Μάθημα : Λατινικά Γ΄Λυκείου

Κωδικός : 0544005323

Λατινικά Γ΄Λυκείου

0544005323  -  ΕΛΕΝΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ

Ενότητες - Μάθημα ΧΧΙΙΙ- ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Μάθημα ΧΧΙΙΙ- ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Μάθημα ΧΧΙΙ- ΠΡΟΤΡΟΠΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟ... Μαθημα ΧΧΙV- Το πάθημα ενός ψε...
 

 

Ο Καικίνας Παίτος πήρε μέρος σε μια αποτυχημένη εξέγερση εναντίον του αυτοκράτορα Κλαυδίου το 42 μ.Χ. Συνελήφθη, δικάστηκε, καταδικάστηκε και διατάχτηκε να αυτοκτονήσει. Η γυναίκα του Αρρία πέθανε μαζί του με συγκινητικό τρόπο. Οι συγγραφείς της εποχής μιλούν με θαυμασμό για τη στάση της απέναντι στο σύντροφο της ζωής της. Όπως φαίνεται από τα δυο περιστατικά που ακολουθούν -μαρτυρία του Πλινίου του νεότερου- τη διέκρινε σπάνια ψυχική δύναμη και θάρρος και μια εξίσου ανεπτυγμένη ευαισθησία.

 

Aegrotabat Caecina Paetus,

maritus Arriae,

aegrotabat et filius.

Filius mortuus est.

Arria paravit huic funus ita,

ut ignoraretur a marito;

quin immo

cum illa intraverat

cubiculum marīti,

simulabat filium vivere,

ac respondebat marīto

persaepe interroganti,

quid ageret puer:

“Bene quievit,

libenter cibum sumpsit”.

Deinde, cum lacrimae suae,

cohibitae diu,

vincerent prorumperentque,

egrediebatur;

tum dabat se dolori

et paulo post redibat oculis siccis.

Scribonianus moverat arma

contra Claudium in Illyrico;

Paetus fuerat in partibus eius

et, occiso Scriboniano,

Romam trahebatur.

Erat ascensurus navem;

Arria orabat milites,

ut simul imponeretur.

Non impetravit:

conduxit piscatoriam naviculam

secuta est ingentemque navem.

 

Ήταν άρρωστος ο Καικίνας Παίτος,

ο σύζυγος της Αρρίας,

ήταν άρρωστος και ο γιος (τους).

Ο γιος πέθανε.

Η Αρρία ετοίμασε γι’ αυτόν κηδεία έτσι,

ώστε να αγνοείται από το σύζυγο (της)·

όχι μόνο αυτό, αλλά ακόμη,

κάθε φορά που εκείνη έμπαινε

στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου,

προσποιούνταν ότι ο γιος τους ζούσε

και απαντούσε στο σύζυγο

που ρωτούσε πολύ συχνά

τι έκανε το παιδί:

«Καλά κοιμήθηκε,

έφαγε με όρεξη».

Έπειτα, όταν τα δάκρυά της,

που είχαν συγκρατηθεί για πολλή ώρα,

νικούσαν και ξεσπούσαν,

έβγαινε έξω·

τότε παραδινόταν στη θλίψη[1]

και λίγο αργότερα επέστρεφε με τα μάτια στεγνά.

Ο Σκριβωνιανός είχε στασιάσει

ενάντια στον Κλαύδιο στην Ιλλυρία·

ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του

και, αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός,

οδηγούνταν σιδηροδέσμιος στη Ρώμη.

Επρόκειτο να επιβιβαστεί σε πλοίο·

η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες

να επιβιβαστεί μαζί.

Δεν το κατόρθωσε·

νοίκιασε ψαράδικο πλοιάριο

και ακολούθησε το μεγάλο πλοίο.

[1] «Κατά λέξη μετάφραση»: παρέδιδε τον εαυτό της στη θλίψη.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ



ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση
Caecina -ae: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό)
Arria -ae: θηλυκό (δεν έχει πληθυντικό)
lacrima -ae: θηλυκό
Roma -ae: θηλυκό (δεν έχει πληθυντικό)
navicula -ae: θηλυκό


Β΄ κλίση
maritus -i: αρσενικό
filius -ii/-i: → κλητ. ενικού: fili, αρσενικό
cubiculum -i: ουδέτερο
puer, pueri: αρσενικό
cibus -i: αρσενικό
oculus -i: αρσενικό
Paetus -i: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό)
Scribonianus -i: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό)
Claudius -ii/i: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό)
arma - orum: ουδέτερο (δεν έχει ενικό)
Illyricum -i: ουδέτερο


Γ΄ κλίση
funus -eris: ουδέτερο
dolor -oris: αρσενικό
partes -ium: θηλυκό → ετερόσημο (pars, partis = μέρος, τμήμα, partes -ium = πολιτική παράταξη)
navis -is: θηλυκό (αφαιρετική ενικού nave και navi)
miles -itis: αρσενικό


ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
paulus, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά)
siccus, -a, -um (Συγκριτικός: siccior, siccior, siccius, Υπερθετικός: siccissimus, -a, -um)
piscatorius, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά)


Γ΄ κλίση
ingens -ntis (Συγκριτικός: ingentior, ingentior, ingentius,
Υπερθετικός: ingentissimus, -a, -um)


ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

hic, haec, hoc (δεικτική)
ille, illa, illud (δεικτική)
quis, quis, quid (ερωτηματική ουσιαστική)
suus, sua, suum (κτητική)
se (προσωπική)
is, ea, id (οριστική - επαναληπτική)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 

ita
persaepe
Bene Συγκρ. βαθμός: melius, Υπερθ. βαθμός: optime
libenter Συγκρ. βαθμός: libentius, Υπερθ. βαθμός: libentissime
Deinde
diu Συγκρ.βαθμός: diutius, Υπερθ. βαθμός: diutissime
tum
post



ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 

a(b) (+ αφαιρετική)
in (+ αιτιατική/ αφαιρετική)
contra (+ αιτιατική)



ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

 

et (συμπλεκτικός)
ut (συμπερασματικός, βουλητικός)
cum (επαναληπτικός, ιστορικός ή διηγηματικός)
quin immo ... ac (συμπλεκτικός - επιδοτικός)
-que (συμπλεκτικός)
ac (συμπλεκτικός)

Αρχικοί Χρόνοι Ρημάτων

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΣΟΥΠΙΝΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ΣΥΖΥΓΙΑ
aegroto aegrotavi aegrotatum aegrotāre Πρώτη
do dedi datum dāre Πρώτη
ignoro ignoravi ignoratum ignorāre Πρώτη
impetro impetravi impetratum impetrāre Πρώτη
interrogo interrogavi interrogatum interrogāre Πρώτη
intro intravi intratum intrāre Πρώτη
oro oravi oratum orāre Πρώτη
paro paravi paratum parāre Πρώτη
simulo simulavi simulatum simulāre Πρώτη
cohibeo cohibui cohibitum cohibēre Δεύτερη
moveo movi motum movēre Δεύτερη
respondeo respondi responsum respondēre Δεύτερη
ago egi actum agĕre Τρίτη
ascendo ascendi ascensum ascendĕre Τρίτη
conduco conduxi conductum conducĕre Τρίτη
impono imposui impositum imponĕre Τρίτη
occido occidi occisum occidĕre Τρίτη
prorumpo prorupi proruptum prorumpĕre Τρίτη
quiesco quievi quietum quiescĕre Τρίτη
sumo sumpsi sumptum sumĕre Τρίτη
traho traxi tractum trahĕre Τρίτη
vinco vici victum vincĕre Τρίτη
vivo vixi victum vivĕre Τρίτη
egredior egressus sum   egredi Τρίτη/ Αποθετικό
morior mortuus sum (moriturus) mori Τρίτη/ Αποθετικό
sequor secutus sum   sequi Τρίτη/ Αποθετικό
sum fui   esse Βοηθητικό
redeo redi(v)i reditum redīre Ανώμαλο
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ



Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae: Κύρια πρόταση κρίσης.
Aegrotabat: ρήμα
Caecina Paetus: υποκείμενο ρήματος
maritus: παράθεση στο Caecina Paetus
Arriae: γενική κτητική στο maritus.


aegrotabat et filius: Κύρια πρόταση κρίσης.
aegrotabat: ρήμα
filius: υποκείμενο ρήματος.


Filius mortuus est: Κύρια πρόταση κρίσης.
mortuus est: ρήμα
filius: υποκείμενο ρήματος


Huic Arria funus ita paravit: Κύρια πρόταση κρίσης.
paravit: ρήμα
Arria: υποκείμενο ρήματος
funus: αντικείμενο ρήματος
Huic: δοτική προσωπική χαριστική από το paravit ή έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα
ita: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο paravit.


ut ignoraretur a marito: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το paravit, εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο υt επειδή είναι καταφατική, εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το συμπέρασμα στη λατινική θεωρείται μια υποκειμενική κατάσταση, και συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (ignoraretur) γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου paravit και αναφέρεται στο παρελθόν . Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων, γιατί το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή της εμφάνισής του στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση).
Στην κύρια πρόταση υπάρχει το ita.
ignoraretur: ρήμα
funus: εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
a marito: ποιητικό αίτιο στο ignoraretur (εμπρόθετο γιατί είναι έμψυχο).


quin immo, vivere filium simulabat: Κύρια πρόταση κρίσης.
simulabat: ρήμα
(Arria): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
vivere: αντικείμενο ρήματος, ειδικό απαρέμφατο,
filium: υποκείμενο στο vivere (ετεροπροσωπία)


cum illa cubiculum mariti intraverat: δευτερεύουσα χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας με ρήμα το intraverat, εισάγεται με τον επαναληπτικό σύνδεσμο cum, εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη και συγκεκριμένα με οριστική υπερσυντελίκου, εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν και σε σχέση με την προσδιοριζόμενη πρόταση δηλώνει το προτερόχρονο.
intraverat: ρήμα
illa: υποκείμενο ρήματος
cubiculum: αντικείμενο ρήματος
mariti: γενική κτητική στο cubiculum


ac marito persaepe interroganti, respondebat: κύρια πρόταση κρίσης.
respondebat: ρήμα
(Arria): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
marito: αντικείμενο ρήματος
interroganti: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο marito. Υποκείμενο της μετοχής είναι το marito και αντικείμενό της η πλάγια ερωτηματική πρόταση quid ageret puer
persaepe: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο interroganti


quid ageret puer: δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής άγνοιας ως αντικείμενο στη μετοχή interroganti, εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quid, εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης και συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού ageret, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (interroganti: εξάρτηση της μετοχής από το respondebat) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
ageret: ρήμα
puer: υποκείμενο ρήματος
quid: αντικείμενο ρήματος


Bene quievit: κύρια πρόταση κρίσης.
quievit: ρήμα
(puer): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
bene: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο quievit


libenter cibum sumpsit: κύρια πρόταση κρίσης.
sumpsit: ρήμα
(puer): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
cibum: αντικείμενο ρήματος
libenter: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο sumpsit


Deinde... egrediebatur: κύρια πρόταση κρίσης.
egrediebatur: ρήμα
(Αrriα): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
Deinde: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο egrediebatur.


cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας, εισάγεται με τον ιστορικό-διηγηματικό σύνδεσμο cum και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί ο ιστορικός - διηγηματικός σύνδεσμος cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου στην υποτακτική. Συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (vincerent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (egrediebatur) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
vincerent: ρήμα
lacrimae: υποκείμενο ρήματος
suae: επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimae (άμεση αυτοπάθεια)
cohibitae: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο lacrimae
diu: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο vincerent


prorumperentque: δευτερεύουσα χρονική πρόταση (συνδέεται παρατακτικά, συμπλεκτικά (-que) με την προηγούμενη πρόταση).
prorumperent: ρήμα
(lacrimae): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος


tum se dolori dabat: κύρια πρόταση κρίσης.
dabat: ρήμα
(Αrriα ): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
se: άμεσο αντικείμενο ρήματος (άμεση αυτοπάθεια)
dolori: έμμεσο αντικείμενο
tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dabat


et paulo post siccis oculis redibat: κύρια πρόταση κρίσης
redibat: ρήμα
(Αrriα): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
oculis: αφαιρετική του τρόπου στο redibat
siccis: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο oculis γιατί δηλώνει παροδική ιδιότητα.
post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο redibat
paulo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο post.


Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: κύρια πρόταση κρίσης.
moverat: ρήμα
Scribonianus: υποκείμενο ρήματος
arma: αντικείμενο ρήματος
in Illyrico: εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο moverat
contra Claudium: εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής κατεύθυνσης στο moverat ή εναντίωσης σε πρόσωπο.


fuerat Paetus in partibus eius: κύρια πρόταση κρίσης.
fuerat: ρήμα
Paetus: υποκείμενο ρήματος
in partibus: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης στο fuerat
eius: γενική κτητική στο partibus.


et, occiso Scriboniano, Romam trahebatur: κύρια πρόταση κρίσης.
trahebatur: ρήμα
(Paetus): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
Romam: αιτιατική που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο trahebatur
occiso Scriboniano: επιρρηματική χρονική μετοχή, γνήσια αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο. (occiso: χρονική μετοχή, Scriboniano: υποκείμενο μετοχής).
Ανάλυση: cum Scribonianus occisus esset ή postquam/ ubi/ ut Scribonianus occisus est


Erat ascensurus navem: κύρια πρόταση κρίσης.
Erat ascensurus: ρήμα
(Paetus): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
navem: αντικείμενο ρήματος


Arria milites orabat: κύρια πρόταση κρίσης.
orabat: ρήμα
Arria: υποκείμενο ρήματος
milites: άμεσο αντικείμενο ρήματος


ut simul imponeretur: δευτερεύουσα βουλητική πρόταση ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα orabat, εισάγεται με το βουλητικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική, εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι κάτι το επιθυμητό και συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού (imponeretur), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (orabat) και αναφέρεται στο παρελθόν. Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή της εμφάνισής της στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση).
imponeretur: ρήμα
(Arria): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
simul: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο imponeretur.


Non impetravit: κύρια πρόταση κρίσης
impetravit: ρήμα
(Arria): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος


conduxit piscatoriam naviculam: κύρια πρόταση κρίσης.
conduxit: ρήμα
(Arria): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
naviculam: αντικείμενο ρήματος
piscatoriam: επιθετικός προσδιορισμός στο naviculam


ingentemque navem secuta est: κύρια πρόταση κρίσης.
secuta est: ρήμα
(Arria): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
navem: αντικείμενο ρήματος
ingentem: επιθετικός προσδιορισμός στο navem

Ετυμολογικά

  • intro (ρ.) intra (πρ.) intus (επίρρ.): ἐvτός, εντόσθια
  • vivo (ρ.) vivus (επ.): βίος, συμβίωση, αναβιώνω
  • simulο (simul, dissimulo, similis ≃ όμοιος simulacrum ≃ ομοίωμα )
  • ago: ἄγω (διάγω, εισάγω, αγέλη, αγώνας, αγωγός, αγωγή, άξονας, άμαξα, άξιος, αρχηγός, ξεναγός, στρατηγός)
  • bene (επίρρ.) ·bonus (επ.), bene-ficium (ουσ.): πρβλ. μπουνάτσα (= καλοκαιρία), μπόνους, μπο(υ)ναμάς
  • diu (επίρρ.): κυρ. «στη διάρκεια της μέρας» ·dies: Δίας, deus : κυρ. «θεός του φωτός»
  • siccus: πρβλ. σέκος
  • oc-ulus ≃ μάτι: ὄπ-ωπα, ὄμ-μα · πρβλ. τα κιάλια (οφθαλμός, όψη, ύποπτος, προσόψιο, πρόσωπο, μύωπας, σκυθρωπός)
  • ascendo: πρβλ. ασανσέρ
  • navis: ναῦς (navigo·nauta ≤ ναύτης· navicula: υποκορ. του navis)
  • piscatorius (< piscis = ψάρι): πρβλ. πισίνα: κυρ. «ιχθυοτροφείο»
  • arma > άρματα > αρματολός
  • vinco: πρβλ. Βίκτωρ, Βικτωρία
  • bene: πρβλ. μπόνους, μπουνάτσα, μπουναμάς
  • pars: πρβλ. η πάρτη (ο εαυτός μου, τα προσωπικά μου συμφέροντα), το πάρτι, παρτίδα
  • morior: βροτός, ἄ-μβροτος, αμβροσία, μόρτης