Μάθημα : Θρησκευτικά Α΄Λυκείου: Ορθόδοξη πίστη και λατρεία.

Θρησκευτικό βίωμα: Η βιωματική εμπειρία της αγαπητικής και καρδιακής σχέσης με τον Θεό, το συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον στους κόλπους της Εκκλησίας (εν Χριστώ θρησκευτική κοινότητα). Θρησκευτικό βίωμα είναι και κάποιο σημείο της Βασιλείας του Θεού (θαύμα) ή ιερό προσκυνηματικό ταξίδι. Η πίστη αλληλεπιδρά με το θρησκευτικό βίωμα. Η Βυζαντινή τέχνη και η υμνογραφία, όπως και η λειτουργική καλλιεργούν το θρησκευτικό βίωμα. Επίσης θρησκευτικό βίωμα είναι η θέα της Θείας Χάρης (του Θείου φωτός της μεταμόρφωσης του Σωτήρος Χριστού), όπως βιώνεται στον Ησυχασμό (Συμεών ο Νέος Θεολόγος - Μυστικισμός) με τη μονολόγιστη προσευχή. Πρόκειται για την πλημμύρα της Θείας Αγάπης. Σκοπός του θρησκευτικού βιώματος είναι να αδειάσουμε (κένωση) και να μοιάσουμε με απροϋπόθετη αγάπη στον Χριστό. 

Σύμφωνα με τον Συμεών το Νέο Θεολόγο (Ησυχασμός - Μυστικισμός) ο Θεός είναι τα πάντα και χάνεσαι μέσα του σαν σε θάλασσα, χωρίς όμως να χάνεις το πρόσωπό σου (Ορθόδοξος Μυστικισμός). Ο Θεός είναι ο Ων (βλέπε στο φωτοστέφανο του Χριστού) και υπάρχει ότι έκανε αυτός και είναι κοντά του (Οντολογία - Αφθαρσία). Ο διάβολος και το κακό και ότι δεν δημιούργησε ο θεός απλώς φαίνονται δεν υπάρχουν (Φαινομενολογία - Φθορά). Ο άνθρωπος κινείται μεταξύ Αφθαρσίας και Φθοράς ανάλογα με το πως αξιοποιεί την ελεύθερη βούληση - Αυτεξούσιο. 

Πίστη στον Τριαδικό Θεό: Είναι η προσωπική σχέση εμπιστοσύνης στην κοινωνία των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας. Η εικόνα του Θεού, ο άνθρωπος καλείται σε σχέση αγάπης με τον Τριαδικό Θεό, το συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Η πίστη στην Παλαιά Διαθήκη φαίνεται στην θυσία του Αβραάμ και στους Ψαλμούς του Δαυίδ. Αντίθετο της πίστης είναι ο φόβος - ολιγοπιστία (Βλ. Πέτρος που φοβήθηκε να περπατήσει πάνω στην λίμνη). Πίστη σημαίνει σιγουριά γι' αυτά που ελπίζουμε και βεβαιότητα γι' αυτά που δεν βλέπουμε. Η πίστη κινείται στη σφαίρα του υπέρλογου και είναι προσωπική σχέση με τον Θεό. 

Η πίστη δεν είναι ιδεολογία - είναι εμπιστοσύνη και σχέση. Στους ανθρώπους συναντάται και η αμφιβολία και η Θεοδικία (Να τα βάζεις με τον Θεό). Η πίστη πρέπει να είναι ζωντανή και όχι υποκρικτική (Φαρισαίοι). Ο ταπεινός τελώνης δείχνει ζωντανή πίστη και ευσέβεια. Ο Τριαδικός Θεός εμφανίστηκε στην Φιλοξενία του Αβραάμ, την Βάπτιση του Χριστού, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και την Πεντηκοστή. 

Η Χριστιανική πίστη είναι βίωμα του λαού και όχι πόνημα ενός γραφείιου. Οι αιρέσεις αμφισβητούν το βίωμα του πληρώματος της Εκκλησίας και διανοητικοποιούν την πίστη. Ο Αρειανισμός (Ο Υιός κτίσμα), ο Νεστοριανισμός (Ο Χριστός άνθρωπος) και ο Μονοφυσιτισμός του Ευτυχή (Ο Χριστός Θεός) μας αποκόπτουν από τη σωτηρία.

Προσευχή: Τρόπος επικοινωνίας με τον Θεό, τον εαυτό, το συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Η προσευχή είναι καρδιακή και θέλει επιμονή και τόλμη. Χρειάζεται προσήλωση και αγάπη. Κορυφαία προσευχή η μονολόγιστη προσευχή (Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού ελέησον με τον αμαρτωλό) με το κομποσκοίνι (Ησυχασμός - Μυστικισμός). Προσευχόμαστε και στις καλές στιγμές για να μην γίνουμε εγωϊστές. Υπάρχει και  η αδιάλειπτη προσευχή (Κύριε Ιησού ελέησόν με) όταν εργαζόμαστε χειρονακτικά. Η προσευχή μεταμορφώνει εν Χριστώ. 

Με το Πάτερ Ημών (Κυριακή Προσευχή) ορίζεται ο Θεός ως πατέρας μας καιο συνάνθρωπος ως αδερφός μας.

Άγιος: Ο ιδανικός άνθρωπος, ο προπτωτικός άνθρωπος. Αυτός που βιώνει την Θεία Χάρη. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι αγιότητας: μάρτυρες, μοναχοί, έγγαμοι, διά τον Χριστόν σαλοί (τρελοί) και άλλοι. Άγιος είναι μόνο ο Θεός, εμείς μετέχουμε στην αγιότητα του Θεού κατά Θεία Χάριν. Ο άγιος συγχωρεί, αγαπά και τους εχθρούς του, προσφέρει. Ο απόστολος Παύλος προσφωνεί τους Χριστιανούς αγίους εν Χριστώ αδερφούς γιατί στόχος τους είναι η αγιότητα-Θέωση. Άγια τοις αγίοις: Τα Τίμια Δώρα. Ο Θεός καθαγιάζει την ύλη. Η Θεία Ευχαριστία είναι η κατεξοχήν κοινωνία αγίων. Αγιότητα δεν είαι μόνο η άσκηση. Υπάρχει και η αγιότητα της καθημερινότητας. Η αγιότητα θέλει επιμονή, αυταπάρνηση, αυτοθυσία και ανιδιοτέλεια. Για να οφελειθούμε από έναν άγιο πρέπει να το θέλουμε, να είμαστε ανοιχτοί και όχι φιλοπερίεργα. Οι άγιοι με το παράδειγμά τουςσυντηρούν και μεταμορφώνουν τον κόσμο. Τιμή και αγάπη προς τους αγίους.

Άγιοι υπάρχουν και σήμερα (Παΐσιος, Πορφύριος) γιατί το Άγιο Πνεύμα είναι πάντα ενεργό. Άγιος και ελεύθερος είναι μόνο ο Θεός. Εμείς οι άνθρωποι του μοιάζουμε σ' αυτά με το κατ' εικόνα (χαρακτηριστικά του Θεού: αγιότητα, ελευθερία, δημιουργικότητα, αγάπη κλπ) και το καθ' ομοίωσιν (δυνατότητα να του μοιάσουμε - θέωση). Με το προπατορικό αμάρτημα το κατεικόνα αμαυρώθηκε και το καθ' ομοίωσιν αδράνησε. Με την θυσία και την ανάσταση του Χριστού το κατ' εικόνα καθαρίστηκε και το καθ' ομοίωσιν επανεργοποιήθηκε.

Πρόσωπο: Ο άνθρωπος είναι σύντροφος του Θεού. Σήμερα πορευόμαστε από το μετανεωτερικό προσωπείο στο πρόσωπο. Ο άνθρωπος που ζει στην Θεία Χάρη είναι πρόσωπο και όχι προσωπείο κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του Τριαδικού προσωπικού Θεού. Έχουμε κατά Χάριν τα χαρίσματα του Θεού. Δεν είμαστε άτομα ή προσωπεία. Ο άνθρωπος ως εικόνα του Θεού ξεχωρίζει από τα ζώα. Η πνοή που φύσηξε ο Θεός στον χωμάτινο άνθρωπο είναι το κατ' εικόνα και το καθ' ομοίωσιν. Ο άνθρωπος γεννιέται άτομο και γίνεται πρόσωπο μέσα από τη σχέση του με τον Θεό και το συνάνθρωπο. Το πρόσωπο δείχνει εμπιστοσύνη. Ποικιλία των ανθρώπων - χαρίσματα που δίνει το Άγιο Πνεύμα. Ταυτότητα: το σύνολο των διαφοροποιητικών χαρακτηριστικών που καθορίζουν τι είναι κάτι. Ιδιοπροσωπία: η ιδιαίτερη έκφραση της όψης. Βλ. προσωπικότητες στην ψυχανάλυση. 

Εκκλησία: το Θεανθρώπινο σώμα του Χριστού με κεφαλή τονΘεάνθρωπο Χριστό και ισότιμα μέλη όλους εμάς. Τα γενέθλια της Εκκλησίας είναι η Πεντηκοστή. Η Εκκλησία είναι μία, αγία, καθολική (για όλους) και αποστολική (με αποστολική διαδοχή). Πιστεύω / το Σύμβολο της Πίστεως. Η Εκκλησία συμβολίζεται ως ναός, άμπελος, άγκυρα, ελάφια που πίνουν νερό μόνο από καθαρή πηγή. Ο Χριστός συμβολίζεται από το μονόγραμμα ΧΡ, τον καλό ποιμένα (αγένειος Χριστός) και το Α και Ω. Η Εκκλησία είναι Ευχαριστηριακή Σύναξη. Εκκλησία:  εκ + καλώ (μαζεύω όλους μαζί). Η Εκκλησία δεν είναι μόνο οι ιερείς, αλλά και ο λαός. Τα δόγματα δεν βγαίνουν από τους ιερείς, αλλά και από το βίωμα του λαού. Ο λαός όρισε τις αιρετικές συνόδους ως αιρετικές. Στην Εκκλησία καθαγιάζεται και η ύλη (Υλικά των Μυστηρίων, εικόνες). Πρότυπο Εκκλησίας η Εκκλησία των Ιεροσολύμων (αγάπες - κοινά γεύματα, κοινοκτημοσυνη). Η Εκκλησία είναι τρόπος ζωής και μεταμορφώνει τον κόσμο. Υπηρετεί όλους τους ανθρώπους ανεξάρτητα από την θρησκεία και την καταγωγή τους. Η Εκκλησία διακρίνετι σε ζώσα και θριαμβεύουσα (κεκοιμημένοι). 

Ευχαριστία: Η έκφραση της ευγνωμοσύνης μας προς τον ευεργέτη μας (Η θεραπεία των δέκα λεπρών).

Θεία Ευχαριστεία: Κορυφαίο Μυστήριο της Εκκλησίας. Επικοινωνία ανθρώπου με Θεό, συνάνθρωπο και περιβάλλον (καθαγιαμός Τιμίων Δώρων). Η Θεία Ευχαριστία είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Η πραγματική και όχι συμβολιξή μετατροπή των Τιμίων Δώρων με την ευχή της Αναφοράς. Η Εκκλησία είναι η Ευχαριστιακή σύναξη. Η θυσία υπάρχει και στην Παλαιά Διαθήκη (Κάιν και Άβελ - θυσίες στον Γιαχβέ). Θεία Ευχαριστία, η θυσία του Χριστού. Η θυσία και στον Υιό (τον Εαυτό Του) - θύων και θυόμενος. Θυσία σημαίνει αγάπη, διακονία και έλεος. Η Μεγάλη Είσοδος είναι η μεταφορά των Τιμίων Δώρων. Η Μικρή Είσοδος είναι η μεταφορά του ΕΕυαγγελίου. Η Θεία Ευχαριστία είναι μυσταγωγία, Μυστήριο. Στο Μυστικό Δείπνο έχουμε τους ευχαριστιακούς λόγους του Χριστού (Λάβετε φάγετε). Στον Παράδεισο ο άνθρωπος βίωνε την ευχαριστιακή ζωή ως σχέση με τον Θεό, το συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. Το "πηγαίνω στην Εκκλησία" το λέμε σωστά "Έχω Αγιοπνευματική και Μυστηριακή ζωή". Θεία Ευχαριστία είναι η μεταμόρφωση του ανθρώπου και του κόσμου.   

Ενότητα της Εκκλησίας: είναι η αγιοπνευματική ενότητα της Εκκλησίας με πρότυπο την ενότητα της Αγίας Τριάδας. Η ενότητα θέλει πρόσωπο και όχι άτομο - προσωπείο. Ο εν Χριστώ ζων βιώνει την ενότητα. Ο άνθρωπος έχει ενότητα ως μεταπτωτικός άνθρωπος μακριά από τον Χριστό; Όχι (προσωπικότητες, στάδια ψυχικής υγείας, συνειδητό - προσυνειδητό - ασυνείδητο). Η μοναξιά και η θλίψη είναι αποτελέσματα της έλειψης ενότητας. Το Βάπτισμα αποτελεί την βάση της ενότητας της Εκκλησίας. Το Βάπτισμα είναι θάνατος (του Παλαιού Αδάμ) και ανάσταση (του Νέου Αδάμ - Χριστός). Με το Βάπτισμα και το Χρίσμα λαμβάνουμε τα τρία αξιώματα του Χριστού (Βασιλικό - Προφητικό - Ιερατικό) σε γενικό βαθμό. Ενότητα και ισοτιμία κλήρου και λαού. Το Βάπτισμα συνδέεται με την Θεία Ευχαριστία. Παλεύουμε ενάντια στις διακρίσεις και για την ενότητα του σύμπαντος κόσμου. Η Εκκλησία προτείνει την Εκκλησιαστική κοινότητα ως υπέρβαση του ατομισμού. Δεν πρέπει να φοβόμαστε τον άλλο, το διαφορετικό - όχι στον φανατισμό. Προσευχόμαστε  για όλους.

Σωτηρία: Η απελευθέρωση από τη σκλαβιά, την οικογενειακή ψυχοπαθολογία, τα πάθη, το κακό, τον θάνατο και την δουλεία στον σατανά. Η εν Χριστώ υιοθεσία (φίλοι του Χριστού - παιδιά του Θεού) απελευθερώνει από τα πάθη και τον φόβο του θανάτου. Η σωτηρία μόνο κοντά στον Θεό. Η σωτηρία επιτυγχάνεται με τη συνεργασία Θεού (Θεία Χάρη) και ανθρώπου. Όχι απόλυτος προορισμός (Ιερός Αυγουστίνος - Δύση). Κοιτίδα της σωτηρίας η Εκκλησία και το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Η Εκκλησία μεταμορφώνει τον κόσμο (και το περιβάλλον). Τα σα εκ των σων, σοι προσφέρωμεν (Τα δικά σου προσφέρουμε).

Βασιλεία του Θεού ή Βασιλεία των Ουρανών: μέθεξις Θεού εις τους αιώνας των αιώνων.

Παράδεισος: κτιστός κήπος επί της γης με τέσσερα ποτάμια: Φησών, Γηών, Τίγρης και Εφράτης. Απέτυχε λόγω του προπατορικού αμαρτήματος.

Πουργκαρόριο - Καθαρτήριο: το έχουν μόνο οι Ρωμαιοκαθολικοί για τον εξαγνισμό των αμαρτωλών. 

Κόλαση: Η αμεθεξία Θεού εις τους αιώνας των αιώνων. Ο Θεός στέλνει την Χάρη Του και στην κόλαση, αλλά δεν την δέχονται οι κολασμένοι. Απόλυτη μοναξιά η κόλαση. 

Η μετάνοια οδηγεί στη σωτηρία. Ο Θεός με το σχέδιο της Θείας Οικονομίας προνοεί για τη σωτηρία του ανθρώπου δίνοντας ευκαιρίες σωτηρίας. 

Στην ψυχολογία σωτηρία είναι η λύτρωση από την οικογενειακή ψυχοπαθολογία.

Λατρεία: η αφοσίωση σε ένα πρόσωπο ή μια έννοια.

Θρησκευτική / Θεία Λατρεία: Η έκφραση της πίστης μέσω Μυστηρίων, τελετών και τελετουργιών. Κατά το Μωθσλη Λατρεία = Ουσιαστική λατρεία (πίστη) + τυπική λατρεία (τελετουργία). Μόνο ουσιαστική είναι φιλοσοφία και μόνο τυπική είναι τυπολατρεία.

Η λατρεία της Εκκλησίας μας είναι:

• μυσταγωγική - μυεί τον πιστό στα Μυστήρια.
• αναγωγική - ανάγει τον πιστό σε πνευματικά επίπεδα.
• πνευματική  - γίνεται "εν πνεύματι και αληθεία".
• λογική - ο άνθρωπος είναι λογικό όν.
• Ορθόδοξη - θεμελιώνεται στην Παράδοση και την πίστη των αγίων.

Δεν υπάρχει θρησκεία χωρίς λατρεία. Η λατρεία είναι άμεσα συνδεδεμένη με την θρησκεία. Η λατρεία διακρίνεται σε ατομική και συλλογική. Ο άνθρωπος συμμετέχει στη λατρεία ως ψυχοσωματική ενότητα. Η πίστη συνδέεται με τη νόηση και η λατρεία με τη βούληση. 

Η λατρεία συνιστά υπέρβαση του ατομικού γιατί από τη φύση της έχει κοινωνικό - ομαδικό χαρακτήρα. Η λατρεία είναι διαχρονικό και πανανθρώπινο φαινόμενο. Ο Χριστός είναι το φως ιλαρόν. Ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του φύλακα - άγγελο.

Έχουμε διάφορες Θείες Λειτουργίες: Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, Μεγάλου Βασιλείου (10 φορές τον χρόνο), Αγίου Ιακώβου Αδελφοθέου (Ιεροσολύμων), Αγίου Μάρκου (Αλεξανδρείας), Προηγιασμένη, Αποστολικών Διαταγών και Αρμενική. 

Ακολουθίες νυχθημέρου: Όρθρος, Εσπερινός, Απόδειπνο, Μεσονυκτικό.

Οι Χριστιανικές γιορτές υπηρετούν το σχέδιο της Θείας Οικονομίας (το σχέδιο του Θεού για τη Σωτηρία). Η λατρεία εξαγιάζει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής.

Η λειτουργία μετά την λειτιυργία είναι η αγιοπνευματική ζωή. 

Εορτή: Η σύναξη της κοινότητας με αφορμή την ανάμνηση και αναβίωση ενός εθνικού ή θρησκευτικού γεγονότος. Οι θρησκευτικές γιορτές μεταμορφώνουν τον χρόνο σε λειτουργικό χρόνο και οδηγούν στην 8η ημέρα (Κυριακή, Πάσχα, Βασιλεία του Θεού) δηλαδή την Αιωνιότητα. Με τη συνδρομή του Αγίου Πνεύματος το ημερολόγιο μεταμορφώνεται σε εορτολόγιο. Με το εορτολόγιο προγευώμαστε την αιώνιότητα της Βασιλείας του Θεού. Έχουμε τα προεόρτια, την εορτή και τα μεθεόρτια. Η εορτή είναι τέχνη, πολιτισμός και οντολογική μεταμόρφωση. Έχουμε την επίγεια και την ουράνια Θεία Λειτουργία. Η εν Χριστώ και εν Αγίω Πνεύματι ζωή είναι η κατεξοχήν εορτή με πρότυπο τη σχέση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος. 

Εορταστικό κύκλοι:

• Ημερήσιος: ακολουθίες νυχθημέρου.
• Εβδομαδιαίος: οι μέρες της εβδομάδας αφιερωμένες σε διαφορετικά προσωπα. Η Κυριακή αφιερωμένη στην Ανάσταση του Κυρίου.
• Ετήσιος κύκλος:

1. Δεσποτικές εορτές: ακίνητες π.χ Χριστούγεννα και κινητές π.χ Πάσχα.
2. Θεομητορικές:  Παναγία: Γενέθλιον (8 Σεπτ), εισόδια (21 Νοεμβρ), η σύναξη (26 Δεκεμβρ), Ευαγγελισμός (25 Μαρτίου) και η Κοίμηση (15 Αυγούστου). Η Παναγία είναι η θύρα και η κλίμαξ της σωτηρίας. Είπε το πρώτο Ναι στη σωτηρία μέσω της Θείας Ενσάρκωσης (Πρώτη Πεντηκοστή).
3. Εορτές Αγίων: οδοδείκτες της σωτηρίας.

Τα ήθη και τα έθιμα αποτελούν έκφραση της λαϊκής θρησκευτικότητας.

Η γλώσσα είναι μορφή επικοινωνίας. Έχουμε την προφορική, την γραπτή, την γλώσσα του σώματος και την γλώσσα του ασυνειδήτου (με σύμβολα σε όνειρα). Τα σύμβολα είναι στοιχεία απτά που περιέχουν βαθύτερα νοήματα (αριθμοί, χρώματα, ζώα, λουλούδια, μυθικά όντα κλπ). Υπάρχουν και συμβολικές φράσεις: για τον φόβο των Ιουδαίων, ούτε φωνή ούτε ακρόαση, φωνή βοόντος εν τη ερήμω κλπ. Συμβολικές είναι και οι παραβολές του Χριστού. Υπάρχει και η βυζαντινή στενογραφία (παλαιογραφία). 

Σήμερα πολλοί θέτουν το θέμα της απόδοσης του Ευαγγελίου, του Αποστόλου και των λειτουργικών κειμένων στη Νεοελληνική γλώσσα,

Ιδιαίτερα στα τελευταία θα χαθεί η μελωδία. Πρέπει να διατυπώνονται και φιλοοσοφικοί όροι. Από την άλλη πρέπει ο πιστός να καταλαβαίνει αυτά που λέγονται. Η γλώσσα της Εκκλησίας είναι η ελληνιστική κοινή.  

Κατά τον απόστολο Παύλο ανώτερη των γλωσσών είναι η γλώσσα της αγάπης. 

Η γλώσσα των ύμνων επηρέασε και τη νεοελληνική γραμματεία (Βλ. Γιάννης Ρίτσος - Επιτάφιος).

Είσοδος και ένταξη σε μια ομάδα ή στην κοινωνία αποτελεί μέρος της κοινωνικοποίησης του ατόμου που γίνεται πρόσωπο.

Βάπτισμα: Μυστήριο που αποτελεί την είσοδο και ένταξη στην Εκκλησία. Γίνεται μαζί με το Μυστήριο του Χρίσματος (Χρίση με ελαιόλαδο). Με το Βάπτισμα και το Χρίσμα παίρνουμε τα τρία αξιώματα του Χριστού (Βασιλικό, Προφητικό, Ιερατικό) σε γενικό βαθμό. 

Στην αρχαία Εκκλησία υπήρχαν οι κατηχούμενοι που μάθαιναν τον Χριστιανισμό από τον ανάδοχο (νονός) και αργότερα στις κατηχητικές σχολές (Καισάρειας της Παλαιστίνης, Αντιοχείας, Αλεξανδρίας) και το Πάσχα μετά από δημόσια εξέταση από τον επίσκοπο βαπτίζονταν και κοινωνούσαν. 

Με την προβαπτισματική ευχή ο υποψήφιος για Βάπτιση αποποιήται τον σατανά και συντάσσεται με τον Χριστό. Με το Χρίσμα παίρνει τη σφραγίδα του Χρίσματος / Δωρεάς του Αγίου Πνεύματος και με την Αγιοπνευματική ζωή γίνεται κληρονόμος της Βασιλείας του Θεού. Με το Βάπτισμα ανοίγει η θύρα της Βασιλείας του Θεού. Δεν σώζεται κάποιος μόνο και αυτόματα με το Βάπτισμα, αλλά χρειάζεται και η ανθρώπινη ελευθερία και η θέληση μαζί με την Θεία Χάρη. Με το Βάπτισμα γίνεται η είσοδος στην κοινότητα της Εκκλησίας που αποτελεί πρόγευση της Βασιλείας του Θεού. Είναι δυνητική είσοδος στην Βασιλεία του Θεού.  

Στο Βάπτισμα και το Χρίσμα αγιάζονται το νερό και το λάδι, άρα πνεύμα και ύλη ισότιμα ως δημιιουργήματα  του Θεού. Τριπλή κατάδυση και ανάδυση του βαπτιζομένου - τριήμερη ταφή και ανάσταση του Χριστού. Νερό σύμβολο καταστροφής και αναδημιουργίας (Βλ. κατακλυσμός). Πεθαίνει ο Παλαιός Αδάμ και γεννιέται ο νέος (Χριστός). Λάδι - αλοίφονται οι αθλητές - δείχνει τον πνευματικό αγώνα. Κόψιμο τριχών στο σχήμα σταυρού. Γίνεται δούλος του Χριστού, αδελφός Του και παιδί του Θεού.

Σήμερα γίνεται νηπιοβαπτισμός. Υπάρχει και το βάπτισμα ανάγκης (αεροβάπτισμα).

Γάμος: Ο άνθρωπος είναι κοινωνικός κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του κοινωνικού Τριαδικού Θεού. Γι' αυτό ο Θεός έφτιαξε ισότιμη την Εύα για να συντροφεύει τον Αδάμ. Ο Χριστός ευλόγησε τον γάμο στην Κανά.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει κάθε μέρα να λες καλά λόγια στη σύζυγο σου, να την τιμάς και να μην την θεωρείς δεδομένη. Στο ειρηνικό ζευγάρι βρίσκεται ανάμεσα ο Χριστός. Αυτό είναι ουράνιος θησαυρός. Ο γάμος είναι Μυστήριο αγάπης. Οι δύο γίνονται ένα.

Στην Παλαιά Διαθήκη λέει: "έγνωσεν την γυναίκα αυτού", δηλαδή γνώρισε καλά σωματικά και ψυχικά την γυναίκα του. Ο Απόστολος Παύλος λέει για ένωση σε σάρκα μία. Ψυχοσωματική ένωση.

Ο γάμος μέγα μυστήριο. Ο ιερέας ενώνει τα χέρια του ζευγαριού (άρμωση των χειρών). Ο Χριστός ξαναενώνει το αρχικό ζευγάρι. Το ζεύγος έχει κοινό εξομολόγο.

Σύμβολα γάμου: δακτυλίδια (ένωση), στεφάνια (έπαθλο για παρθενία), κοινό ποτήριο (Θεία Ευχαριστία) και χορός του Ησαΐα (γαμήλια χαρά).

Το Άγιο Πνεύμα ενώνει το ζευγάρι. Είναι η γέφυρα που τους ενώνει. Γίνονται κοινωνία προσώπων. Τα χαρίσματα του κάθε συζύγου με τη συνδρομή του Αγίου Πνεύματος αλληλοσυμπληρώνονται από τα χαρίσματα του άλλου. 

Ο γάμος και η οικογένεια αποτελλούν το εργαστήριο της προσωπικότητας των παιδιών τα οποία ως πρόσωπα μεταμορφώνουν την κοινωνία.

Ο βαπτισμένος Χριστιανός πρέπει να μην διαλέγει Μυστήρια, αλλά να επιλέγει τον θρησκευτικό, ευλογημένο γάμο.

Καθημερινά έχουμε αστοχίες και αποτυχίες στις σχέσεις μας.

Η αμαρτία είναι η αποτυχία της σχέσης μας με τον Θεό, το συνάνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον. 

Προπατορική αμάρτημα: η διακοπή της δοξολογίιας προς τον Θεό.  Αν οι πρωτόπλαστοι μετάνιωναν ο Θεός θα τους συγχωρούσε. Από εγωϊσμό δεν το έκαναν.

Το φάρμακο για την αμαρτία είναι η μετάνοια. 

Η αμαρτία είναι αλλοτρίωση, καθυστέρηση και ασθένεια (θεραπευτική θεολογία του ευαγγελιστή Λουκά). Όχι στην ενοχή και την δικανική αντιμετώπιση της αμαρτίας από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η αμαρτία είναι η ανταρσία του ανθρώπου που επιδίωξε από μόνος του την ισοθεΐα, όχι τη σχέση κτιστού - ακτίστου, φθαρτού - αφθάρτου, θνητού - αθανάτου, δημιουργήματος - δημιουργού, αλλά επί ίσοις όροις. Διάρηξη των σχέσεων - θάνατος. Αλλοτρίωση του προσώπου.

Η αμαρτία είναι η ελεύθερη επιλογή του κακού - κακή χρήση του αυτεξουσίου (ελεύθερη βούληση). Στον Χριστιανισμό κερδίζει πάντα το καλό (οντολογία) και νικιέται το κακό (φαινομενολογία). Ο αμαρτωλός μπορεί να μετανοήσει, όπως ο τελώνης Ζακχαίος και ο άσωτος υιός. Ο πνευματικός πρέπει να αναζητήσει το χαμένο πρόβατο της παραβολής, δηλ. να σώσει τον αμαρτωλό. 

Οι τύψεις δεν αποτελούν ακόμη μετάνοια, χρειάζεται και η αλλαγή της συμπεριφοράς (μεταμέλεια).  Ο Θεός άφησε τον άνθρωπο να αμαρτήσει γιατί δεν ήθελε να καταπατήσει την ελεύθερη βούληση (αυτεξούσιο) κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του Θεού. Αυτό ονομάζεται μυστήριο της ανομίας (η εμφάνιση του κακού).

Άλλο ελευθερία και άλλο αυθαιρεσία. Με την αυθαιρεσία μεγαλώνει ο ανθρώπινος πόνος και δυστυχία. 

Η εξομολόγηση αρχικά ήταν δημόσια, αλλά μετά έγινε μυστική. Από την αρχαία Εκκλησία υπάρχει το Μυστήριο της Μετανοίας. Ένας τρόπος μετάνοιιας και άσκησης είναι ο μοναχισμός.

Ιεροσύνη: Μυστήριο της Εκκλησίας στο οποίο χρίζεται κάποιος ιερέας έχοντας τις πνευματικές προϋποθέσεις (να μην έχει κάνει θανάσιμο αμάρτημα) με αποστολική διαδοχή που φτάνει μέχρι την εποχή των Αποστόλων. Το Μυστήριο είναι η ειδική ιεροσύνη. Όλοι έχουμε και την γενική ιεροσύνη με το Βάπτισμα και το Χρίσμα. Άρα ήμαστε ισότιμοι με τους ιερείς και δεν έχουμε κληρικοκρατία. Συμμετέχουμε εμείς (λαϊκοί) και στη Θεία Λειτουργία ψάλλοντας και στο Βάπτισμα ανάγκης (αεροβάπτισμα). 

Η Ιεροσύνη ως Μυστήριο συστάθηκε από τον Χριστό (Μέγας Αρχιερεύς στον τύπο του Μελχισεδέκ) και κατάγεται από τους Αποστόλους (αποστολική διαδοχή). Ταπείνωση και διακονία (προσφορά) διέπουν το έργο του ιερέως, όπως τον Χριστό όταν έπλυνε τα πόδια των μαθητών (Ιερός Νιπτήρας). 

Όταν ο ιερέας είναι πνευματικός (εξομολόγος) πρέπει να διέπεται από διάκριση (ανά περίπτωση εξέταση) και αγάπη. Ο ιερεύς είναι πατέρας όλων, όπως ο Θεός. Κι ο ιερέας είναι αμαρτωλός κι έχει τον πνευματικό του. Ακόμη κι αν ο ιερέας είναι αμαρτωλός το Μυστήριο που τελεί είναι έγκυρο (ισχύει).

Οι λαϊκοί πρέπει να συμμετέχουμε περισσότερο στην εκλογή ιερέων και τις αποφάσεις της Εκκλησίας.

Γενικά:

• Ηθική: το σύνολο των θεσμοθετημένων κανόνων μιας κοινωνίας που καθορίζουν τη συμπεριφορά των ατόμων με βάση το κοινωνικά αποδεκτό, το καλό και το κακό. Υπερεγώ (ψυχολογία).
• Ηθικολογία: διακηρυγμένη άποψη με ζήλο, πάθος και στενό πνεύμα για το καλό και το κακό σύμφωνα με την τρέχουσα ηθική.
• Ήθος: η ηθικότητα ενός ατόμου - ο χαρακτήρας του σύμφωνα με την ηθική. Η ηθική συμπεριφορά σύμφωνα με τις τρέχουσες αντιλήψεις.
• Υποκρισία: η ψεύτικη ηθική - συμπεριφορά.  
• Υποκριτής: αυτός που υποκρίνεται. Επίσης και ο ηθοποιός.  
• Ηθικιστής: άτομο που ελέγχει και κατακρίνει τα ήθη των άλλων (κατάκριση).

Στον Χριστιανισμό:

• ήθος είναι ο τρόπος ζωής ενός προσώπου. Ήθος = ζωή.  
• έχουμε ηθική και όχι ηθικισμό (ψεύτικη, υποκριτική ηθική).
• ο Φαρισαϊσμός είναι ηθικισμός - υποκρισία.
• Ταλανισμός των γραμματέων και των φαρισαίων από τον Χριστό. Βλέπε γραμματείς και φαρισσαίοι υποκριτές. Στυλιτεύτηκαν από τον Χριστό. Οι φαρισαίοι γεννήματα εχίδνων και καθαροί τάφοι από έξω και βρώμικοι από μέσα. 
• Χριστιανική ηθική = μίμηση της Θείας φύσεως (Γρηγόριος Νύσσης). 
• Χριστιανική ηθική = αρμονία λόγων, έργων και εμπειρίας (Μακάριος ο Αιγύπτιος).
• Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος - φιλανθρωπία.
• Χριστιανική ηθική = αγάπη προς τον πλησίον, όποιον έχει την ανάγκη μας.
• Χριστιανική ηθική = όλοι παιδιά του Θεού και αδέλφια μεταξύ μας.
• Αρετή = η ελεύθερα επιλεγμένη συμπεριφορά - αιρέω  - ώ (Ιωάννης ο Δαμασκηνός).
• Υπόδειγμα αγάπης η Αγία Τριάδα. Ο άνθρωπος πρόσωπο σε σχέση αγάπης.

Ελευθερία: η απρόσκωπτη έκφραση και δράση ενός ανθρώπου ή ενός λαού. Η αναίρεση της ελευθερίας είναι η σκλαβιά (απόστολος Παύλος και Σίλας στην φυλακή). Ο άνθρωπος είναι κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του Θεού αυτεξούσιος (ελεύθερη βούληση) δηλ. ελεύθερος. Αυτό αποτελεί την βάση της Χριστιανικής ανθρωπολογίας.

Ο άνθρωπος έχει εκ φύσεως ελεύθερη βούληση, αφού είναι εκ φύσεως λογικός (Μάξιμος ο Ομολογητής). Τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου είναι η αυτοσυνειδησία, η φωνή της συνείδησης, το αυτεξούσιο και η ηθική επιλογή. Έτσι λοιπόν άνω θρώσκει (κοιτά ψηλά) - είναι άνθρωπος.

Η Παναγία ελεύθερα επέλεξε να γίνει μητέρα του Χριστού (αυτεξούσιο - Νέα Εύα). Ο Χριστός ελεύθερα θυσιάστηκε (αυτεξούσιο - Νέος Αδάμ). Χωρίς ελευθερία η υπακοή είναι δουλεία και η ελευθερία χωρίς υπακοή είναι αυθαιρεσία. Ο Θεός προσφέρει την ελευθερία και ο άνθρωπος την υπακοή. 

Με την προσπάθεια και τον αγώνα ακολουθούμε ελεύθερα τον δρόμο του Θεού μακριά από την αμαρτία. Ο Θεός δεν μας αναγκάζει να τον αγαπάμε για να μην καταπιέσει την ελευθερία μας. 

Αγάπη: συναίσθημα και φροντίδα του άλλου πέρα από προκαταλλήψεις και χωρίς προϋποθέσεις. Η υπέρβαση του εγώ - το άνοιγμα στον άλλον και η μετάβαση στο εμείς. Από άτομο γίνεσαι πρόσωπο με πρότυπο τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και την αγαπητική τους σχέση. 

Έρως: μανικό συναίσθημα που μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή (Έγκλημα πάθους, αυτοκτονία εξαιτίας ερωτικής απογοήτευσης). Ευτυχώς οι περισσότεροι άνθρωποι μετατρέπουν τον έρωτα σε άδολη αγάπη. 

Στην Παλαιά Διαθήκη υμνείται η αγάπη (Άσμα Ασμάτων). Όσο πιο κοντά είναι τα σημεία της περιφέρειας ενός κύκλου (Χριστιανοί αδέλφια) τόσο πιο κοντά είναι στο κέντρο του (Θεός). Αυτός που αγαπά το συνάνθρωπο - αγαπά και τον Θεό. Η γλώσσα της αγάπης είναι πάνω από όλα (Απόστολος Παύλος, ο ύμνος της αγάπης στην α' προς Κορινθίους επιστολή).  Αγαπάμε τους εχθρούς μας. Απελευθέρωση από τον εγωϊστικό εαυτό (άτομο). Αγάπη δεν σημαίνει απλώς να δίνεις, αλλά να μοιράζεσαι. Η αγάπη είναι η μεγαλύτερη από τις αρετές (Ιωάννης της Κλίμακος). Ο Θεός αγάπη εστίν (Ιωάννης ο Ευαγγελιστής). Η αγάπη έχει και ταπείνωση.

Οι τρεις βαθμίδες ηθικής ωριμότητας:

1. δούλος - φόβος.
2. μίσθιος - μισθός
3. Δούλος του Θεού - αγάπη 

Ισότητα ή καλλίτερα ισοτιμία: οι ίδιες ευκαιρίιες και τιμή σε όλους ανεξάρτητα από φύλοο, φυλή, χρώμα, θρησκεία, πολιτική θέση, κοινωνική τάξη κλπ. Ο Ιησούς συγχωρεί την αμαρτωλή μοιχαλίδα και ευλογεί τα παιδιά. 

Η διαφορά στην Εκκλησία (λαϊκοί, γυναίκες, ιερείς) δημιουργεί την ισότητα (Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος). Στην αρχαία Εκκλησία υπήρχαν οι διακόνισσες. Δεν χρειάζεται η χειροτονία των γυναικών γιατί συμμετέχουν στη γενική ιεροσύνη. Ο Χριστός αναβαθμίζει τον ρόλο των γυναικών, των παιδιών και των φτωχών.

Ισοτιμία άνδρα και γυναίκας σύμφωνα με την Παλαιά Διαθήκη: 

• Κοινός Δημιουργός.
• Κοινό υλικό.
• και οι δυο το κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του Θεού.
• Κοινός σκοπός η Θέωση.
• Η Εύα από το πλευρό του Αδάμ.