Μάθημα : 25η ΜΑΡΤΙΟΥ 1821

Πρόλογος

Ο Διονύσιος Σολωμός, που είναι κυρίως γνωστός για τον Ύμνο εις την Ελευθερίαν, έγραψε και άλλα έργα. Ανάμεσά τους είναι και «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», που άρχισε να το γράφει την περίοδο που το Μεσολόγγι ήταν πολιορκημένο. Δεν τελείωσε το ποίημά του αυτό ποτέ. Άφησε τρία σχεδιάσματα που, ευτυχώς, σώθηκαν και μας επιτρέπουν να θαυμάζουμε τον ποιητή και την κορύφωση της ομορφιάς όπου μπορεί να φτάσει ο ποιητικός λόγος.

«Ο Σολωμός εμπνεύστηκε από την συγκλονιστική ιστορία της Εξόδου και έγραψε ένα από τα κορυφαία έργα του, αν όχι το σημαντικότερο, που αναφέρεται ακριβώς σε αυτό το τραγικό γεγονός.Το έργο είναι φυσικά οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, μία σύνθεση επική και συνάμα λυρική με πολλές φιλοσοφικές προεκτάσεις, που αποτελεί ένα από τα αριστουργήματα όχι μόνο της Ελληνικής αλλά και της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας. Πρέπει φυσικά να σημειωθεί ότι το ποίημα του Σολωμού έμεινε ημιτελές και εκδόθηκε μετά το θάνατο του Εθνικού μας ποιητή από το μαθητή του, γνωστό συγγραφέα και μεταφραστή, Ιάκωβο Πολυλά. Έναν αιώνα περίπου μετά την πρώτη έκδοση του ποιήματος και συγκεκριμένα το 1963 ένας νεαρός συνθέτης 24 ετών ξεκίνησε δειλά δειλά τη μελοποίηση μέρους του ποιήματος την οποία ολοκλήρωσε 14 χρόνια αργότερα το 1977. Ο συνθέτης ήταν βέβαια ο μεγαλοφυής Γιάννης Μαρκόπουλος, “ένα από τα φωτεινότερα πρόσωπα του Ελληνικού Πολιτισμού“, όπως είχε δηλώσει σε τηλεοπτική συνέντευξη πριν μια δεκαετία ένας από τους αξιολογότερους στιχουργούς μας, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Ο Μαρκόπουλος έδωσε τελικά στο έργο τη μορφή λαϊκής λειτουργίας και το παρουσίασε για πρώτη φορά το 1977 στο γήπεδο του Παναθηναϊκού αφού δεν του παραχωρήθηκε άλλος χώρος. Ο συνθέτης είχε δηλώσει ότι ήταν μεγάλη τιμή για τον ίδιο να κατέβει ο Εθνικός μας ποιητής μπροστά σε 22 χιλιάδες νέους. Στο δίσκο συμμετείχαν ο Νίκος Ξυλούρης, ο Λάκης Χαλκιάς, ο Ηλίας Κλωναρίδης, η μεγάλη ηθοποιός Ειρήνη Παππά ως αφηγήτρια, η χορωδία Πρεβέζης και περίπου 20 μουσικοί. Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας είχε αναλάβει ο συνθέτης. Η έκδοση του δίσκου έγινε και η καταγραφή διήρκεσε περίπου δυόμιση μήνες. Το έργο παρουσιάστηκε δεκάδες φορές στη συνέχεια σε πολλά μέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού. Όσο κι αν φαίνεται αξιοπερίεργο το έργο δεν αντιμετωπίστηκε πάντα με θετικά σχόλια αλλά με το πέρασμα του χρόνου βρήκε τη θέση του στο πάνθεον των κορυφαίων έργων όλων των εποχών αφού ο συνδυασμός υψηλότατης ποίησης και απαράμιλλης μουσικής, μαζί με την ανεκτίμητη προσφορά όλων των συντελεστών, έδωσαν ένα πραγματικά μνημειώδες αποτέλεσμα. Εμείς δεν έχουμε παρά να μελετάμε αυτό το εμβληματικό έργο αυτό είτε ως ποίημα είτε με τη μουσική προσέγγιση του συνθέτη και να το απολαμβάνουμε.»

 (Πηγή κειμένων - Music Corner & Ogdoo.gr - Γιώγλου Θανάσης)

Πρώτο Μέρος

1) Στοχασμός / Εισαγωγή – Ειρήνη Παπά

2) Το χάραμα – Ειρήνη Παπά / χορωδία

3) Άκρα του τάφου σιωπή – Νίκος Ξυλούρης

4) Παλληκαρά και μορφονιέ – Λάκης Χαλκιάς

5) Βαρώντας γύρου ολόγυρα – Νίκος Ξυλούρης

6) Ο γιος σου κρίνος με δροσιά – Νίκος Ξυλούρης / Λάκης Χαλκιάς

7) Η θέλησή μου βράχος – Λάκης Χαλκιάς

8) Οπου ν’ερμιά και σκοτεινιά – Ηλίας Κλωναρίδης

9) Στα μάτια και στο πρόσωπο – Νίκος Ξυλούρης

10) (Πριν απ’ την έξοδο) Μια φούχτα χώμα… (Έπαψαν τα φιλιά στη γη) - Λάκης Χαλκιάς

11) Οι γυναίκες – Ειρήνη Παπά

2: Σχεδίασμα Α’, 3-11: Σχεδίασμα Β’

Δεύτερο Μέρος

1) Μητέρα μεγαλόψυχη – Νίκος Ξυλούρης 2)

2) Για κοίτα κει χάσμα σεισμού – Ειρήνη Παπά / Χορωδία 3)

3) Αλλ’ήλιος, αλλ’αόρατος – Ηλίας Κλωναρίδης 4)

4) Αραπιάς άτι… - Λάκης Χαλκιάς 5)

5) Πειρασμός – Νίκος Ξυλούρης

6) Πολλοί ‘ν’ οι δρόμοι πόχει ο νους – Ειρήνη Παπά / Χορωδία 7)

7) Αηδονολάλειε στήθος μου – Ειρήνη Παπά 8)

8) Έξοδος / Δρόμο να σχίσουν τα σπαθιά – Λάκης Χαλκιάς

1,3,4: Σχεδίασμα Γ’, 2: Σχεδίασμα Β’, 5,7,8: Σχεδίασμα Γ’, 6: Σχεδίασμα Β’.

H Τερψιχόρη Παπαστεφάνου μελοποίσε έργα μεγάλων ποιητών. Το 1971 κυκλοφόρησε το έργο της «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» σε ποίηση Πάνου Παναγιωτούνη εμπνευσμένη από το έργο του Διονυσίου Σολωμού. Το έργο ερμήνευσε η Χορωδία Τρικάλων με διεύθυνση Ορχήστρας την ίδια την Τερψιχόρη Παπαστεφάνου και σολίστ τους Γιάννη Μπογδάνο και Δανάη Μπαραμπούτη, μέλη της Χορωδίας Τρικάλων.