Μάθημα : ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

προκαρυωτικά : κύτταρα που το γενετικό τους υλικό δεν περιβάλλεται από πυρινική μεμβράνη (δεν διαθέτουν οργανωμένο πυρήνα). πχ. βακτήρια

ευκαρυωτικά: κύτταρα που το γενετικό τους υλικό  περιβάλλεται από πυρινική μεμβράνη (διαθέτουν οργανωμένο πυρήνα).

Ζωικό κύτταρο

Φυτικό Κύτταρο

1. πλασματική μεμβράνη:

• δομείται από λιπίδια και πρωτεΐνες.
• διαχωρίζει και εξατομικεύει το κύτταρο από το περιβάλλον του.
• ελέγχει επιπλέον ποιες ουσίες εισέρχονται ή εξέρχονται από το κύτταρο 

2. πυρήνας:

• σχήμα σφαιρικό ή ωοειδές και αποτελεί το «κέντρο ελέγχου» του κυττάρου.
• βρίσκεται το γενετικό υλικό (DNA).
• περιβάλλεται από διπλή μεμβράνη (πυρηνική) με ανοίγματα (πόρους), για ανταλλαγή μορίων μεταξύ του πυρήνα και του υπόλοιπου κυττάρου.

3. κυτταρόπλασμα:

• ο χώρος ανάμεσα στην πλασματική μεμβράνη και στον πυρήνα.
• υπάρχουν διάφορα οργανίδια, τα οποία επιτελούν τις διάφορες λειτουργίες του κυττάρου.

4. Ενδοπλασματικό δίκτυο:

• ένα σύστημα μεμβρανών που συνδέονται με την πλασματική και την πυρηνική μεμβράνη.
• αποτελεί ένα ενιαίο δίκτυο αγωγών και κύστεων, μέσω των οποίων εξασφαλίζεται η μεταφορά ουσιών σε όλα τα μέρη του κυττάρου.
• διακρίνεται σε δύο μορφές (αδρό και λείο). Στο λείο δεν υπάρχουν ριβοσώματα και συνδέεται με τη σύνθεση λιπιδίων και την αποθήκευση διαφόρων πρωτεϊνών.

5. Ριβοσώματα:

• βρίσκονται στην επιφάνεια του αδρού ενδοπλασματικού δικτύου (όψη αδρή / τραχιά).
• αποτελούνται από πρωτεΐνες και RNA.
• γίνεται η σύνθεση των πρωτεϊνών.
• υπάρχουν επίσης ελεύθερα στο κυτταρόπλασμα.
• Συνέχεια του αδρού αποτελεί το λείο ενδοπλασματικό δίκτυο.

6. Σύμπλεγμα Golgi: 

• αποτελείται από ένα σύνολο παράλληλων πεπλατυσμένων σάκων στους οποίους οι πρωτεΐνες, μετά τη σύνθεσή τους, τροποποιούνται και παίρνουν την τελική τους μορφή.

7. Λυσοσώματα:

• Έχουν σφαιρικό σχήμα 
• περιέχουν δραστικά ένζυμα, τα οποία συντελούν στη διάσπαση ουσιών (π.χ. πρωτεϊνών).

8. Μιτοχόνδρια: 

• Έχουν σχήμα επίμηκες, σφαιρικό ή ωοειδές.
• εξασφαλίζουν ενέργεια για τις λειτουργίες του κυττάρου. 

9. Κενοτόπια: 

• Είναι κυστίδια που περιέχουν ένα υδατώδες υγρό.

 9a.πεπτικά κενοτόπια (ζωικά κύτταρα) σχηματίζονται όταν εισέρχονται στο ζωικό κύτταρο τροφικά σωματίδια ή μικροοργανισμοί που, στη συνέχεια, θα χρησιμοποιηθούν ή θα καταστραφούν.

9b. χυμοτόπια (φυτικά κύτταρα) αποτελούν αποθήκες θρεπτικών ουσιών.

Χλωροπλάστες: 

• Έχουν σχήμα φακοειδές.
• γίνεται η φωτοσύνθεση,
• περιέχουν χλωροφύλλη.

Κυτταρικό τοίχωμα: 

• περιβάλλει την πλασματική μεμβράνη των φυτικών κυττάρων.
• Έχει κυρίως στηρικτικό ρόλο.
• Είναι συμπαγές, ανθεκτικό και αποτελείται από πολυσακχαρίτες, κυριότερος από τους οποίους είναι η κυτταρίνη.

Ποια κύτταρα ονομάζονται προκαρυωτικά;

Τα κύτταρα των οποίων το γενετικό υλικό (DNA) δεν περιβάλλεται από πυρηνική μεμβράνη.

Τι είναι τα βακτήρια;

• χαρακτηριστικοί προκαρυωτικοί οργανισμοί.
• είναι μονοκύτταροι οργανισμοί,
• το κύτταρό τους είναι μικρότερο από το ευκαρυωτικό 
• δεν διαθέτουν οργανίδια.
• έχουν απλή δομή.
• συχνά διαθέτουν μαστίγια ή βλεφαρίδες για τη μετακίνησή τους. 

Ποια είναι η δομή τους;

• περιβάλλονται από πλασματική μεμβράνη
• στο κυτταρόπλασμά τους υπάρχουν ελεύθερα ριβοσώματα (πρωτεϊνοσύνθεση).
• η πλασματική τους μεμβράνη περιβάλλεται από κυτταρικό τοίχωμα (διαφορετικής χημικής σύστασης από του φυτικού κυττάρου).
• Σε ορισμένα βακτήρια το κυτταρικό τοίχωμα περιβάλλεται από ένα άλλο περίβλημα, την κάψα.

Τι είναι τα ενδοσπόρια;

ανθεκτικές αφυδατωμένες μορφές που μετατρέπονται ορισμένα βακτήρια, όταν βρεθούν σε αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. πολύ υψηλές ή πολύ χαμηλές θερμοκρασίες). Όταν οι συνθήκες ξαναγίνουν ευνοϊκές, από κάθε ενδοσπόριο θα προκύψει ένα βακτήριο.

• είναι οργανισμοί (πχ.  ο άνθρωπος, η παπαρούνα) που αποτελούνται από πολλά διαφορετικά ευκαρυωτικά κύτταρα.

Τα κύτταρα αυτά παρουσιάζουν ομοιότητες αλλά και διαφορές που αφορούν τη δομή και τη λειτουργία τους.

Παράλληλα όμως συνεργάζονται μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να μπορεί να λειτουργήσει και να επιβιώσει ολόκληρος ο οργανισμός.