Μάθημα : ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ - ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο χάρτης είναι το «εργαλείο» που μας βοηθά να μελετήσουμε τη μορφή ενός τοπίου.

Με τον χάρτη, δηλαδή, οι άνθρωποι:
Αναπαριστούν τοπία της Γης Επικοινωνούν
Απεικονίζουν τις αλλαγές που γίνονται πάνω στη Γη

Μαθαίνω:

Ανθρωπογενή χαρακτηριστικά: τα ανθρώπινα δημιουργήματα που υπάρχουν στο φυσικό περιβάλλον
Γενικός χάρτης: ο χάρτης που περιέχει βασικά γεωμορφολογικά και ανθρωπογενή στοιχεία
Γεωμορφολογικός χάρτης: ο χάρτης που παρουσιάζει τα βουνά, τις πεδιάδες, τους ποταμούς, τις λίμνες κ.λπ.    μιας περιοχής
Θεματικός χάρτης: ο χάρτης που παρουσιάζει ένα συγκεκριμένο θέμα
Πολιτικός χάρτης: ο χάρτης που παρουσιάζει στοιχεία από το ανθρωπογενές περιβάλλον

Μαθαίνω τα παρακάτω:

Ο τίτλος ενός χάρτη είναι μια χαρακτηριστική φράση, η οποία δηλώνει το περιεχόμενο του χάρτη και επομένως αποτελεί στοιχείο της ταυτότητάς του.

Ο χάρτης είναι ένα «εργαλείο» που μας δίνει πληροφορίες για έναν τόπο. Για να απεικονίζουμε ευκολότερα αυτές τις πληροφορίες, χρησιμοποιούμε αντί για λέξεις σύμβολα και χρώματα, το καθένα από τα οποία αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο στοιχείο του τόπου που απεικονίζει ο χάρτης. Τα σύμβολα και τα χρώματα αυτά σχηματίζουν ένα «χαρτογραφικό αλφάβητο», με το οποίο μπορούμε να «διαβάζουμε»τους χάρτες σε όποια γλώσσα κι αν είναι γραμμένοι και αποτελούν το υπόμνημα του χάρτη.

Μαθαίνω τα παρακάτω:

Κλίμακα: είναι ένας αριθμός που δηλώνει πόσες φορές μικρότερη είναι μία απόσταση πάνω στο χάρτη από την πραγματική της απόσταση στο έδαφος

Χαρτογράφος: ο επιστήμονας που ασχολείται με την κατασκευή των χαρτών

Όταν ο χάρτης δείχνει πολλές λεπτομέρειες, λέμε ότι η κλίμακά του είναι μεγάλη (ο παρανομαστής μικραίνει), ενώ όταν η κλίμακα μικραίνει (ο παρονομαστής μεγαλώνει), ο χάρτης μάς δείχνει λιγότερες λεπτομέρειες.

Μαθαίνω τα παρακάτω:

• Προσανατολισμός: προσδιορισμός θέσης, πορείας ή κατεύθυνσης κάποιου με βάση τα σημεία του ορίζοντα
• Πυξίδα: όργανο προσανατολισμού βασισμένο στην ιδιότητα που έχει η μαγνητική βελόνα να δείχνει πάντα τον Βορρά
• Σχετική θέση: η θέση ενός τόπου, ανθρώπου ή αντικειμένου σε σχέση πάντα με τη θέση
  ενός άλλου τόπου, ανθρώπου ή αντικειμένου.

Έγινε επανάληψη των όσων έχουμε κάνει μέχρι τώρα.

Την Τετάρτη 13 Νοεμβρίου θα γράψουμε ένα επαναληπτικό.

Μελετούμε όσα έχουμε κάνει μέχρι τώρα καθώς και τις εργασίες που έχουμε γράψει!

• Μαθαίνουμε για τη μορφή και το σχήμα της Ελλάδας
• Μαθαίνουμε για τη θέση της Ελλάδας

Παρατηρήστε τον παγκόσμιο χάρτη  και βρείτε σε ποια ήπειρο ανήκει η Ελλάδα.

Βρείτε τη θέση της Ελλάδας σε σχέση με την Ευρώπη.

Μελετήστε τον παρακάτω χάρτη και βρείτε τις  χώρες που συνορεύει η Ελλάδα.

Βλέπουμε ότι η Ελλάδα είναι ένα κομμάτι της Ευρώπης, αφού βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της και θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το ακρωτήριο της Βαλκανικής χερσονήσου. Ανατολικά, δυτικά και νότια βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα, η οποία χωρίζει την Ευρώπη από την Αφρική.

Η γεωγραφική αυτή θέση έδωσε στη χώρα μας τη δυνατότητα να είναι ο σύνδεσμος της Ευρώπης με τις χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Οι χερσαίες και οι θαλάσσιες συγκοινωνίες και οι μεταφορές των προϊόντων μεταξύ των τριών αυτών ηπείρων γίνονται διά μέσου της ηπειρωτικής Ελλάδας ή των θαλασσών της. 

Στις χώρες που υπάρχουν γύρω μας ζουν άνθρωποι που μιλούν διαφορετικές γλώσσες, έχουν διαφορετικές θρησκείες, διαφορετικές συνήθειες και πολιτισμό. Δηλαδή στη χώρα μας ο πολιτισμός μας συναντά πολιτισμούς από την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Στο πέρασμα των αιώνων αναπτύξαμε σχέσεις με τους λαούς αυτούς και πολλές συνήθειές τους έγιναν και δικές μας. Πολλά στοιχεία των πολιτισμών τους βρίσκονται στη γλώσσα μας, στη μουσική μας και στις παραδόσεις μας, όπως βέβαια και δικά μας πολιτιστικά στοιχεία έχουν αφομοιωθεί από εκείνους.

Απαντούμε στις παρακάτω ερωτήσεις

• Τι ονομάζουμε "ακτογραφικά στοιχεία;
• Αναφέρετε τουλάχιστον τρεις χερσονήσους της πατρίδας μας
• Αναφέρετε τουλάχιστον τρεις κόλπους της πατρίδας μας
• Αναφέρετε τουλάχιστον τρία ακρωτήρια της πατρίδας μας
• Αναφέρετε τουλάχιστον τρεις πορθμούς της πατρίδας μας
• Τι γνωρίζετε για τον Ισθμό της Κορίνθου;

Η χώρα μας, όπως είδαμε και στα προηγούμενα μαθήματα, είναι μια χερσόνησος, που βρέχεται από το Αιγαίο, το Ιόνιο και το Λιβυκό πέλαγος, τα οποία είναι τμήματα της Μεσογείου θάλασσας.

Το Αιγαίο είναι μια κλειστή θάλασσα, που βρίσκεται ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία, είναι αρκετά ρηχή, ενώ το Ιόνιο πέλαγος είναι ανοικτό προς τα νότια και δυτικά. Στα νότια του Ιονίου πελάγους και δυτικά από το ακρωτήριο Ταίναρο βρίσκεται το σημείο, όπου έχει εντοπιστεί το μεγαλύτερο βάθος της Μεσογείου (Φρέαρ των Οινουσσών, 5.090 μ.). Το Λιβυκό πέλαγος απλώνεται ανάμεσα στην Κρήτη και στην Αφρική.

ΜΑΘΑΙΝΩ

Η χώρα μας, όπως είδαμε και στα προηγούμενα μαθήματα, είναι μια χερσόνησος, που βρέχεται από το Αιγαίο, το Ιόνιο και το Λιβυκό πέλαγος, τα οποία είναι τμήματα της Μεσογείου θάλασσας.

Το Αιγαίο είναι μια κλειστή θάλασσα, που βρίσκεται ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία, είναι αρκετά ρηχή, ενώ το Ιόνιο πέλαγος είναι ανοικτό προς τα νότια και δυτικά. Στα νότια του Ιονίου πελάγους και δυτικά από το ακρωτήριο Ταίναρο βρίσκεται το σημείο, όπου έχει εντοπιστεί το μεγαλύτερο βάθος της Μεσογείου (Φρέαρ των Οινουσσών, 5.090 μ.). Το Λιβυκό πέλαγος απλώνεται ανάμεσα στην Κρήτη και στην Αφρική.

Μαθαίνω:

Ομάδες νησιών που βρίσκονται στην ίδια θαλάσσια περιοχή συνιστούν ένα νησιωτικό σύμπλεγμα. Τα κυριότερα νησιωτικά συμπλέγματα της Ελλάδας είναι: οι Κυκλάδες, οι Σποράδες, τα Δωδεκάνησα, τα Επτάνησα και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Ορισμένα νησιά της χώρας μας, όπως η Σαντορίνη, η Μήλος, η Νίσυρος, δημιουργήθηκαν από εκρήξεις ηφαιστείων. Ο επισκέπτης αυτών των νησιών αντιλαμβάνεται την ύπαρξη των ηφαιστείων από το χρώμα των πετρωμάτων και τη μυρωδιά θειαφιού.

Περίπου το 1/5 της συνολικής επιφάνειας της Ελλάδας αποτελείται από νησιά. Όπως έχουμε ήδη μάθει, τα ελληνικά νησιά είναι περισσότερα από 2.000 και τα πιο πολλά από αυτά βρίσκονται στο Αιγαίο πέλαγος. Τα δέκα μεγαλύτερα σε έκταση ελληνικά νησιά είναι:

Μορφολογία του εδάφους: Το έδαφος των ελληνικών νησιών, κυρίως στο Αιγαίο, είναι γενικά ορεινό. Μικρές πεδιάδες υπάρχουν στα παράλια και οι ακτές τους έχουν πλούσιο και πολύπλοκο διαμελισμό.

Μαθαίνω

Οι κάτοικοι των νησιών μας – και κυρίως αυτοί που κατοικούν στα μικρά νησιά του Αιγαίου πελάγους – κατά τους χειμερινούς μήνες πολλές φορές έρχονται αντιμέτωποι με δύσκολες καιρικές συνθήκες. Όταν οι ισχυροί βοριάδες δεν αφήνουν τα πλοία να πλεύσουν ή να «πιάσουν» λιμάνι, αισθάνονται απομονωμένοι και μερικές φορές ανασφαλείς. Πολλά είδη πρώτης ανάγκης, τρόφιμα και φάρμακα δεν υπάρχουν στο νησί και τα προϊόντα τους, που πρέπει να πωληθούν σε άλλες περιοχές, καταστρέφονται. Αυτό δείχνει πόσο η καθημερινή ζωή τους εξαρτάται από τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, αφού η κατασκευή και λειτουργία αεροδρομίων στα μικρά νησιά δεν είναι πάντα εύκολη.

Τα αραιά δρομολόγια των πλοίων σε απομακρυσμένα και απομονωμένα νησιά συνιστούν την άγονη γραμμή. Τα νησιά αυτά δεν έχουν μεγάλη τουριστική κίνηση και η μετακίνηση των κατοίκων τους δεν μπορεί να είναι συχνή.

Οι κάτοικοι των ελληνικών νησιών γίνονται κυρίως ναυτικοί, ψαράδες, σφουγγαράδες. Τα νησιά μας είναι υπερήφανα για την εξέλιξη της ελληνικής ναυτιλίας. Ορισμένα νησιά μάλιστα φημίζονται για τους καλούς ναυτικούς και τους εφοπλιστές τους. Μερικά άλλα είναι ονομαστά για τους σφουγγαράδες τους.

Τα νησιά μας προσελκύουν το καλοκαίρι ένα μεγάλο αριθμό τουριστών. Αυτό αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων των νησιωτών. Πολλοί είναι εκείνοι που προγραμματίζουν την εργασία και τη ζωή τους με βάση τα έσοδα από την τουριστική κίνηση.

Ερωτήσεις

• Προσπαθήστε να εντοπίσετε σε ποιες περιοχές παρατηρείται η μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού.
• Να αναφέρετε τις μεγαλύτερες πόλεις της Ελλάδας
• Γιατί οι ηπειρωτικές πόλεις από την αρχαιότητα έως και σήμερα νιώθουν την ανάγκη της στενής συμμαχίας-συνεργασίας με μια πόλη παραθαλάσσια, δηλαδή με το επίνειό τους.

Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας μας είναι ορεινό. Βουνά μικρά και μεγάλα καλύπτουν το 80% του εδάφους της. Αν παρατηρήσουμε το γεωμορφολογικό χάρτη της χώρας μας, θα δούμε ότι τα βουνά της σχηματίζουν το γράμμα Γ, όπου η οριζόντια γραμμή χαράζεται από την οροσειρά της Ροδόπης και η κατακόρυφη από την οροσειρά της Πίνδου.Η οροσειρά της Πίνδου έχει ψηλότερη κορυφή τον Σμόλικα (2.637 μ.) και αφού διασχίσει την Ήπειρο και τη Στερεά Ελλάδα, στη συνέχειά της σχηματίζει το Παναχαϊκό όρος, τον Ερύμανθο, το Μαίναλο, τον Παρνασσό, τον Tαυγετο στην Πελοπόννησο, καθώς επίσης τα Λευκά Όρη και την Ίδη στην Κρήτη. 

Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι η οροσειρά της Πίνδου είναι συνέχεια των Διναρικών Άλπεων, που βρίσκονται στην Κροατία.

Οι κυριότερες πεδιάδες της Ελλάδας είναι δύο. Η μεγαλύτερη είναι αυτή που απλώνεται στην περιοχή Θεσσαλονίκης – Γιαννιτσών και φθάνει μέχρι τη θάλασσα του Θερμαϊκού κόλπου. Είναι μια παράλια πεδιάδα. Είναι εύφορη, παράγει πολλά προϊόντα και οι αγρότες ασχολούνται αποκλειστικά με την καλλιέργεια της γης. Οι μεγάλοι ποταμοί που διασχίζουν την πεδιάδα, ο Αλιάκμονας, ο Αξιός, ο Λουδίας και ο Γαλλικός, την ποτίζουν και μεταφέροντας εύφορες ύλες την κάνουν περισσότερο παραγωγική.

Η δεύτερη μεγάλη πεδιάδα είναι η Θεσσαλική. Είναι μια εύφορη πεδινή έκταση, που περιβάλλεται από βουνά και αρδεύεται από τον Πηνειό ποταμό. Ο Πηνειός περνώντας μέσα από την κοιλάδα των Τεμπών εκβάλλει στο Αιγαίο. Η Θεσσαλική πεδιάδα χαρακτηρίζεται ως ηπειρωτική ή εσωτερική.

Αρκετά μεγάλη είναι και η πεδιάδα της Θράκης που απλώνεται στην περιοχή της Κομοτηνής και της Ξάνθης, ενώ μικρότερες υπάρχουν στην Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και στην Κρήτη.

Μικρές πεδιάδες έχουν σχηματιστεί επίσης πάνω σε βουνά και λέγονται οροπέδια. Σημαντικότερα οροπέδια είναι της Τρίπολης στην Πελοπόννησο και του Λασιθίου στην Κρήτη.

Η Ελλάδα, όπως γνωρίζουμε, είναι ορεινή χώρα. Πολλοί κάτοικοι είναι υποχρεωμένοι να ζουν σε περιοχές, όπου οι συγκοινωνίες γίνονται με δυσκολία και πολλές φορές το χειμώνα σταματούν για αρκετές ημέρες. Τις ημέρες αυτές δύσκολα αντιμετωπίζονται προβλήματα που σχετίζονται με την υγεία, τη διατροφή των κατοίκων και των ζώων, την ενημέρωση και την επικοινωνία γενικότερα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 1

Οι αγρότες, είτε ζουν σε ορεινές είτε σε πεδινές περιοχές, για να βελτιώσουν τις καλλιέργειές τους και τον τρόπο ζωής τους, σχηματίζουν τους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Είναι μια προσπάθεια, κατά την οποία όλοι μαζί σκέπτονται και αποφασίζουν για την καθημερινότητα, την εργασία τους, τα προβλήματά τους. 

ΕΡΓΑΣΙΑ 2

Στην πατρίδα μας παρατηρούμε ότι η ανάπτυξη γεωργικών εργασιών πραγματοποιείται στις πεδινές εκτάσεις. Εκεί έχουν αναπτυχθεί οι μεγαλύτερες αγροτικές πόλεις, των οποίων οι κάτοικοι έχουν τη δυνατότητα να καλλιεργούν με σύγχρονα μηχανήματα. Μπορούν επίσης να μεταφέρουν τα προϊόντα τους στα κοντινά εργοστάσια ή στις μεγάλες πόλεις με σύγχρονα συγκοινωνιακά μέσα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 3

Αντίθετα, οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών δεν έχουν ούτε μεγάλες εκτάσεις για καλλιέργεια ούτε εργοστάσια στην περιοχή τους ούτε καλές συγκοινωνίες. Η κύρια ασχολία τους είναι η κτηνοτροφία, όμως και αυτή πολλές φορές το χειμώνα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Σήμερα σε πολλές ορεινές περιοχές αναπτύσσεται μια νέα ενδιαφέρουσα δραστηριότητα για τους κατοίκους, ο αγροτοτουρισμός. Με τη βοήθεια του κράτους δημιουργούνται παραδοσιακοί ξενώνες, όπου όλο το χρόνο μπορούν να φιλοξενηθούν επισκέπτες απολαμβάνοντας τις φυσικές ομορφιές και αγοράζοντας προϊόντα που παράγουν οι κάτοικοι με παραδοσιακό τρόπο.

ΕΡΓΑΣΙΑ 4

• Τι ονομάζουμε κλίμα
• Τι είναι ο καιρός
• Να διακρίνετε τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στο
  κλίμα και στον καιρό μιας περιοχής

• Μετεωρολογικά Όργανα

  https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/2855

   

  Μαθαίνω

  • Καιρικές Συνθήκες

  Τα δελτία καιρού και τα σύμβολα μας δίνουν πληροφορίες για τη θερμοκρασία, δηλαδή το πόσο ζεστός ή κρύος είναι ο καιρός σε μια περιοχή, για τις βροχές, την υγρασία ή τους ανέμους που παρουσιάζονται στην περιοχή αυτή κατά τα επόμενα εικοσιτετράωρα. Με άλλα λόγια, μάς δίνουν πληροφορίες για τις καιρικές συνθήκες της περιοχής, οι οποίες δηλώνουν τον καιρό της για ένα μικρό χρονικό διάστημα.

  Όταν, λοιπόν, αναφερόμαστε στον καιρό, εννοούμε τις καιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, βροχές, ανέμους, υγρασία), που επικρατούν σε μια περιοχή για ένα μικρό χρονικό διάστημα.

  • Τι ονομάζουμε κλίμα μιας περιοχής

  Οι επιστήμονες έπειτα από πολλές παρατηρήσεις διαπίστωσαν ότι οι αλλαγές του καιρού σε μια περιοχή είναι σχεδόν οι ίδιες κάθε χρόνο. Δηλαδή μια περιοχή, για κάθε εποχή του χρόνου, έχει σχεδόν τις ίδιες καιρικές συνθήκες, οι οποίες επαναλαμβάνονται για πολλά χρόνια. Οι καιρικές αυτές συνθήκες αποτελούν το κλίμα της συγκεκριμένης περιοχής.

Μαθαίνω:

• από τι εξαρτάται το κλίμα μιας περιοχής
• για τους διαφορετικούς κλιματικούς τύπους που παρουσιάζονται στις περιοχές της χώρας μας

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Ποιο είναι το κλίμα της Ελλάδας;
2. Το κλίμα είναι το ίδιο σε όλα τα μέρη της Ελλάδας;
3. Τι κοινό παρουσιάζουν οι πόλεις που έχουν τις μικρότερες θερμοκρασίες και οι πόλεις που έχουν τις μεγαλύτερες;

Σε αυτό το κεφάλαιο θα μάθουμε να  συσχετίζουμε τον καιρό και το κλίμα μιας περιοχής με τις καθημερινές ανθρώπινες δραστηριότητες.

• Καθημερινά από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες) πληροφορούμαστε για τον καιρό που θα έχουμε τις αμέσως επόμενες ημέρες. Οι περισσότεροι άνθρωποι κανονίζουν τις καθημερινές ασχολίες τους ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες που θα επικρατήσουν στον τόπο τους. Οι ισχυροί βοριάδες εμποδίζουν το ψάρεμα, οι βροχές δυσκολεύουν τις αγροτικές καλλιέργειες, οι χιονοπτώσεις εγκλωβίζουν τα ζώα στις στάνες.
• Όλες τις πληροφορίες για τις καιρικές συνθήκες, που θα επικρατήσουν τις επόμενες ημέρες, τις δίνει η Ε.Μ.Y. (Εθνική Μετεωρολογική Yπηρεσία). Με την πρόγνωση του καιρού ασχολούνται ειδικοί επιστήμονες, οι μετεωρολόγοι, οι οποίοι χρησιμοποιούν κατάλληλα όργανα για τη συγκέντρωση και επεξεργασία των μετεωρολογικών πληροφοριών. Με τα δελτία καιρού που εκδίδει η Ε.Μ.Y. για όλη τη χώρα μπορούμε να προγραμματίσουμε τις καθημερινές μας ασχολίες και να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα, για να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις.

Μαθαίνω:

• τα μέρη, από τα οποία αποτελείται ένας ποταμό
• για τους μεγαλύτερους ποταμούς της χώρας μας

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθουμε:

• τις μεγαλύτερες λίμνες της χώρας μας
• να βρίσκουμε στο χάρτη τις μεγαλύτερες λίμνες της Ελλάδας

Μαθαίνω

 για τις δραστηριότητες των ανθρώπων, οι οποίες
      ρυπαίνουν τα ποτάμια και τις λίμνες

 για τη σημασία των ποταμών και των λιμνών στη ζωή
      των ανθρώπων

ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΕ ΌΤΙ ΜΑΘΑΜΕ ΣΕ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ

Μαθαίνουμε:

• τι είναι η χλωρίδα και η πανίδα
• για τα φυτά και τα ζώα που συναντάμε στη χώρα μας
• για τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα φυτά και τα ζώα μιας περιοχής