Μάθημα : Λατινικά Γ΄Λυκείου

Κωδικός : 0544005323

0544005323  -  ΕΛΕΝΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ

Ενότητες - Μάθημα XVII - Φόβος μπροστά στο άγνωστο

Μάθημα XVII - Φόβος μπροστά στο άγνωστο

 

 

Οι στρατιώτες του Καίσαρα στη Γαλατία, πριν έρθουν σε επαφή με τους Γερμανούς, άκουσαν από Γαλάτες και εμπόρους πολλές τερατολογίες για τη σωματική διάπλαση και τη δύναμη των Γερμανών. Η ταραχή και ο τρόμος τους μπροστά στο άγνωστο ήταν τόσος, ώστε πολλοί από τους απόλεμους ευγενείς της Ρώμης που συνόδευαν τον Καίσαρα ζητούσαν με διάφορες προφάσεις 'άδεια' να φύγουν. Μα και αυτοί που έμεναν στο στρατόπεδο δεν ήταν λιγότερο ταραγμένοι. Μόνο όταν αργότερα αντιμετώπισαν στη μάχη τους Γερμανούς, κατάλαβαντην πλάνη τους. Στο παρακάτω απόσπασμα ο Καίσαρας με κάποια ειρωνεία περιγράφει την κατάστασή τους.

 

 

Magnus timor

occupavit exercitum

ex vocibus Gallorum ac mercatorum,

qui praedicabant

Germanos esse ingenti

magnitudine corporum

et incredibili virtute.

Alius alia de causa

cupiebat discedere.

Nonnulli

adducti pudore

remanebant.

Hi poterant

neque vultum fingere

neque tenere lacrimas;

abditi in tabernaculis

aut querebantur suum fatum

aut miserabantur commune periculum

cum falimiliaribus suis.

Totis castris

obsignabantur testamenta.

Vocibus ac timore horum

perturbabantur

paulatim

etiam ii,

qui habebantur periti

rei militaris.

 

Μεγάλος φόβος

κατέλαβε το στρατό

από τις διαδόσεις των Γαλατών και των εμπόρων,

οι οποίοι διακήρυσσαν

ότι οι Γερμανοί είχαν φοβερή

σωματική διάπλαση

και απίστευτη ανδρεία.

Προβάλλοντας ο καθένας και μια δικαιολογία

επιθυμούσε να αποχωρήσει.

Μερικοί

παρασυρμένοι από ντροπή

παρέμεναν.

Αυτοί δεν μπορούσαν

ούτε να προσποιηθούν

ούτε να συγκρατήσουν τα δάκρυά τους·

κρυμμένοι στις σκηνές τους

είτε παραπονούνταν για τη μοίρα τους

είτε θρηνούσαν για τον κοινό κίνδυνο

μαζί με τους γνωστούς τους.

Σε ολόκληρο το στρατόπεδο

υπογράφονταν και σφραγίζονταν διαθήκες.

Από τις διαδόσεις και το φόβο αυτών

ταράζονταν

σιγά σιγά

ακόμα και αυτοί

οι οποίοι θεωρούνταν έμπειροι

στα στρατιωτικά ζητήματα.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ



ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση
causa -ae (θηλυκό)
lacrima -ae (θηλυκό)


Β΄ κλίση
Galli -orum (αρσενικό, δεν έχει ενικό)
Germani -orum (αρσενικό, δεν έχει ενικό)
fatum -i (ουδέτερο)
tabernaculum -i (ουδέτερο)
castra -orum (ουδέτερο, ετερόσημο)
testamentum -i (ουδέτερο)


Γ΄ κλίση
timor, timoris (αρσενικό)
vox, vocis (θηλυκό)
mercator -oris (αρσενικό)
magnitudo, magnitudinis (θηλυκό)
corpus, corporis (ουδέτερο)
virtus, virtutis (θηλυκό)
pudor -oris (αρσενικό) (δεν έχει πληθυντικό)
falimiliaris -is (αρσενικό)


Δ΄ κλίση
exercitus -us (αρσενικό). Δοτική ενικού exercitui & exercitu
vultus -us (αρσενικό)


Ε΄ κλίση
res, rei (θηλυκό)


ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
magnus, -a, -um (συγκριτικός: maior, maior, maius, υπερθετικός: maximus, -a, -um. Επίρρημα magnopere/ magno opere, magis, maxime)
peritus, -a, -um (συγκριτικός: peritior, -ior, -ius, υπερθετικός: peritissimus, -a, -um)


Γ΄ κλίση
ingens, ingentis (συγκριτικός: ingentior, -ior, -ius, υπερθετικός: ingentissimus, -a, -um). Επίρρημα ingenter.
incredibilis, -is, -e (Δεν σχηματίζει παραθετικά, διότι δηλώνει μία αρνητική έννοια)
communis, -is, -e [συγκριτικός: communior, -ior, -ius (αλλά και comior, σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης), υπερθετικός: communissimus, -a, -um (αλλά και comissimus)].
militaris, -is, -e [δεν σχηματίζει παραθετικά, διότι εκφράζει τέλεια έννοια και προέρχεται από ουσιαστικό (miles,militis = στρατιώτης)].


ΜΕΤΟΧΕΣ

​ ​ ​ ​ ​ ​
adductus, -a, -um
abditus, -a, -um
​ ​


ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

qui, quae, quod (αναφορική)
hic, haec, hoc (δεικτική)
suus, sua, suum (κτητική - αυτοπαθητική)
is, ea, id (δεικτική - επαναληπτική)



ΑΝΤΩΝΥΜΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

alius, alia, aliud
nonnulli, nonnullae, nonnulla (μόνο πληθυντικού αριθμού). Τα λεξικά (π.χ. Κουμανούδης σελ. 573) δίνουν ενικό αριθμό nonnullus, -a, -um, αλλά και το λεξικό της Οξφόρδης (Lewis-Short).
totus, tota, totum

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 

paulatim ποσοτικό επίρρημα)
etiam ποσοτικό επίρρημα (σύμφωνα με τη Λατινική Γραμματική, Α. Τζαρτζάνου, είναι συμπλεκτικός, παρατακτικός σύνδεσμος)



ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 

e(x) + (κυρίως) αφαιρετική
de + (κυρίως) αφαιρετική
in + (τοπική) αφαιρετική
cum + (οργανική) αφαιρετική



ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

 

ac (παρατακτικός, συμπλεκτικός)
et (παρατακτικός, συμπλεκτικός)
neque (παρατακτικός, συμπλεκτικός)
aut: (παρατακτικός, διαζευκτικός)

Αρχικοί Χρόνοι Ρημάτων

ΕΝΕΣΤ. ΠΑΡΑΚ. ΣΟΥΠ. ΑΠΑΡΕΜΦ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
sum fui   esse  
possum potui   posse σύνθετο του sum
Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ  
miseror miseratus sum   miserari αποθετικό
obsigno obsignavi obsignantum obsignare  
occupο occupavi occupatum occupare  
perturbo perturbavi perturbatum perturbare  
praedico praedicavi praedicatum praedicare  
Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑ  
habeo habui habitum habere  
remaneo remansi remansum remanere  
teneo tenui tentum tenere  
Γ΄ ΣΥΖΥΓΙΑ  
abdo abdidi abditum abdere  
adduco adduxi adductum adducere  
cupio cupivi cupitum cupere 15 σε –io
discedo discessi discessum discedere  
fingo finxi fictum fingere  
queror questus sum   queri αποθετικό

Κλίση alius- alia- aliud

Ενικός αριθμός                                                                                                                  Πληθυντικός αριθμός

 

Αρσενικό

Θηλυκό Ουδέτερο Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

Ον

Γεν

Δοτ

Αιτ.

Αφ.

alius

alius

alii

alium

alio

alia

alius

alii

aliam

alia

aliud

alius

alii

aliud

alio

alii

aliorum

aliis

alios

aliis

aliae

aliarum

aliis

alias

aliis

alia

aliorum

aliis

alia

aliis

 

Κλίση totus-tota-totum

  Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο

Ον.

Γεν

Δοτ

Αιτ

Αφ.

totus

totius

toti

totum

toto

tota

totius

toti

totam

tota

totum

totius

toti

totum

toto

toti

totorum

totis

totos

totis

totae

totarum

totis

totas

totis

tota

totorum

totis

tota

totis

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ


Magnus timor exercitum occupavit ex vocibus Gallorum ac mercatorum: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
occupavit: ρήμα.
timor: υποκείμενο ρήματος.
Magnus: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο timor.
exercitum: αντικείμενο ρήματος.
ex vocibus: εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο occupavit.
Gallorum, mercatorum: γενικές υποκειμενικές στο vocibus.


qui Germanos ingenti magnitudine corporum et incredibili virtute esse praedicabant: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στα Gallorum, mercatorum . Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει πραγματικό γεγονός και, μάλιστα, σε χρόνο παρατατικό επειδή αναφέρεται στο παρελθόν.
praedicabant: ρήμα.
qui: υποκείμενο ρήματος.
esse: αντικείμενο ρήματος, ειδικό απαρέμφατο.
Germanos: υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία).
magnitudine, virtute: (οργανικές) αφαιρετικές κατηγορηματικές της ιδιότητας στο Germanos μέσω του συνδετικού esse.
ingenti: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο magnitudine.
incredibili: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο virtute.
corporum: γενική κτητική στο magnitudine.


Alius alia de causa discedere cupiebat: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
cupiebat: ρήμα.
Alius: υποκείμενο ρήματος και του απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία).
discedere: αντικείμενο ρήματος, τελικό απαρέμφατο.
de causa: εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο discedere.
alia: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο causa.


Nonnulli pudore adducti remanebant:κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
remanebant: ρήμα.
Nonnulli: υποκείμενο ρήματος και της μετοχής.
adducti: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Nonnulli, δηλώνει το προτερόχρονο (αφού είναι μετοχή παρακειμένου) στο παρελθόν (αφού εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, remanebant)
[Ανάλυση σε πρόταση: quod nonnulli adducti erant (sunt)(αντικειμενική αιτιολογία)·
(αν θα θέλαμε να εκφράσουμε υποκειμενική αιτιολογία): quod nonnulli adducti essent·
(αν θα θέλαμε να δηλώσουμε το αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας):cum nonnulli adducti essent ].
pudore: (απλή, οργανική) αφαιρετική του εσωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο adducti.


Hi neque vultum fingere neque lacrimas tenere poterant: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
poterant: ρήμα.
Hi: υποκείμενο ρήματος και των απαρεμφάτων (ταυτοπροσωπία).
fingere, tenere: αντικείμενα ρήματος, τελικά απαρέμφατα.
vultum: αντικείμενο του απαρεμφάτου fingere.
lacrimas: αντικείμενο του απαρεμφάτου tenere.


abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
querebantur: ρήμα.
(hi): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος και μετοχής.
fatum: αντικείμενο ρήματος.
suum: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο fatum (άμεση/ευθεία αυτοπάθεια, αφού αναφέρεται στο υποκείμενο του ρηματικού τύπου από τον οποίο εξαρτάται).
abditi: χρονική μετοχή, συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος (hi), δηλώνει το προτερόχρονο (αφού είναι μετοχή παρακειμένου) στο παρελθόν (αφού εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου, querebantur).
[Ανάλυση σε πρόταση: (αν θέλουμε να δηλώσουμε μόνο τον χρόνο) postquam/ut hi abditi sunt (erant), (αν θέλουμε να δηλώσουμε τη σχέση αιτίου-αποτελέσματος ανάμεσα στη μετοχή και το ρήμα) cum hi abditi essent].
in tabernaculis: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο στο abditi.


aut cum familiaribus suis commune periculum miserabantur: κύρια πρόταση κρίσης, συνδέεται παρατακτικά με τον διαζευκτικό σύνδεσμο aut με την προηγούμενη κύρια πρόταση, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
miserabantur: ρήμα.
(hi): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.
periculum: αντικείμενο ρήματος.
commune: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο periculum.
cum familiaribus: εμπρόθετος προσδιορισμός της κοινωνίας στο miserabantur.
suis: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο familiaribus (άμεση/ευθεία αυτοπάθεια, αφού αναφέρεται στο υποκείμενο του ρηματικού τύπου από τον οποίο εξαρτάται).


Totis castris testamenta obsignabantur: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
obsignabantur: ρήμα.
testamenta: υποκείμενο ρήματος.
castris: απλή (τοπική) αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο στο obsignabantur (η στάση σε τόπο δηλώνεται με απλή (τοπική) αφαιρετική όταν ένα ουσιαστικό συνοδεύεται από το αντωνυμικό επίθετο totus)
Totis: ομοιόπτωτος, κατηγορηματικός προσδιορισμός στο castris.1


Horum vocibus ac timore paulatim etiam ii […] perturbabantur: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
perturbabantur: ρήμα.
ii: υποκείμενο ρήματος.
vocibus ac timore: απλές αφαιρετικές του ποιητικού αιτίου (άψυχα) [στην ουσία πρόκειται για αφαιρετικές του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου] στο perturbabantur.
Horum: γενική υποκειμενική στα vocibus, timore.
paulatim: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο perturbabantur.
etiam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο perturbabantur. (Κατά άλλους, είναι συμπλεκτικός σύνδεσμος).


qui rei militaris periti habebantur: Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο ii. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει πραγματικό γεγονός και, μάλιστα, σε χρόνο παρατατικό επειδή αναφέρεται στο παρελθόν.
habebantur: ρήμα.
qui: υποκείμενο ρήματος.
periti: κατηγορούμενο στο qui μέσω του συνδετικού habebantur.
rei: γενική ως συμπλήρωμα (αντικειμενική) στο periti.
militaris: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο rei.



1Οι λέξεις solus, totus, unus (=μόνος) χαρακτηρίζονται πάντοτε ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί (Κανελλόπουλος, Χρ., 1989, σ. 267)

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΙ ΟΜΟΡΡΙΖΑ

  • vox: ὄπα < Foπα = φωνή· ἔπος < Fεπoς (επικός, επύλλιο)
  • virtus < vir: πρβλ. βιρτουόζος (δεξιοτέχνης)
  • alius ≃ άλ-λος (από πολλούς)
  • fingo, ef-figies· figura (= σχήμα): πρβλ. φιγούρα
  • tabernaculum: υποκορ.του taberna > ταβέρνα
  • communis: πρβλ.κομουνισμός
  • miseror· miseria: πρβλ. μιζέρια,μίζερος, μιζεριάζω
  • obsigno· signum: πρβλ. σινιάλο
  • paulatim: πρβλ.paucus, parvus, παῦρος (παιδί, παιδικότητα, παιδότοπος, ομορφόπαιδο, μοναχοπαίδι, αθλοπαιδιά, παίζω, παίκτης, παιχνιδιάρης, παίγνιο, εκπαίδευση)
  • peritus: πείρα, periculum (πείραμα, πειρατής, πειραχτήρι, πειράζω, πειρασμός, πειραματισμός)
  • mercator: πρβλ. μερκαντιλισμός (εμποροκρατία, οικονομικό σύστημα)

Ασκήσεις

α. Magnus timor, ingenti magnitudine, commūne periculum, aliis sermonibus: να γράψετε τις παραπάνω συνεκφορές στην ίδια πτώση, στον άλλον αριθμό.

β. Magnus, ingenti: να γράψετε τα επίθετα στους άλλους δύο βαθμούς, στην ίδια πτώση, γένος και αριθμό (μονάδες 4). Του επιθέτου magnus να γραφεί το επίρρημα και στους τρεις βαθμούς (μονάδες 3).

γ. Να χαρακτηρίσετε ως σωστή ή λανθασμένη τη γραμματική αναγνώριση των λέξεων που ακολουθούν:

 

Σ

Λ

occupavit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου

 

 

praedicabant: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου

 

 

discedere: απαρέμφατο παθητικού ενεστώτα

 

 

abditi: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού παρακειμένου

 

 

Aπαντήσεις

α.

magni timores

ingentibus magnitudinibus

commūnia pericula

alio sermone

 

b

Θετικός           Συγκριτικός           Υπερθετικός

Magnus            maior                    maximus

ingenti             ingentiore             ingentissimā

 

c

occupavit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου   Σ

praedicabant: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου   Λ

discedere: απαρέμφατο παθητικού ενεστώτα   Λ

abditi: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικού γένους της μετοχής παθητικού

παρακειμένου          Σ