι η συμμετοχή του στα κοινά είναι αναποτελεσματική και ότι ο ίδιος γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης και εμπαιγμού. Γι’ αυτό απορρίπτει την ενασχόληση με τα πολιτικά δρώμενα και αμφισβητεί την ίδια τη δημοκρατία ως πολίτευμα.
2. Αρρυθμία στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος : τα κόμματα αρχών που λειτουργούν με δημοκρατικές διαδικασίες και σέβονται τις αποφάσεις της βάσης απουσιάζουν από την πολιτική πραγματικότητα. Οι υπάρχοντες κομματικοί σχηματισμοί λειτουργούν ανορθόδοξα, ενώ παράλληλα ο πολίτης αδυνατεί να εκφραστεί πολιτικά έξω απ’ αυτούς.
3. Εσφαλμένη πολιτικοποίηση – κομματικοποίηση : λόγω έλλειψης προβληματισμού, η κοινή γνώμη προβαίνει σε απλουστεύσεις και γενικεύσεις ή δογματικές θέσεις και γίνεται εκφραστής συνθημάτων και απλός οπαδός.
4. Ατομικισμός : η ηθική κρίση που χαρακτηρίζει την εποχή μας, οδήγησε στην υποβάθμιση της ανθρώπινης αξίας και στον παραγκωνισμό του «εμείς» και του «εγώ». Ο μέσος άνθρωπος, επομένως, προτάσσει ως μοναδικό στόχο την ικανοποίηση των προσωπικών του επιδιώξεων καταφεύγοντας σε ατομικές λύσεις και στα πολιτειακά ζητήματα.
5. Κυρίαρχη νοοτροπία για την πολιτική : καλλιεργείται έντεχνα, με τη βοήθεια των μέσων ενημέρωσης, η αντίληψη ότι η πολιτική είναι συνώνυμη με την απάτη και το ψεύδος, ώστε να παρουσιαστούν τα κακώς κείμενα ως «αναγκαία κακά» και να εφησυχάσει η κοινή γνώμη.
6. Δυσλειτουργία των φορέων κοινωνικοποίησης : η οικογένεια και το σχολείο δεν καλλιεργούν το δημοκρατικό ήθος, αφού δεν προωθούν πάντα το διάλογο και παράγουν πειθήνιους υπηκόους κι όχι ενεργούς πολίτες.
7. Επιπλέον, λειτουργούν αντιδημοκρατικά οι περισσότεροι κοινωνικοί χώροι και φορείς, με αποτέλεσμα ο πολίτης να μην εθίζεται στις δημοκρατικές διαδικασίες.

 

• Συνέπειες :
• Στο άτομο :

1. Καλλιεργούνται τάσεις περιθωριοποίησης, απολιτικοποίησης και ιδιώτευσης.
2. Ενθαρρύνεται η αναζήτηση ατομικών – προσωπικών λύσεων και προβάλλεται ως αυτοσκοπός η προσωπική ικανοποίηση, με επακόλουθο την αποξένωση από τους άλλους.
3. Οι αποτυχημένες ατομικές ενέργειες οδηγούν από τη μία πλευρά στην απογοήτευση και στο σκεπτικισμό, ενώ από την άλλη στην υιοθέτηση της μοιρολατρίας ως στάσης ζωής.
4. Ενισχύεται η αντικοινωνική συμπεριφορά αφού θεωρείται ιδανικός τρόπος απόδοσης δικαιοσύνης και δυναμιτίζεται η επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων.
5. Καλλιεργείται ο φανατισμός και ο δογματισμός, με αποτέλεσμα το άτομο να απομακρύνεται από την αλήθεια και την ουσιαστική γνώση.

 

• Στην κοινωνία :

1. Η κοινωνία καταδικάζεται σε στασιμότητα, αφού δεν ανανεώνεται, ούτε εκσυγχρονίζεται με τη βοήθεια του διαλόγου και την απρόσκοπτη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών.
2. Ελλοχεύει ο κίνδυνος εξάπλωσης ολοκληρωτικών αντιλήψεων και επιβολής αυταρχικών καθεστώτων.

 

• Αντιμετώπιση :

1. Η δημοκρατία δεν είναι μόνο πολιτικό σύστημα, αλλά και τρόπος ζωής.
2. Ο κοινωνικός – πολιτικός προβληματισμός προϋποθέτει σωστή ενημέρωση και διάλογο.
3. Η ελεύθερη έκφραση και η ανταλλαγή απόψεων αποτελούν τις βάσεις της δημοκρατίας.
4. Χρειάζεται η δημιουργία στέρεας και πολυδιάστατης πολιτικής – πολιτιστικής κουλτούρας.
5. Καθοριστικός αποβαίνει ο ρόλος του σχολείου, που χρειάζεται να παρέχει πολλαπλές ευκαιρίες, πολύπλευρη γνώση και να προωθεί το διάλογο, την έρευνα, την κριτική.

 

• Σχολείο – Δημοκρατία :

Το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στη διάπλαση δημοκρατικού ήθους μέσα από :

1. την παροχή γνώσης για τον τρόπο λειτουργίας των διάφορων πολιτευμάτων και την κατάδειξη της υπεροχής του δημοκρατικού πολιτεύματος έναντι των υπολοίπων.
2. την ανάδειξη της ισότητας και της αξιοκρατίας σε βασικές αρχές της οργάνωσης και της λειτουργίας του.
3. τη διευθέτηση των σχολικών υποθέσεων και την άσκηση του διδακτικού έργου με κύριο μέσο το διάλογο.
4. την ενδυνάμωση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων και την παρώθηση των μαθητών στην ενεργό συμμετοχή στις σχολικές και στις ευρύτερες κοινωνικές υποθέσεις.

 

• Οι μαθητικές κοινότητες μπορούν να συμβάλλουν αποφασιστικά στη διάπλαση δημοκρατικού ήθους γιατί :

1. αποτελούν τη μικρογραφία της οργάνωσης του δημοκρατικού πολιτεύματος και εξοικειώνουν έμπρακτα τους μαθητές με βασικές αρχές της λειτουργίας του (λήψη αποφάσεων βάσει διαλόγου, σεβασμός στην αντίθετη άποψη, «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι» κτλ.).
2. καλλιεργούν την πολιτική συνείδηση των μαθητών και εμπνέουν πνεύμα ομαδικότητας.
3. παρωθούν τους μαθητές στην ανάληψη δράσης σε ζητήματα που αφορούν τη σχολική και την ευρύτερη κοινότητα και προετοιμάζουν την ανάδειξή τους σε υπεύθυνους και ενεργητικούς πολίτες.

 

Η ΝΕΑΝΙΚΗ ΒΙΑ

• Αίτια :

Η κοινωνία διαμορφώνει τα μέλη της ανάλογα με τον τρόπο που λειτουργεί. Γι’ αυτό και το φαινόμενο της νεανικής βίας αντανακλά το πνεύμα της σύγχρονης εποχής και εκεί θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτιά του :

1. Η έλλειψη αγωγής από την οικογένεια : Οι διαταραγμένες σχέσεις των συζύγων και η απουσία των γονέων από την οικογενειακή εστία εξαιτίας της υπερεργασίας ασκούν αρνητική επίδραση στην ψυχολογία του παιδιού. Η επικοινωνία των μελών της οικογένειας μειώνεται και αυτά οδηγούνται στην αποξένωση. Συχνά, οι γονείς συμπεριφέρονται με αυταρχικότητα ή υπερπροστατευτισμό στα παιδιά τους, αντιμετωπίζοντας παράλληλα πρόβλημα παιδαγωγικής αμηχανίας, αφού αγνοούν τις αξίες και τον τρόπο που θα τους τις μεταλαμπαδεύσουν.
2. Ελλιπής παιδεία : Τα δαιδαλώδη σχολικά συγκροτήματα ευνοούν την ανωνυμία και δημιουργούν προδιάθεση για επιθετική συμπεριφορά. Οι εκπαιδευτικοί δε γίνονται πάντα αποδέκτες των προβλημάτων των νέων. Η εντατικοποίηση των σπουδών σε συνδυασμό με τη βαθμοθηρία και το ανταγωνιστικό κλίμα εντείνει το άγχος και ενεργοποιεί τη βία. Το σχολείο δεν παρέχει αρκετές γνώσεις για να ικανοποιήσει ο νέος τις ζωτικές του ανάγκες προκαλώντας το αίσθημα της απογοήτευσης και της ματαίωσης, που εκφράζεται με βίαιη συμπεριφορά.
3. Διαβίωση στις μεγαλουπόλεις : Η αστικοποίηση, με την έλλειψη χώρων για προσωπική έκφραση και δημιουργία που συνοδεύεται από παράλληλο περιορισμό της επικοινωνίας δημιουργούν ανασφάλεια, αβεβαιότητα, αίσθημα αδιεξόδου, το οποίο οδηγεί σε εκδηλώσεις επιθετικότητας.
4. Επίδραση της τηλεόρασης : Η τηλεόραση προβάλλει σκηνές βίας με αποτέλεσμα τον εθισμό και την απευαισθητοποίηση του νεαρού δέκτη. Δημιουργεί αντικοινωνικά πρότυπα με τα οποία ο νέος ταυτίζεται. Τέλος, προκαλεί ατροφία κρίσης και ο νέος αδυνατεί να διακρίνει το πραγματικό από το φανταστικό.
5. Υλικός ευδαιμονισμός : Η εμπορευματοποίηση της ζωής και το καταναλωτικό πρότυπο εδραιώνουν έναν ποσοτικό τρόπο ζωής, όπου κριτήριο γίνεται η απόκτηση υλικών αγαθών. Το κυνήγι του πλούτου προκαλεί υπαρξιακά αδιέξοδα στο νέο, από τα οποία προσπαθεί να απαλλαγεί με τη βίαιη συμπεριφορά.
6. Πολυπλοκότητα σύγχρονης κοινωνίας : Η σύγχρονη κοινωνία προβάλλει πολλαπλές απαιτήσεις, χωρίς να παρέχει τα απαραίτητα εφόδια. Ο νέος μένει μετέωρος, αδύναμος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις αυτές, αφού δεν διαθέτει τα ανάλογα ηθικοπνευματικά ερείσματα. Οι διαδικασίες ομαλής κοινωνικοποίησης ματαιώνονται και οδηγείται σε βίαιη συμπεριφορά.
7. Κοινωνική αδικία : Το πρόβλημα της ανεργίας, της αναξιοκρατίας και της διαιώνισης των κοινωνικών ανισοτήτων πληγώνει τη νεανική ψυχή και την εξωθεί σε βίαιους τρόπους συμπεριφοράς, ώστε να εκδηλωθεί η απέχθεια και να μορφοποιηθεί σε αντίδραση.
8. Ψυχοσύνθεση των νέων : Η απειρία των νέων, η μίμηση κάθε συμπεριφοράς, αλλά και η επαναστατικότητά τους αποτελούν συχνά κίνητρα για παρεκτροπές και βίαιες ενέργειες.

 

• Συνέπειες :

1. Η βίαιη αντίδραση ωθεί το νέο σε λανθασμένο τρόπο διεκδίκησης των δικαιωμάτων του που μπορεί να τον οδηγήσει σε στέρηση της ελευθερίας του. Παράλληλα, τον αποπροσανατολίζει από τις εφικτές λύσεις των προβλημάτων του και συντελεί στη διαιώνισή τους.
2. Η βία διαφθείρει τον άνθρωπο υποβιβάζοντάς τον στο επίπεδο του ζώου, αφού τον υποτάσσει στα ένστικτά του και τον απογυμνώνει από τις ηθικές και πνευματικές αξίες.
3. Η εφαρμογή βίαιων μεθόδων μαρτυρά ανθρώπους με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και ελλιπή κρίση, που μπορούν εύκολα να χειραγωγηθούν υποκύπτοντας στις τεχνικές της προπαγάνδας.
4. Περιθωριοποιείται ένα μεγάλο μέρος του ενεργού παραγωγικού και κοινωνικού δυναμικού και η κοινωνία στερείται το πιο δυναμικό στοιχείο της, τη νεολαία.
5. Ο παραγκωνισμός ικανών πολιτών συντελεί στη μείωση της παραγωγικότητας, στην ανάσχεση της πνευματικής ανάπτυξης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας και γενικότερα στην οπισθοδρόμηση του πολιτισμού.
6. Η βία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας που απειλούν την ασφάλεια, κλονίζουν την κοινωνική ισορροπία και υπονομεύουν την ανθρώπινη επικοινωνία και τη συνεργασία.
7. Η κοινωνία μετατρέπεται σε «ζούγκλα», όπου επικρατεί το δίκαιο του ισχυρού, καταλύεται ο διάλογος και υποσκάπτονται οι δημοκρατικοί θεσμοί.

 

• Τρόποι αντιμετώπισης :

1. Κρίνεται άμεση η κρατική μέριμνα για τον εκσυγχρονισμό του τρόπου πρόληψης και αντιμετώπισης του εγκλήματος. Σ’ αυτό θα συμβάλλει η αναθεώρηση της νομοθεσίας και η βελτίωση της λειτουργίας των δικαστηρίων, του τρόπου απονομής δικαιοσύνης και του σωφρονιστικού συστήματος γενικότερα.
2. Απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του νέου στην κοινωνία. Αυτό θα γίνει εφικτό με τον εκδημοκρατισμό και τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Έτσι η παιδεία θα καλλιεργήσει στο νεαρό άτομο κοινωνική συνείδηση, η οποία θα αντικαταστήσει την επιθετικότητα με τη διαλλακτικότητα. Επιπλέον, θα προσφέρει στο νέο συναισθηματική σταθερότητα, ασφάλεια, καθώς και τη δυνατότητα να μετατρέπει την επιθετικότητα σε δημιουργική δραστηριότητα.
3. Απαραίτητη θεωρείται η επαγγελματική κατοχύρωση του νέου μέσω του επαγγελματικού προσανατολισμού και της καταπολέμησης της ανεργίας.
4. Το νεαρό άτομο χρειάζεται να ενθαρρύνεται προκειμένου να συμμετάσχει στη λήψη αποφάσεων όχι μόνο για ζητήματα που το αφορούν αλλά και για γενικότερα κοινωνικά προβλήματα.
5. Επιβάλλεται εκσυγχρονισμός και εκδημοκρατισμός των κοινωνικών θεσμών : της οικογένειας, της διοίκησης, του επαγγέλματος.
6. Κρίνεται σκόπιμο να παρέχεται η δυνατότητα σωστής ενημέρωσης, καθώς και η ανάπτυξη δραστηριοτήτων ψυχαγωγίας και εκμετάλλευσης του ελεύθερου χρόνου που συμβάλλουν στην ισχυροποίηση των κοινωνικών δεσμών.
7. Χρειάζεται να επιδιωχθεί η άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων με τη δικαιότερη κατανομή του εθνικού εισοδήματος και τη διασφάλιση της κοινωνικής δικαιοσύνης.
8. Επιτακτική ανάγκη είναι η επανακατεύθυνση κοινοτήτων, ομάδων ή ατόμων μακριά από τις εγκληματικές αξίες και προς δραστηριότητες και συμπεριφορές κοινωνικές.

 

ΓΛΩΣΣΑ

• Αίτια κρίσης της γλώσσας :

1. Η γενικότερη κρίση και δυσλειτουργία της παιδείας :

α) Ο εξειδικευμένος χαρακτήρας δε συμβάλλει στην ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια.

β) Η κακή οργάνωση της γλωσσικής διδασκαλίας.

2. Τα ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση, στα οποία κυριαρχούν :

α) Η υποχώρηση του λόγου έναντι του ήχου και της εικόνας.

β) Τα χαμηλής ποιότητας προγράμματα.

γ) Η διαφήμιση με τη συνθηματολογική χρήση της γλώσσας και το πλήθος των ξενικών στοιχείων.

δ) Η «υπερκατανάλωση» θεάματος που περιορίζει την ανθρώπινη επικοινωνία και την ανάγνωση βιβλίων.

3. Η ιεράρχηση αξιών του σύγχρονου ανθρώπου, η ταύτιση του «έχειν» με το «είναι». Η επιδίωξη του υλικού ευδαιμονισμού συνεπάγεται την έλλειψη του ελεύθερου χρόνου και της διάθεσης για γνήσια ψυχαγωγία (π.χ. βιβλίο).
4. Η ποιότητα των ανθρωπίνων σχέσεων : σχέσεις τυπικές, συμβατικές, απρόσωπη επικοινωνία που εξυπηρετεί μόνο τις αναγκαίες συναλλαγές.
5. Η πολιτική ζωή : λαϊκίστικες, συνθηματολογικές εκφράσεις, «ξύλινη» γλώσσα (που αντιστοιχεί πλήρως στις κομματικές πεποιθήσεις).
6. Η τεχνολογική εξέλιξη και η επίδραση των αναπτυγμένων χωρών έχουν ως συνέπεια τη χρήση ξενικής ορολογίας, την ξενομανία και το μιμητισμό.

 

• Γλωσσική ένδεια Ελλήνων :

α) Άγνοια του λεξιλογικού της πλούτου.

β) Λεκτικά σφάλματα (ακυριολεξία, γραμματικά και συντακτικά λάθη, κακή άρθρωση).

γ) Αδυναμία οργάνωσης και έκφρασης των σκέψεων.

 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

• Σε τι άλλαξε η σύγχρονη σε σχέση με την παραδοσιακή οικογένεια :

1. Η σύγχρονη οικογένεια από εκτεταμένη έγινε πυρηνική (γονείς και παιδιά μόνο).
2. Την αυτάρκεια της παραδοσιακής οικογένειας αντικατέστησε ο καταμερισμός εργασίας και η μαζική παραγωγή αγαθών από επιχειρήσεις.
3. Την πατρική αυθεντία διαδέχτηκε η ισότητα των μελών της.
4. Πολλές υπηρεσίες που παραδοσιακά παρείχε η οικογένεια – εκπαίδευση, περίθαλψη, ψυχαγωγία – σήμερα προσφέρονται από κατάλληλα ιδρύματα.

 

• Περνάει κρίση η ελληνική οικογένεια στην εποχή μας;

Οι αλλαγές που έγιναν και γίνονται στην οικογένεια σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθούν κρίση του θεσμού. Αντίθετα, με τον περιορισμό των λειτουργημάτων της οικογένειας στα βασικά, αναδείχτηκαν τα ουσιώδη στοιχεία που συνθέτουν την οικογενειακή ζωή. Έτσι, όταν γίνεται λόγος για κρίση της οικογένειας στην εποχή και στην κοινωνία μας εννοούμε περισσότερο μια, συχνά επιφανειακή, χαλάρωση που παρατηρείται στους δεσμούς των μελών της.

Αυτό μπορεί κάποιος να το συμπεράνει αν λάβει υπόψη του :

1. τα προβλήματα που ανακύπτουν ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας,
2. την ένταση που παρατηρείται σε πολλές περιπτώσεις στις σχέσεις γονιών – παιδιών (και κυρίως την ασέβεια και την ανυπακοή προς τους γονείς),
3. την εγκατάλειψη της οικογενειακής στέγης από τα παιδιά,
4. την αύξηση του ποσοστού των διαζυγίων, κυρίως στις τεχνολογικά προηγμένες χώρες,
5. την υποκρισία και την εξαπάτηση μεταξύ των συζύγων,
6. τους ενδοιασμούς των νέων για τη δημιουργία οικογένειας (που θέτουν με τον τρόπο αυτό το θεσμό υπό αμφισβήτηση),
7. την κακοποίηση των παιδιών,
8. τα φαινόμενα παιδικής εγκληματικότητας,
9. την εξασθένιση του αισθήματος της ιερότητάς, ως απότοκος της αποδυνάμωσης συγγενικών και οικογενειακών σχέσεων.

Ωστόσο, τα φαινόμενα αυτά είναι περιορισμένης έκτασης και δε μαρτυρούν εκτεταμένη κρίση του θεσμού.

 

• Αίτια χαλάρωσης του οικογενειακού δεσμού :

1. Η αποξένωση των μελών της οικογένειας, που εργάζονται εξαντλητικά και συχνά αναζητούν την ξεκούραση και την ψυχαγωγία έξω από την οικογενειακή εστία.
2. Το γενικότερο πνεύμα της αμφισβήτησης που επικρατεί και η τάση απελευθέρωσης του σύγχρονου ανθρώπου από τις κοινωνικές συμβατικότητες.
3. Η χειραφέτηση της γυναίκας επέφερε βαθιές κοινωνικές αλλαγές, προκαλώντας παράλληλα σύγχυση των ρόλων των μελών της οικογένειας.
4. Τα πρότυπα που προβάλλονται από τα ΜΜΕ και η ελευθεριότητα των ηθών.
5. Οι πολλές απαιτήσεις, ο ξέφρενος ρυθμός ζωής και οι σύγχρονες συνθήκες διαβίωσης καταβάλλουν τον άνθρωπο, με αποτέλεσμα να παραμελεί τις οικογενειακές του υποχρεώσεις.
6. Η ευκολία στην έκδοση διαζυγίων συντείνει, σήμερα, στη διάλυση πολλών οικογενειών.
7. Ο ατομικισμός και η ιδιοτέλεια, που ενισχύονται από την καταναλωτική μανία, υποσκάπτουν τη συντροφικότητα των μελών της οικογένειας.
8. Η απομάκρυνση από τις οικογενειακές παραδοσιακές αρχές και από τον ευρύτερο οικογενειακό κύκλο.
9. Η επιπολαιότητα με την οποία αντιμετωπίζουν μερικοί το γάμο και τη δημιουργία οικογένειας.
10. Η έκλειψη ουσιαστικής αρωγής στην κλυδωνιζόμενη οικογένεια από την πολιτεία, την εκκλησία, τους κοινωνικούς φορείς.

 

• Αποτελέσματα / συνέπειες :

1. Έκλυση των ηθών και πρόκληση κοινωνικών αναταραχών, αφού αναδομούνται περιθωριοποιημένες και προβληματικές προσωπικότητες.
2. Κοινωνική υποβάθμιση, καθώς η οικογένεια ανάγεται σε βάθρο του κοινωνικού οικοδομήματος και η κρίση της αντανακλάται και επεκτείνεται σ’ αυτό.

 

• Ποια λειτουργήματα εκπληρώνει η οικογένεια στην εποχή μας :

1. Τα οικογενειακά βιώματα προσφέρουν ανεπανάληπτες συγκινήσεις που διαμορφώνουν κατάλληλα την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου.
2. Η αίσθηση βεβαιότητας και πληρότητας που προσφέρει η οικογενειακή θαλπωρή είναι καθοριστικές για τη φυσιολογική ανάπτυξη του ανθρώπου και την ψυχική του ισορροπία.
3. Προσφέρει παιδευτικό έργο : ηθική διαπαιδαγώγηση, πνευματική καλλιέργεια των μελών της.
4. Η οικογένεια κοινωνικοποιεί και διαπαιδαγωγεί πολιτικά τον άνθρωπο.
5. Εμπνέει την αγάπη για την πατρίδα και μεταβιβάζει από γενιά σε γενιά παραδοσιακές αξίες, ήθη και έθιμα.

 

• Προτάσεις για να ενισχυθεί ο θεσμός :

Ως θεσμός αναντικατάστατος για τον άνθρωπο και την κοινωνία προβάλλει αναγκαίο να αναπροσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της ατομικής και συλλογικής ζωής αναμορφώνοντας και υιοθετώντας αρχές εναρμονισμένες με τα μηνύματα των καιρών. Συγκεκριμένα απαιτείται :

1. Αλλαγή των αναχρονιστικών αντιλήψεων για τη λειτουργία του θεσμού της οικογένειας.
2. Δημιουργία ουσιαστικής σχέσης μεταξύ των δύο φύλων, χωρίς ανταγωνισμούς και σύμπλεγμα ανωτερότητας ή κατωτερότητας.
3. Αναθεώρηση διατάξεων του Οικογενειακού Δικαίου που δεν ανταποκρίνονται στις συνθήκες της σύγχρονης ζωής, παραδείγματος χάρη για θέματα ισοτιμίας των μελών της οικογένειας.
4. Κατάλληλη αγωγή των νέων.
5. Ειλικρινή και ισότιμο διάλογο μεταξύ των μελών της οικογένειας. Οι διαφορές είναι αναγκαίο να επιλύονται μέσω του διαλόγου και αμοιβαίων υποχωρήσεων, διαμορφώνοντας κλίμα συνεννόησης, καλλιεργώντας το σεβασμό και γεφυρώνοντας τυχόν επικοινωνιακό χάσμα.

 

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

• Τα αρνητικά σημεία της εκπαίδευσης στη χώρα μας :

1. Έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής.
2. Αναντιστοιχία εκπαίδευσης κοινωνικο-οικονομικών αναγκών της χώρας μας.
3. Ελλιπής, μη ουσιαστικός επαγγελματικός προσανατολισμός των νέων με συνέπεια από τη μια μεριά τη μη παραγωγική αξιοποίηση ανθρώπινου δυναμικού και από την άλλη την υπερπληθώρα επιστημόνων (ανέργων).
4. Η παρεχόμενη γνώση από άποψη περιεχομένου είναι αναχρονιστική και δεν εναρμονίζεται με τις σύγχρονες εξελίξεις και τις απαιτήσεις της εποχής μας. Ενώ ταυτόχρονα, ο τρόπος μετάδοσής της ευνοεί τη μηχανιστική μάθηση, δεν καλλιεργεί την κριτική σκέψη του μαθητή και συχνά ο τελευταίος γίνεται απλός δέκτης γνώσεων, δίχως να έχει τη δυνατότητα να αναλάβει πρωτοβουλίες. Στη σχολική αίθουσα επικρατεί ο δασκαλοκεντρισμός και απουσιάζει ο ουσιαστικός διάλογος.
5. Ελλιπής κατάρτιση εκπαιδευτικών αναφορικά με την παιδαγωγική γνώση αλλά και την εξειδίκευση στο αντικείμενο της διδασκαλίας. (Αδυναμία ή αδιαφορία παρακολούθησης των εξελίξεων – τεχνολογικά αναλφάβητοι.)
6. Η αξιολόγηση του μαθητή περιορίζεται στο βαθμό επίδοσης σ’ ένα μάθημα και δεν περιλαμβάνει ευρύτερα στοιχεία της προσωπικότητάς του. Έτσι όμως, εκτός των άλλων, δεν αναδεικνύονται οι ιδιαίτερες κλίσεις οι πιθανές ειδικές ικανότητές του.
7. Ο τρόπος αξιολόγησης, άλλωστε, το εξεταστικό σύστημα αναπτύσσει τη βαθμοθηρική διάθεση, μετατρέπει τις αναγκαίες σχέσεις άμιλλας σε ανταγωνιστικές και προκαλεί μέγιστο άγχος στους μαθητές.
8. Έλλειψη ίσων ευκαιριών (λόγω κοινωνικών, γεωγραφικών, οικονομικών και άλλων ανισοτήτων και της απουσίας αντισταθμιστικής αγωγής για παιδιά υποβαθμισμένων περιοχών).
9. Ενίσχυση του φαινομένου της παραπαιδείας.
10. Το εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει μονόπλευρα προσανατολισμένο σε εξωτερικούς στόχους (επιτυχία στις εξετάσεις, εξειδίκευση, υλοποίηση απλώς επαγγελματικών στόχων – κυριαρχεί η τεχνοκρατική αντίληψη) και όχι στη διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με αξίες, ιδανικά, κοινωνικές αρετές.

 

• Προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της εκπαίδευσης :

1. Εκσυγχρονισμός του εκπαιδευτικού θεσμού, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες. Αντιστοιχία του περιεχομένου των σπουδών με τις τεχνολογικές, πολιτισμικές κ.α. απαιτήσεις του παρόντος και του μέλλοντος. Χρήση των κατάλληλων βιβλίων.
2. Παροχή υψηλής επιστημονικής και παιδαγωγικής κατάρτισης στους εκπαιδευτικούς.
3. Ενίσχυση του ενδιαφέροντος των μαθητών μέσω πρωτότυπων μεθόδων διδασκαλίας και εκσυγχρονισμένων εκπαιδευτικών συστημάτων που τους απομακρύνουν από το παραδοσιακό, τυποποιημένο πρότυπο διδασκαλίας.
4. Ανάθεση ομαδικών εργασιών, κυρίως σε θέματα που σχετίζονται με την επικαιρότητα. Ενίσχυση της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας.
5. Αντικειμενική και αδιάβλητη αξιολόγηση διδασκομένων και διδασκόντων.
6. Αδιάλειπτη επιβράβευση της ατομικής και ομαδικής προσπάθειας.
7. Απαλλαγή από το στενά τεχνοκρατικό, απλώς εξειδικευτικό της χαρακτήρα. Ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός.
8. Έμφαση στη μάθηση και στην καλλιέργεια της συνθετικής ικανότητας των μαθητών και όχι στην εξέταση και τη στείρα αποστήθιση. Δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης της φαντασίας αλλά και της σκέψης.
9. Επίτευξη ορθού επαγγελματικού προσανατολισμού.
10. Παροχή ίσων ευκαιριών με την αναγκαία αντισταθμιστική αγωγή, που θα αμβλύνει τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές κ.α. ανισότητες.
11. Βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής για την καλύτερη εμπέδωση και συστηματοποίηση της γνώσης.
12. Ενεργοποίηση της αυτενέργειας με τη χρήση του διαδικτύου.
13. Δημιουργία τάξεων υποδοχής και ενισχυτικής διδασκαλίας για τα παιδιά των αλλοδαπών, με σκοπό – αφού εξοικειωθούν με την ελληνική γλώσσα – να ενταχθούν σύντομα σε κανονικές τάξεις.
14. Στόχος θα πρέπει να είναι η διαμόρφωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με κοινωνική συνείδηση, υγιή πολιτική - δημοκρατική συνείδηση, πίστη σε υψηλές αξίες και ιδανικά, πνεύμα οικουμενικής συνείδησης χωρίς ακραίες εθνικιστικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις, αισθητική αγωγή, ανάδειξη και αξιοποίηση των ιδιαίτερων κλίσεων και ικανοτήτων των νέων.
15. Συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών.
16. «Δημοκρατικός» χαρακτήρας της εκπαίδευσης, που θα σέβεται την προσωπικότητα του μαθητή, προωθώντας το διάλογο και προσφέροντάς του ευκαιρίες συμμετοχής στο θεσμό των μαθητικών κοινοτήτων.
17. Δημιουργία σχολικών ομίλων ποικίλων ενδιαφερόντων (καλλιτεχνικών, αθλητικών, επιστημονικών, ανθρωπιστικών κ.ά.) και ανάληψη πρωτοβουλιών στο χώρο του σχολείου, ώστε να διευρύνονται τα ενδιαφέροντα των μαθητών, να ενεργοποιείται η αγάπη για μάθηση, να βελτιώνεται η ψυχολογία τους και παράλληλα να αναβαθμίζεται η ποιότητα της σχολικής ζωής.
18. Σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης (της οικονομίας, της επικοινωνίας, της πολιτικής, του πολιτισμού) καθίσταται αναγκαία η σύνδεση της εκπαίδευσης με τη διεθνή πραγματικότητα.
19. Διαπολιτισμική αγωγή μέσω της εκμάθησης ξένων γλωσσών, της διδασκαλίας της παγκόσμιας ιστορίας, της εκπόνησης εργασιών με θέματα τη νοοτροπία, τα ήθη και τα έθιμα άλλων λαών, της συμμετοχής σε προγράμματα ανταλλαγής μαθητών, της επικοινωνίας μέσω διαδικτύου και της διδασκαλίας ξένης λογοτεχνίας.
20. Ενίσχυση της «διά βίου εκπαίδευσης» με τη διοργάνωση σεμιναρίων και προγραμμάτων επιμόρφωσης ποικίλου περιεχομένου – ανάλογα με τις εξελίξεις και τις ανάγκες της εποχής και της κοινωνίας – με την ενίσχυση του Ανοικτού Πανεπιστημίου και τη διεύρυνση των μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
21. Διοργάνωση ποικίλων εκδηλώσεων στο χώρο του σχολείου, με περιεχόμενο επιμορφωτικό, αλλά ταυτόχρονα και ψυχαγωγικό.

 

ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

• Τα αίτια της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος :

1. Η εξυπηρέτηση του οικονομικού συμφέροντος βλάπτει ποικιλότροπα τη φύση με :

α)   την αλόγιστη ανάπτυξη της τεχνολογίας και της βιομηχανίας.

β)   την επικράτηση του οικονομικού ορθολογισμού.

γ)   την καλλιέργεια της καταναλωτικής νοοτροπίας στο σύγχρονο άνθρωπο.

2. Η μονόπλευρη πνευματική ανάπτυξη της οποία χαρακτηριστικά είναι :

α)   ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας των θετικών, κυρίως, επιστημών.

β)   η απουσία οικολογικής συνείδησης, ως αποτέλεσμα του μονομερούς προσανατολισμού του εκπαιδευτικού συστήματος.

γ)   η έλλειψη προγραμματισμού σε κάθε ανθρώπινη ενέργεια σε συνδυασμό με τη φιλοσοφία του υλικού ευδαιμονισμού που επιτρέπουν τον αυτοσχεδιασμό σε κάθε τομέα της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση.

δ)   η επικράτηση της λανθασμένης εντύπωσης ότι η φύση μπορεί να επουλώσει όλες τις πληγές που προκαλεί η ανθρώπινη επέμβαση.

3. Η έλλειψη κάθε οικολογικής πρόνοιας στην οργάνωση των σύγχρονων κοινωνιών καθώς :

α)   η αστυφιλία δημιούργησε τα υδροκέφαλα αστικά κέντρα, με απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης.

β)   προκαλούνται εμπρησμοί προκειμένου να οικοπεδοποιηθούν δασικές εκτάσεις.

γ)   τα αναρίθμητα μέσα μεταφοράς και οι βιομηχανικές μονάδες μολύνουν με τα καυσαέρια το περιβάλλον.

4. Τα προγράμματα των πολιτικών κομμάτων παραμένουν ουσιαστικά γράμμα κενό, αφού οι κυβερνήσεις :

α)   αδιαφορούν στις περισσότερες περιπτώσεις καταστροφής του περιβάλλοντος, προωθώντας μια αντιοικολογική εκβιομηχάνιση.

β)   εξυπηρετούν οικονομικά συμφέροντα κι επιτρέπουν έμμεσα την οικολογική καταστροφή.

5. Η έλλειψη οικολογικής συνείδησης, που εκφράζεται με :

α)   την αδιαφορία για την ομαλή λειτουργία του ζωικού και φυσικού βασιλείου.

β)   την εκμεταλλευτική διάθεση και την απληστία που βρίσκουν αντίκρισμα σε πράξεις καταπάτησης και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος.

• Οι συνέπειες της καταστροφής του περιβάλλοντος :

Α.   Στον άνθρωπο :

• ως βιολογική υπόσταση :

α)   Η εμφάνιση επικίνδυνων ασθενειών.

β)   Η στέρηση οξυγόνου εξαιτίας της ρύπανσης της ατμόσφαιρας με μονοδείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου κλπ.

γ)   Η επιβάρυνση της υγείας με την πρόκληση καρκίνου, λευχαιμίας και τερατογεννέσεων από τη ραδιενέργεια.

δ)   Η καταστροφή του όζοντος που αποτελεί απειλή για κάθε μορφής ζωή.

• ως ψυχική υπόσταση :

α)   Η επίταση του άγχους σε ένα δυσμενές οικιστικό περιβάλλον.

β)   Η προσβολή του νευρικού συστήματος του ανθρώπου, κυρίως από την ηχορύπανση.

γ)   Η αύξηση της επιθετικότητας εξαιτίας των πιεστικών συνθηκών διαβίωσης στις πόλεις.

Β.   Στον οικονομικό τομέα, όπου σημειώνεται :

α)   Η εξάντληση του ορυκτού πλούτου, λόγω της αλόγιστης εξόρυξής του.

β)   Η υποθήκευση της ζωής των επερχόμενων γενεών.

γ)   Η αύξηση του οικονομικού ανταγωνισμού μεταξύ των πολυεθνικών εταιριών για την εκμετάλλευση του ήδη περιορισμένου φυσικού πλούτου.

Γ.   Στη φύση, όπου παρατηρείται :

α)   Η ρύπανση του νερού και του εδάφους από τα βιομηχανικά απόβλητα και τα χημικά λιπάσματα.

β)   Η αλλαγή των κλιματολογικών συνθηκών.

γ) Η δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου.

 

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ

• Τα θετικά της ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση :

1. Στον τομέα της οικονομίας :

• Διάθεση προϊόντων σε μια ευρύτερη αγορά.
• Παροχή τεχνογνωσίας.
• Εκσυγχρονισμός βιοτεχνίας και βιομηχανίας λόγω ανταγωνισμού.
• Διαμόρφωση επαγγελματικής συνείδησης.

2. Στον κοινωνικό τομέα :

• Συνεργασία για καταπολέμηση αρνητικών φαινομένων, όπως τα ναρκωτικά, το έγκλημα, η τρομοκρατία.
• Διεύρυνση κοινωνικών δικαιωμάτων με την προσαρμογή τους στα ευρωπαϊκά δεδομένα.

3. Στον πολιτικό τομέα :

• Διεύρυνση δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος.
• Ενίσχυση πολιτικού κύρους της χώρας μας, ώστε να παρεμβαίνει σε διεθνές επίπεδο για αποκατάσταση πολιτικών κ.α. δικαιωμάτων.

4. Στον εθνικό τομέα :

• Η κοινή εξωτερική πολιτική ενισχύει το κύρος της χώρας και συμβάλλει στην επίλυση εθνικών προβλημάτων.

5. Στον πολιτιστικό τομέα :

• Μέσα από την πληθώρα των πνευματικών αγαθών μπορεί να καλύψει η χώρα μας πολλές ελλείψεις στην ευρύτερη πολιτισμική της ζωή.
• Δυνατότητες για αποδοχή μηνυμάτων και ερεθισμάτων, προκειμένου να δημιουργήσουν νέες μορφές στα γράμματα και τις τέχνες, στα πλαίσια των ποικίλων πολιτιστικών ανταλλαγών, που αποτελούν πλέον πραγματικότητα στην Ενωμένη Ευρώπη.
• Πλουτισμός της ελληνικότητας με νέα σχήματα και ιδέες, που άνετα μπορούν να αξιοποιηθούν από το λαό μας, εφόσον προσφέρονται απλόχερα απ’ τον ευρωπαϊκό κόσμο, και τοποθέτηση σ’ αυτά εκείνης της δικής τους σφραγίδας που καθιστά κάτι ελληνικό.
• Τα αρνητικά σημεία της ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση :

1. Στον οικονομικό τομέα :

• Δυσχερής η αυτόνομη οικονομική πορεία. Είναι πιθανή η εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από ξένα κέντρα, καθώς ο ανταγωνισμός θα είναι ιδιαίτερα οξύς. Είναι γνωστός ο φόβος για την προοπτική μιας Ευρώπης «δύο ταχυτήτων». Προβλήματα όπως η ανεργία, η καθήλωση της βιομηχανικής μας ανάπτυξης και η μονόπλευρη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό, θα γνωρίσουν μεγάλη ένταση.
• Αδυναμία μικρών επιχειρήσεων να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό.

2. Στον πολιτικό τομέα :

• Κίνδυνος υπερσυγκεντρωτισμού της εξουσίας ορισμένων ισχυρών χωρών. Μακροπρόθεσμα μια υπερσυγκεντρωτική πανευρωπαϊκή εξουσία με έδρα την κεντρική Ευρώπη θα αφαιρούσε από τα κράτη της περιφέρειας τη δυνατότητα αυτοκυριαρχίας. Ακόμη, η χώρα μας καθώς έχει χαρακτηριστεί «Πόλη της Ευρώπης» θα υποστεί την πίεση ενός πιθανού κύματος μετανάστευσης από τα κράτη του τρίτου κόσμου προς την ευρωπαϊκή ήπειρο.
• Αποδυνάμωση πολιτικής αυτονομίας εθνικών κυβερνήσεων.

3. Στον πολιτιστικό τομέα :

• Ανεξέλεγκτη εισροή χαμηλής ποιότητας ξενικών πολιτιστικών στοιχείων.
• Κίνδυνος αποκοπής από την ιδιαίτερη πολιτισμική παράδοση :

α) Στην τέχνη : η άρνηση ενός πνευματικού παρελθόντος που προέρχεται από την κληρονομιά της αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου οδηγεί στην αδυναμία να παράγει η Ελλάδα αυτόνομα πολιτιστικά προϊόντα. Έτσι, αποδέχεται με άκριτο τρόπο και ακολουθεί τα πολιτιστικά επιτεύγματα του δυτικού πολιτισμού.

β) Στα  ήθη – έθιμα : διαφθορά ηθών (μέσω επαφής με τους Ευρωπαίους) και εξαφάνιση εθίμων. Καταστροφή της ιδιαίτερης εθνικής ταυτότητας του ελληνισμού.

• Κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσης και ισοπέδωσης και ιδιαιτερότητας κάθε χώρας. Υπάρχει ο κίνδυνος στο όνομα της «ευημερίας» και της «παραγωγικότητας» να αλλάξει ο Έλληνας τρόπο ζωής και σκέψης και να αποδεχθεί (χωρίς να αφομοιώσει) τον τρόπο ζωής και σκέψης λαών με διαφορετική ιδιοσυγκρασία. Απώλεια εθνικής ταυτότητας και δημιουργία χειρότερου αδιεξόδου από το σημερινό.

4. Στον κοινωνικό τομέα σημειώνονται αλλαγές :

• Στις διαπροσωπικές σχέσεις (ορθολογιστικές, ιδιοτελείς).
• Στην επικοινωνία.
• Στον ομαδικό χαρακτήρα της ψυχαγωγίας.
• Τρόποι υπέρβασης των κινδύνων του εξευρωπαϊσμού της Ελλάδας :

1. Συνειδητοποίηση από το λαό μας ότι η ελληνική παράδοση εξακολουθεί να έχει δύναμη στον τόπο μας σε όλες τις μορφές της.
2. Προσπάθεια για την κατοχύρωση της ενότητας και του περιεχομένου της παράδοσης ώστε να είναι δυνατή η προβολή της.
3. Αξιοποίηση του μεγάλου κεφαλαίου της Ορθοδοξίας, που ταυτίζεται με τη νεοελληνική παράδοση και την ενδυναμώνει σε κάθε έκφρασή της. Η Ορθοδοξία θεωρημένη πλατιά, μακριά από τυπικότητες και προκαταλήψεις, έχει να δώσει απαντήσεις στα μεγάλα υπαρξιακά προβλήματα που διχάζουν το πρόσωπο του ευρωπαίου πολίτη.
4. Η άποψη ότι οι Νεοέλληνες έχουν γοητευθεί από το Δυτικό πολιτισμό είναι εν μέρει σωστή, όμως αυτή η στάση τους είναι σύμφωνη με τη φυσική τους τάση να γοητεύονται από κάθε νεωτερισμό που προκύπτει στη ζωή τους. Όμως αργά ή γρήγορα θα κατανοήσουν πως δεν τους ταιριάζει να υποτάσσονται σε πρότυπα που τους καταπιέζουν. Σ’ αυτό μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά οι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου μας.
5. Για να γίνει η χώρα μας υπολογίσιμη δύναμη στη Δύση πρέπει να επικεντρώσει τις δραστηριότητές της σε ορισμένους βασικούς τομείς : πολιτική καταξίωση, επίλυση οικονομικών προβλημάτων, μόρφωση.

 

ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Είναι η προβολή αντιλήψεων, ιδεών ή ιδεολογικών θέσεων (πολιτικού, θρησκευτικού περιεχομένου) με τρόπο ελκυστικό (με την αξιοποίηση επιστημών όπως η ψυχολογία, η επικοινωνιολογία, η διαφήμιση) με στόχο την υιοθέτησή τους από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και, συνακόλουθα, την εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων, ιδιοτελών σκοπών και συμφερόντων.

• Είδη προπαγάνδας :

1. Θρησκευτική ή προσηλυτισμός.
2. Πολιτική.
3. Εμπορική ή διαφήμιση.
4. Κοινωνική ή κοινωνική εκστρατεία.

• Μέσα που χρησιμοποιεί :

1. Η παραπληρηφόρηση – παραπλάνηση του δέκτη.
2. Η λαϊκιστική ρητορεία και πολιτική.
3. Ο εξωραϊσμός, η ωραιοποίηση της πραγματικότητας.
4. Η κινδυνολογία και ο εκφοβισμός για την υιοθέτηση των προβαλλόμενων θέσεων.
5. Η υποσχεσιολογία.
6. Η επιλεκτική προβολή ορισμένων πτυχών ενός γεγονότος και η συνειδητή αποσιώπηση άλλων.
7. Η μεγέθυνση της σημασίας μίας κατάστασης, για να προκληθεί τεχνητή ένταση, ή υποβάθμιση μίας άλλης για αποπροσανατολισμό του πολίτη.
8. Η διάδοση ψευδών φημών.
9. Η εκμετάλλευση του θρησκευτικού, πατριωτικού κλπ. Συναισθήματος.
10. Χρήση εννοιών με φορτισμένο (ιδεολογικά, εθνικά, ηθικά, πολιτικά) περιεχόμενο, όπως πατρίδα, λαός, έθνος, πρόοδος, συντήρηση, αριστερά, δεξιά, προδότης κ.ο.κ., που με την αναφορά τους προσθέτουν αυτονόητη ιδεολογική στήριξη σε κάθε πολιτικό επιχείρημα, έστω κι αν είναι αβάσιμο, λαθεμένο ή παραπλανητικό.
11. Χρήση γλώσσας που τη χαρακτηρίζει :

• Συναισθηματικός τόνος
• Συγκινησιακός λόγος
• Περίπλοκη σύνταξη
• Χρήση πολλών συνωνύμων
• Εξεζητημένες εκφράσεις
• Επαναλήψεις
• Διατύπωση : βεβαιωτική, δεοντολογική, θαυμαστική.
• Μέσα διάδοσης προπαγανδιστικών μυνημάτων :

1. Έντυπα (αφίσες, προκηρύξεις).
2. Μ.Μ.Ε.
3. Διαλέξεις.
4. Σχολεία.
5. Κήρυγμα.
6. Τέχνη.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Α. Σε ατομικό επίπεδο :

1. Το άτομο χάνει την υπόστασή του, η κρίση ατροφεί και οι πράξεις του διακατέχονται από φανατισμό, μισαλλοδοξία, δογματισμό. Η ιδιαιτερότητα ισοπεδώνεται από την ομοιογένεια, στην οποία βασιλεύει η υποταγή στο υποσυνείδητο.
2. Εξασθενεί το πνεύμα, η ψυχική επαφή τυποποιείται και παρεμποδίζεται η ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Αντίθετα, δημιουργείται μεταξύ τους το δέσιμο του κοπαδιού, που υπακούει τυφλά στον προπαγανδιστή.
3. Εξασφαλίζει στον άνθρωπο έναν τρόπο για «φυγή» από τα αρνητικά βιώματα της κοινωνικής πραγματικότητας σ’ ένα χώρο ψευδαίσθησης και αυταπάτης.
4. Η προπαγάνδα εκμεταλλεύεται τη μιμητική τάση των νέων και τους οδηγεί στη λατρεία της βίας και στην υιοθέτηση του αμοραλισμού, ως στάση ζωής.

Β. Σε κοινωνικό επίπεδο :

1. Η προπαγάνδα ισοπεδώνει κάθε ιδιαιτερότητα και προωθεί τη μαζική κοινωνία απρόσωπων ετεροκατευθυνόμενων όντων.
2. Απενεργοποιείται κάθε προσπάθεια αλλαγής, εξεύρεσης λύσεων και βελτίωσης με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η κατεστημένη τάξη πραγμάτων που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των επιτήδειων προπαγανδιστών.
3. Η προπαγάνδα ενθαρρύνει την όξυνση των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας, όπως η εγκληματικότητα, ο ρατσισμός, ο χουλιγκανισμός.
4. Συνακόλουθα, τα παθογενή φαινόμενα ενισχύουν τις κοινωνικές συγκρούσεις, προκαλώντας το σπάσιμο του κοινωνικού ιστού και τη διατάραξη της κοινωνικής συνοχής.
5. Προβάλλεται ο κονφοσμισμός ως ιδανική βιοθεωρία και γενικεύεται η αλλοτρίωση του ατόμου όχι μόνο από τον εαυτό του και την κοινωνία, αλλά και από τους άλλους ανθρώπους. Ο άνθρωπος της μάζας είναι στην ουσία ο «ερημίτης των μεγαλουπόλεων».
6. Υπονομεύεται ο δημοκρατικός χαρακτήρας του πολιτεύματος, αφού επιτρέπει σε κόμματα την ανάδειξη ηγετών που παρασύρουν το λαό από σε ανάρμοστες ενέργειες.
7. Το εκλογικό δικαίωμα εμπορευματοποιείται, καλλιεργούνται οι πελατειακές σχέσεις μεταξύ του πολίτη και της εξουσίας. Η τηλεόραση είναι αναδεικνύει και επιβάλλει ηγέτες και ιδεολογίες.
8. Η τέχνη μαζικοποιείται και εμπορευματοποιείται, ενώ η πολιτιστική βιομηχανία επιβάλλει στο δημιουργό τέτοια κριτήρια που τον καθιστούν παραγωγό προϊόντων μαζικής κουλτούρας.

• Τρόποι αντιμετώπισης :

Για να απαλλαγεί ο άνθρωπος από την προπαγάνδα οφείλει πρωταρχικά να συνειδητοποιήσει το βαθμό εξάρτησής του από αυτή και να προσπαθήσει να αυτοπροσδιοριστεί. Έτσι, θα διαμορφώσει τις θέσεις του σύμφωνα με τις δικές του προτιμήσεις και θα αποκτήσει αίσθημα ευθύνης όχι μόνο απέναντι στον εαυτό του αλλά και στις μελλοντικές γενιές. Γι’ αυτό προϋποτίθεται η γνώση των προπαγανδιστικών μεθόδων και τεχνικών, ώστε να ισχυροποιήσει ο πολίτης μηχανισμούς άμυνας απέναντί τους.

 

 

• ΔΟΚΙΜΙΟ

 

Δοκίμιο (< essay / essai) : δοκιμή / προσπάθεια. Πρόκειται για σύντομο, ερμηνευτικό ή αναλυτικό δημιούργημα σε πεζό λόγο, όπου ο δοκιμιογράφος εκθέτει τις προσωπικές του απόψεις για ένα ορισμένο θέμα προσπαθώντας να το πραγματευτεί, όχι όμως εξαντλητικά.

• Έχει τίτλο

 

Είδη δοκιμίου

 

	ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Προσεγγίζει τη λογοτεχνία.	ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ Προσεγγίζει τον επιστημονικό λόγο.
Περιεχόμενο	Διαφαίνεται η υποκειμενική σκοπιά του δοκιμιογράφου και οι προσωπικές του παρατηρήσεις, που απορρέουν από την πείρα της ζωής ή της φαντασίας του.	Ο συγγραφέας καθορίζει τη θέση – στάση του από την αρχή, προσεγγίζοντας όμως το θέμα όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, εκλαϊκεύοντας παράλληλα επιστημονικά θέματα.
Οργάνωση / Δομή	Οι σκέψεις καταγράφονται ελεύθερα, αν και το θέμα αναπτύσσεται κάτω από μια ενιαία βάση. Η συνειρμική δύναμη των λέξεων, εικόνων, ιδεών υποβάλλουν τον αναγνώστη παρά τον πείθουν.	Δεν παρατηρείται ελευθερία ως προς την ερμηνεία των ιδεών, αλλά λογική ιεράρχηση, τεκμηρίωση των ιδεών που πηγάζουν από τη γνώση και όχι από τη φαντασία ή την παρατήρηση.
Είδος πειθούς	Επίκληση στο συναίσθημα.	Επίκληση στη λογική.
Γλώσσα	Ποιητική / μεταφορική / συγκινησιακή / συνυπωδηλωτική χρήση τη γλώσσας.	Λογική / αναφορική χρήση της γλώσσας.
Τόνος	Συχνά χιουμοριστικός.	Σοβαρός, φιλοσοφικός αλλά και σατιρικός.
Στόχος	Κυρίως η διασκέδαση και η τέρψη.	Η πληροφόρηση, η διδαχή, η πειθώ.

 

 

• ΑΡΘΡΟ

 

Άρθρο : δημοσίευμα εφημερίδας ή περιοδικού που αναφέρεται σε ειδικό, επίκαιρο θέμα, αναλύει και σχολιάζει ειδήσεις.

• Έχει τίτλο

 

Άρθρο πληροφοριακό	Άρθρο γνώμης
▪       Αφόρμηση από την επικαιρότητα ▪       Αναφορική λειτουργία της γλώσσας ▪       γ΄ ρηματικό πρόσωπο ▪       Ύφος αντικειμενικό, πληροφοριακό ▪       Μέση έκταση ▪       Ποικιλία περιεχομένου ▪       Μορφή αντεστραμμένης πυραμίδας	▪       Αφόρμηση από την επικαιρότητα ▪       Αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας ▪       α΄ ρηματικό πρόσωπο ▪       Υποκειμενική οπτική του δημοσιογράφου ▪       Μέση έκταση ▪       Ποικιλία περιεχομένου ▪       Τριμερής δομή
Πρόθεση : η πληροφόρηση	Πρόθεση : η ερμηνεία, η διαμόρφωση γνώμης

 

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΑΡΘΡΟ

• Έχει τίτλο
• Αφορμάται από την επικαιρότητα
• Μπορεί ναι είναι άρθρο πληροφοριακό ή γνώμης
• Ημερομηνία, ώρα, ετικέτες
• Μικρή έκταση παραγράφων
• Προφορικό ύφος / Διάθεση συνομιλίας
• Λέξεις : αναρτώ, ανάρτηση, ηλεκτρονικά κ.ά.

 

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

 

Τύπος γραπτού κειμένου που δημοσιεύεται σε εφημερίδα, το περιεχόμενό του κατά κύριο λόγο δεν είναι ειδησεογραφικό και γράφεται από άνθρωπο ειδικό στο θέμα που πραγματεύεται.

(παλιότερα) Λαϊκό ανάγνωσμα δημοσιευμένο σε συνέχειες στην εφημερίδα, το οποίο με την ιδιαίτερη πλοκή και την πλούσια δράση του κρατούσε το ενδιαφέρον του κοινού.

 

Χαρακτηριστικά της επιφυλλίδας :

• Έχει τίτλο
• Δοκιμιακός χαρακτήρας / Ύφος επίσημο, σοβαρό, αντικειμενικό
• Αναφορά σε φιλολογικά, επιστημονικά, εγκυκλοπαιδικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, πολιτικά θέματα.
• Γράφεται από ειδήμονα με αφορμή κάποιο γεγονός, συνήθως επίκαιρο, που του δίνει το έναυσμα για να προχωρήσει σε σκέψεις και παρατηρήσεις διαχρονικού χαρακτήρα.
• Δημοσιεύεται σε ορισμένη θέση της εφημερίδας, στο παρελθόν στο κάτω άκρο της σελίδας, και χωρίζεται από την υπόλοιπη ύλη με οριζόντια γραμμή, ολοσέλιδη ή μικρή.
• Αναφορική λειτουργία της γλώσσας
• Λόγιο / ειδικό λεξιλόγιο

 

Πρόθεση : ο προβληματισμός, η καλλιέργεια του κοινού