Μάθημα : Λατινικά Γ΄Λυκείου

Κωδικός : 0544005323

Λατινικά Γ΄Λυκείου

0544005323  -  ΕΛΕΝΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ

Ενότητες - Μάθημα ΧΧVII- ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΟΠΩΣ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Μάθημα ΧΧVII- ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖΕΙ ΟΠΩΣ ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ

Μάθημα XXVI- Ο ΠΛΙΝΙΟΣ ΑΝΑΓΓΕΛ... Μάθημα XXVIII - ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΕΝΟΣ...
 

 

Σε μεγάλη ηλικία και άρρωστος ο Ρωμαίος τραγικός ποιητής Πακούβιος  αποσύρθηκε στον Τάραντα (όπου και πέθανε). Εκεί τον επισκέφτηκε ο κατά 50 χρόνια νεότερός του ποιητής Άκκιος , το καινούριο αστέρι της τραγικής ποίησης, και του διάβασε την τραγωδία του «Ατρέας» -πολύ φημισμένη στην αρχαιότητα. Στην παρατήρηση του Πακουβίου ότι του φαινόταν «κάπως τραχιά και στυφή» ο Άκκιος αντέταξε πως «τα φρούτα που είναι μαλακά από την αρχή, αργότερα σαπίζουν». Το περιστατικό αυτό ίσως δείχνει την έπαρση του Ακκίου- στοιχείο του χαρακτήρα του γνωστό από διάφορες μαρτυρίες. Κυρίως όμως προβάλλει την αναμενόμενη αντίθεση ως προς το γούστο και την ευαισθησία ανάμεσα στην παλιότερη και στη νεότερη ποιητική γενιά.

 

Cum Accius venisset

ex urbe Roma Tarentum,

ubi Pacuvius recesserat

grandi iam aetate,

devertit ad eum.

Accius, qui erat

multo minor natu,

tragoediam suam,

cui nomen  est«Atreus»,

legit ei

desideranti.

Tum Pacuvius dixit

esse quidem sonora

et grandia

quae scripsisset,

sed tamen ea videri sibi

duriora et acerbiora.

«Ita est» inquit Accius

«ut dicis;

neque sane me paenitet id;

enim spero fore meliora,

quae scribam deinceps.

Nam quod est

in pomis,

idem aiunt esse

in ingeniis:

quae nascuntur

dura et acerba,

fiunt post

mitia et iucunda;

sed quae gignuntur

statim vieta et mollia,

mox non fiunt matura

sed putria».

Όταν ο Άκκιος ήρθε

από την πόλη Ρώμη στον Τάραντα,

όπου ο Πακούβιος είχε αποσυρθεί

σε μεγάλη ήδη ηλικία,

κατέλυσε σε αυτόν.

Ο Άκκιος, που ήταν

πολύ μικρότερος στην ηλικία,

την τραγωδία του,

της οποίας το όνομα είναι «Ατρέας»,

διάβασε σε αυτόν,

επειδή (ή: που) το επιθυμούσε.

Τότε ο Πακούβιος είπε

ότι ήταν βέβαια ηχηρά

και μεγαλόπρεπα

όσα είχε γράψει,

αλλά όμως του φαίνονταν

κάπως σκληρά και πικρά.

«Έτσι είναι» είπε ο Άκκιος

«όπως τα λες·

κι ούτε βέβαια μετανιώνω γι’ αυτό·

γιατί ελπίζω πως θα είναι καλύτερα

αυτά που θα γράψω αργότερα.

Γιατί αυτό που συμβαίνει

στους καρπούς,

το ίδιο λένε ότι συμβαίνει

και στο πνεύμα:

αυτοί που γεννιούνται

σκληροί και πικροί,

γίνονται μετά

γινωμένοι και ευχάριστοι·

όσοι όμως γεννιούνται

από την αρχή μαραμένοι και μαλακοί,

αργότερα δε γίνονται ώριμοι

αλλά σάπιοι».
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση
Roma -ae: θηλυκό (δεν έχει πληθυντικό)
tragoedia -ae: θηλυκό


Β΄ κλίση
Accius -ii(i): αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό) (κλητική ενικού Acci)
Tarentum -i: ουδέτερο (δεν έχει πληθυντικό)
Pacuvius -ii(i): αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό) (κλητική ενικού Pacuvi)
Atreus -i: αρσενικό (δεν έχει πληθυντικό) (κλητική ενικού: Atreu)
pomum -i: ουδέτερο
ingenium -ii(i): ουδέτερο


Γ΄ κλίση
urbs -is: θηλυκό
aetas -atis: θηλυκό (γενική πληθυντικού aetatum και aetatium)
nomen -inis: ουδέτερο


Δ΄ κλίση
natus -us : αρσενικό


ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
multus, -a, -um [Συγκριτικός: plus (χρησιμοποιείται μόνο η ονομαστική και αιτιατική του ουδετέρου plus και η γενική pluris) Υπερθετικός: plurimus, -a, -um]. Το επίθετο σχηματίζει παραθετικά συνήθως στον πληθυντικό:
multi, -ae, -a (Συγκριτικός: plures, -es, -a, Υπερθετικός: plurimi, -ae, -a).
parvus, -a, -um (Συγκριτικός: minor, -or, -us, Υπερθετικός: minimus, -a, -um).
sonorus, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά).
durus, -a, -um (Συγκριτικός: durior, -ior, -ius, Υπερθετικός: durissimus, -a, -um).
acerbus, -a, -um (Συγκριτικός: acerbior, -ior, -ius, Υπερθετικός: acerbissimus, -a, -um).
bonus, -a, -um (Συγκριτικός: melior, -ior, -ius , Υπερθετικός: optimus, -a, -um).
iucundus, -a, -um (Συγκριτικός: iucundior, -ior, -ius, Υπερθετικός: iucundissimus, -a, -um).
vietus, -a, -um (δεν σχηματίζει παραθετικά).
maturus, -a, -um (Συγκριτικός: maturior, -ior, -ius , Υπερθετικός: maturissimus, -a, -um & maturrimus, -a, -um).


Γ΄ κλίση
grandis, -is, -e (Συγκριτικός: grandior, -ior, -ius, Υπερθετικός: grandissimus, -a, -um).
mitis, -is, -e (Συγκριτικός: mitior, -ior, -ius , Υπερθετικός:mitissimus, -a, -um).
mollis, -is, -e (Συγκριτικός: mollior, -ior, -ius, Υπερθετικός: mollissimus, -a, -um).
puter (putris), putris, putre (δεν σχηματίζει παραθετικά).

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

is, ea, id (δεικτική-επαναληπτική)
suus, sua, suum (κτητική)
ego (προσωπική)
qui, quae, quod (αναφορική)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 

ubi
iam
tum
quidem
ita
sane (Σ.B: sanius, Υ.Β.: sanissime)
deinceps
post
statim
mox



ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 

ex (+ αφαιρετική)
ad (+ αιτιατική)
in (+ αφαιρετική)



ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

 

cum (ιστορικός ή διηγηματικός)
et (συμπλεκτικός)
sed (αντιθετικός)
tamen (αντιθετικός)
ut (παραβολικός)
neque (αντιθετικός)
enim (αιτιολογικός-παρατακτικός)
nam (αιτιολογικός-παρατακτικός)


se (προσωπική)
idem, eadem, idem (δεικτική)

Αρχικοί Χρόνοι Ρημάτων

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ   ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ  ΣΟΥΠΙΝΟ  ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ       ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α’ ΣΥΖΥΓΙΑ

desidero                 desideravi                desideratum   desiderare

spero                      speravi                     speratum        sperare

B’ ΣΥΖΥΓΙΑ

paenitet                  paenituit                  –                      paenitere                Απρόσωπο

video                      vidi                          visum             videre

Γ’ ΣΥΖΥΓΙΑ

dico                        dixi                           dictum            dicere

gigno                      genui                        genitum          gignere

lego                         legi                           lectum            legere

recedo                    recessi                      recessum        recedere

scribo                      scripsi                      scriptum         scribere

devertor/ deverto  deverti                     deversum       deverti/ devertere  Ημιαποθετικό

nascor                    natus sum                –                      nasci                       Αποθετικό (μτχ. μέλλ. nasciturus)

Δ’ ΣΥΖΥΓΙΑ

venio                      veni                          ventum           venire

aio                          –                                –                      –                            Ελλειπτικό

inquam                   –                                –                      –                           Ελλειπτικό

fio                           factus sum                                      fieri                         Ανώμαλο

sum                        fui                            –                      esse                         Βοηθητικό
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ



Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το devertit, εισάγεται με τον ιστορικό/ διηγηματικό σύνδεσμο cum (υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση κύριας και δευτερεύουσας, δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους, είναι φανερός εδώ ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου της υποτακτικής), εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (devertit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
venisset: ρήμα
Accius: υποκείμενο ρήματος
Tarentum: απρόθετη αιτιατική κίνησης σε τόπο στο venisset
ex urbe: εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης από τόπο στο venisset
Roma: επεξήγηση στο urbe


ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Tarentum, εισάγεται με το αναφορικό επίρρημα ubi, εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει κάτι το πραγματικό , και συγκεκριμένα με οριστική υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.
recesserat: ρήμα
Pacuvius: υποκείμενο ρήματος
aetate: αφαιρετική του χρόνου στο recesserat
grandi: επιθετικός προσδιορισμός στο aetate
iam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο aetate


devertit ad eum: κύρια πρόταση κρίσεως.
devertit: ρήμα
(Accius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
ad eum: εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου το devertit


Accius, […] tragoediam suam, […] ei desideranti legit: κύρια πρόταση κρίσεως.
legit: ρήμα
Accius: υποκείμενο ρήματος
tragoediam: άμεσο αντικείμενο
ei: έμμεσο αντικείμενο
suam: επιθετικός προσδιορισμός στο tragoediam
desideranti: αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο έμμεσο αντικείμενο ei


qui multo minor natu erat: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο Accius, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό γεγονός και συγκεκριμένα με οριστική παρατατικού γιατί αναφέρεται το παρελθόν.
erat: ρήμα
qui: υποκείμενο ρήματος
minor: κατηγορούμενο υποκειμένου
multo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς
natu: αφαιρετική της αναφοράς στο minor


cui Atreus nomen est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο tragoediam, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία cui, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό γεγονός και συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν.
est: ρήμα
nomen: υποκείμενο ρήματος
Atreus: παράθεση στο nomen
cui: δοτική προσωπική κτητική από το est


Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia, sed- videri tamen ea sibi duriora et acerbiora: κύρια πρόταση κρίσεως.
dixit: ρήμα
Pacuvius: υποκείμενο ρήματος
esse - videri: αντικείμενα στο dixit και ειδικά απαρέμφατα
(ea): εννοούμενο υποκείμενο στο esse (ετεροπροσωπία) ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae scripsisset
sonora - grandia: κατηγορούμενα στο εννοούμενο ea ή στην αναφορική πρόταση quae scripsisset που τίθεται ως υποκείμενο
quidem: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο esse
(ea): εννοούμενο υποκείμενο στο videri (ετεροπροσωπία) ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae scripsisset
(esse): εννοούμενο αντικείμενο στο videri
duriora et acerbiora: κατηγορούμενα στο εννοούμενο ea ή στην αναφορική πρόταση quae scripsisset που τίθεται ως υποκείμενο (μέσω του εννοούμενου esse) (απόλυτη σύγκριση)
sibi: δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το videri
Η σύνταξη του videri μπορεί να θεωρηθεί και απρόσωπη.
Σε αυτή την περίπτωση:
(esse): εννοούμενο υποκείμενο στο απρόσωπο videri
(ea): εννοούμενο υποκείμενο στο εννοούμενο esse ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae scripsisset
duriora et acerbiora: κατηγορούμενα στο ea (μέσω του εννοούμενου esse) (απόλυτη σύγκριση)
sibi: δοτική προσωπική
tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dixit


quae scripsisset: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae εκφέρεται με υποτακτική (λόγω πλαγίου λόγου) και συγκεκριμένα με υποτακτική υπερσυντέλικου (scripsisset), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (dixit) και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν, ή ουσιαστική ως υποκείμενο των απαρεμφάτων esse και videri.
scripsisset: ρήμα
(Accius): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
quae: αντικείμενο ρήματος


inquit Accius: κύρια πρόταση κρίσεως.
inquit: ρήμα
Accius: υποκείμενο ρήματος


Ita est: κύρια πρόταση κρίσεως.
est: ρήμα
(hoc): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
Ita: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο est


ut dicis: δευτερεύουσα απλή παραβολική πρόταση, εισάγεται με τον παραβολικό σύνδεσμο ut και εκφέρεται με οριστική επειδή η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Στην κύρια πρόταση υπάρχει το επίρρημα ita.
dicis: ρήμα
(tu): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος


neque id me sane paenitet: κύρια πρόταση κρίσεως.
paenitet: ρήμα
id: υποκείμενο ρήματος
me: αιτιατική του προσώπου που μετανιώνει στο paenitet
sane: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο paenitet


meliora enim fore spero: κύρια πρόταση κρίσεως.
spero: ρήμα
(ego): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
fore: αντικείμενο ρήματος και ειδικό απαρέμφατο
(ea): εννοούμενο υποκείμενο στο fore, (ετεροπροσωπία) ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae deinceps scribam
meliora: κατηγορούμενο στο ea ή στην αναφορική πρόταση quae deinceps scribam που τίθεται ως υποκείμενο


quae deinceps scribam: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας (ή ουσιαστική ως υποκείμενο στο fore) εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό και συγκεκριμένα με οριστική μέλλοντα (scribam) γιατί αναφέρεται στο μέλλον.
scribam: ρήμα
(ego): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
quae: αντικείμενο ρήματος
deinceps: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο scribam


Nam […] idem esse aiunt in ingeniis: κύρια πρόταση κρίσεως
aiunt: ρήμα
(homines): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
esse: αντικείμενο ρήματος και ειδικό απαρέμφατο
idem: υποκείμενο στο esse (ετεροπροσωπία)
in ingeniis: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης στο esse


quod in pomis est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο idem, εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quod, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό και συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν.
est: ρήμα
quod: υποκείμενο ρήματος
in pomis: εμπρόθετος προσδιορισμός της κατάστασης στο est


post fiunt mitia et iucunda: κύρια πρόταση κρίσεως.
fiunt: ρήμα
(ea): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae dura et acerba nascuntur
mitia et iucunda: κατηγορούμενα στο ea ή στην αναφορική πρόταση quae dura et acerba nascuntur που τίθεται ως υποκείμενο
post: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fiunt


quae dura et acerba nascuntur: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας (ή ουσιαστική ως υποκείμενο στο fiunt), εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό και συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα (nascuntur), γιατί αναφέρεται στο παρόν.
nascuntur: ρήμα
quae: υποκείμενο ρήματος
dura et acerba: κατηγορούμενα στο quae


sed […] non matura mox fiunt sed putria: κύρια πρόταση κρίσεως.
fiunt: ρήμα
(ea): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος ή τίθεται ως υποκείμενο η αναφορική πρόταση quae gignuntur statim vieta et mollia
non matura sed putria: κατηγορούμενα στο ea ή στην αναφορική πρόταση quae giguntur statim vieta et mollia που τίθεται ως υποκείμενο
mox: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fiunt


quae gignuntur statim vieta et mollia: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιοριστική στο εννοούμενο ea της κύριας (ή ουσιαστική ως υποκείμενο στο fiunt), εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό και συγκεκριμένα με οριστική ενεστώτα (gignuntur), γιατί αναφέρεται στο παρόν.
gignuntur: ρήμα
quae: υποκείμενο ρήματος
vieta et mollia: κατηγορούμενα στο quae
statim: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο gignuntur
  • tragoedia ≤ τραγωδία
  • sonorus < sonus (= ήχος): πρβλ. σονάτα, σονέτο
  • durus: πρβλ. ντούρος
  • pomum: πρβλ. πόμολο (από το σχήμα)
  • aio: ἠμί, ἦv (= λέγω, είπα)
  • nascor ≃ γεννιέμαι < * gnascor· natus -i·γί-γvο-μαι, gi-gno (γένος, γέννηση, απόγονος, γενναιότητα, γνήσιος, νεογνό)
  • mollis ≃ μαλακός > re-mollesco: μαλάκυνση
  • minor: πρβλ. μίνι, μινόρε