Μάθημα : Λατινικά Γ΄Λυκείου

Κωδικός : 0544005323

Λατινικά Γ΄Λυκείου

0544005323  -  ΕΛΕΝΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ

Ενότητες - Μάθημα XXVIII - ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΕΝΟΣ ΔΡΑΠΕΤΗ ΔΟΥΛΟΥ

Μάθημα XXVIII - ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΕΝΟΣ ΔΡΑΠΕΤΗ ΔΟΥΛΟΥ

Μάθημα ΧΧVII- ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΩΡΙΜΑΖ... Μάθημα XXIX- Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο Π...
 

 

Στην επιστολή που ακολουθεί ο Κικέρωνας εξιστορεί τη δραπέτευση και τη σύλληψη ενός δούλου του φίλου του του Αισώπου, τραγικού ηθοποιού. Παρακαλεί τον αδελφό του να φροντίσει να φέρει το δούλο πίσω στον αφέντη του. Η τιμωρία ενός δραπέτη δούλου ήταν καμιά φορά σκληρή, όπως καταναγκαστικά έργα, μαστίγωση, ακόμα και στιγματισμός με τα γράμματα FUG ( = fugitīvus, δραπέτης). Δεν έλειπαν όμως και οι φωνές αυτών που ζητούσαν και εφάρμοζαν μια πιο ανθρώπινη μεταχείρηση των δούλων.

 

Aesopi nostri Licinus servus

 tibi notus Roma Athenas fugit.

Is Athenis apud Patronem Epicureum

paucos menses pro libero fuit,

 

 inde in Asiam abiit.

 Postea Plato quidam Sardianus,

 cum eum fugitivum esse

ex Aesopi litteris cognovisset,

hominem comprehendit

et in custodiam Ephesi tradidit.

Tu hominem investiga,

quaeso, summaque

diligentia vel Romam mitte

vel Epheso rediens tecum deduc.

 Noli spectare quanti homo sit.

Parvi enim preti est,

 qui tam nihili est.

 Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus,

 ut nihil ei gratius possit esse

 quam recuperatio fugitivi.

Ο δούλος του Αισώπου μας, ο Λίκινος,

που σου είναι γνωστός, δρα­πέτευσε από τη Ρώμη στην Αθήνα.

Στην Αθήνα έμεινε λίγους μήνες σαν ελεύθερος

κοντά στον Πάτρωνα τον επικούρειο,

κι από εκεί πήγε στην Ασία.

Αργότερα, κάποιος Πλάτωνας από τις Σάρδεις,

μόλις έμαθε από γράμμα του Αισώπου πως ήταν δραπέτης,

τον έπιασε

και τον παρέδωσε στη φυλακή στην Έφεσο.

Αναζήτησε τα ίχνη του, σε παρα­καλώ,

και με την πιο μεγάλη φροντίδα

είτε στείλε τον στην Ρώμη

είτε φέρ' τον μαζί σου

γυρίζοντας από την Έφεσο.

Μη σε απασχολήσει πόσο αξίζει:

όποιος είναι τόσο τιποτένιος έχει μικρή αξία.

Ο Αίσωπος όμως οργίστηκε

τόσο πολύ για την ελεεινή πράξη και το θράσος του δούλου,

που τίποτα δε θα τον ευχαριστούσε πιο πολύ

από το να ξαναπάρει πίσω το δραπέτη.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α' ΚΛΙΣΗ

custodia -ae

diligentia -ae

audacia -ae

Roma -ae   χωρίς πληθ.

Athenae -arum   χωρίς ενικό

Asia -ae   χωρίς πληθ.

littera -ae: γράμμα τον αλφαβήτου litterae -arum: επιστολή, συγγράμματα

Β' ΚΛΙΣΗ

servus -i                         pretium -i (i)

fugitivus -i                        nihilum -i

Aesopus -i   χωρίς πληθ.           Licinus -i   χωρίς πληθ.        
Ephesus -i   χωρίς πληθ.

Γ ΚΛΙΣΗ

Patro -onis      χωρίς πληθ,

mensis -is        (αρσ.) γεν. ηληθ. mensium

Plato -onis       χωρίς πληθ.

homo -inis      (αρσ.)

scelus -eris      (ουδ.)

dolor -oris       (αρσ.)

recuperatio -ionis   (θηλ.)

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β' ΚΛΙΣΗ

notus -a -um, notior -ior -ius, notissimus -a -um

Epicureus -a -um κλητ. ενικού για το αρσενικό Epicurie αντί για Epicuree .

paucus -a -um,        paucior -ior -ius,           paucissimus -a -um

liber - libera - liberum,    liberior -ior -ius, liberrimus -a -um

 

nolo, nolui, -, nolle

adficio, adfeci, adfectum, adficere

και afficio, affeci, affectum, afficere

possum, potui, —, posse

trado, tradidi, traditum, tradere

quaeso (α' ενικό), quaesumus (α' πληθ.), quaesere (απαρ.)

 mitto, misi, missum, mittere

deduco, deduxi, deductum, deducere (προστ. ενεστ. deduc)

 

 

Sardianus -a -um

summus -a -um υπερθ. του επιθ. superus -a -um, superior -ior -ius, supremus -a -um και summus -a -um

parvus -a -um, minor -or -us, minimus -a -um

gratus -a -um, gratior -ior -ius, gratissimus -a -um

Γ ΚΛΙΣΗ

gratior -ior -ius συγκρ. του επιθ. gratus -a -um, gratior -ior -ius, gratissimus -a -um

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

noster, nostra, nostrum    (κτητική)

tu    (προσωπική)

is, ea, id    (οριστική)

quidam, quaedam, quoddam    (αόριστη επιθετική)

quantus -a -um    (ερωτηματική)

qui, quae, quod    (αναφορική)

tantus -a -um    (δεικτική)

nihil    (αόριστη ουσιαστική)

Επιρρήματα

inde

postea

tam

ΡΗΜΑΤΑ

1η ΣΥΖΥΓΙΑ

investigo, investigavi, investigatum, investigare

specto, spectavi, spectatum, spectare

3η ΣΥΖΥΓΙΑ

nosco, novi, notum, noscere

fugio, fugi, fugitum, fugere

cognosco, cognovi, cognitum, cognoscere

comprehendo και comprendo, comprehendi, comprehensum, comprehendere

 

ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ: sum, fui, -, esse

4η ΣΥΖΥΓΙΑ

abeo, abi(v)i, abitum, abire

redeo, redii, reditum, redire

 
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ



Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma Athenas fugit: Κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
fugit: ρήμα
Licinus: υποκείμενο ρήματος
servus: παράθεση στο Licinus
Aesopi: γενική κτητική στο servus
nostri: επιθετικός προσδιορισμός στο Aesopi
notus: επιθετική μετοχή, παράθεση στο Licinus (Ανάλυση μετοχής: qui tibi notus est)
tibi: δοτική προσωπική του ποιητικού αιτίου, σε απλή δοτική λόγω εξάρτησης από μετοχή παθητικής διάθεσης (notus).
Roma: απρόθετη αφαιρετική απομάκρυνσης από τόπο στο fugit (ως όνομα πόλης)
Athenas: απρόθετη αιτιατική κίνησης σε τόπο στο fugit(ως όνομα πόλης)


Is Athenis apud Patronem Epicureum paucos menses pro libero fuit: Κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
fuit: ρήμα
is: υποκείμενο ρήματος
pro libero: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τον τρόπο ή την παραβολή, σε θέση κατηγορουμένου στο is
apud Patronem: εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο (πλησίον) στο fuit
Epicureum: παράθεση στο Patronem
Athenis: απρόθετη αφαιρετική στάσης σε τόπο στο fuit(ως όνομα πόλης)
menses: αιτιατική του χρόνου στο fuit
paucos: επιθετικός προσδιορισμός στο menses


inde in Asiam abiit: Κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
abiit: ρήμα
(is): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
in Asiam: εμπρόθετος προσδιορισμός κίνησης σε τόπο στο abiit
inde: επιρρηματικός προσδιορισμός της κίνησης από τόπο στο abiit


Postea Plato quidam Sardianus [...] hominem comprehendit: Κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
comprehendit: ρήμα
Plato: υποκείμενο ρήματος
quidam: επιθετικός προσδιορισμός στο Plato
Sardianus: παράθεση στο Plato
hominem: αντικείμενο ρήματος
postea: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο comprehendit


et in custodiam Ephesi tradidit: Κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός, συνδέεται με την προηγούμενη κύρια συμπλεκτικά -παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο et.
tradidit: ρήμα
(Plato): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
in custodiam: εμπρόθετος προσδιορισμός κίνησης σε τόπο (ή σκοπού) στο tradidit
Ephesi: απρόθετη γενική της στάσης σε τόπο στο tradidit(ως όνομα πόλης)


cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset : δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση˙ λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα της κυριας πρότασης comprehendit. Eισάγεται με τον ιστορικό/ διηγηματικό σύνδεσμο cum (φανερώνει τη βαθύτερη σχέση δευτερεύουσας και κύριας˙ δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους˙ είναι φανερός εδώ ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου της υποτακτικής). Εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου (cognovisset), γιατί εξαρτάται από το ρήμα της κύριας (comprehendit) που είναι ιστορικός χρόνος και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
cognovisset: ρήμα
(Plato): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
esse: αντικείμενο του ρήματος και ειδικό απαρέμφατο
eum: υποκείμενο του esse (ετεροπροσωπία)
fugitivum: κατηγορούμενο στο eum
ex litteris: εμπρόθετος προσδιορισμός της προέλευσης στο cognovisset
Aesopi: γενική κτητική (ή του δημιουργού) στο litteris


Tu hominem investiga,: Κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφέρεται με προστακτική ενεστώτα και εκφράζει προσταγή/προτροπή.
investiga: ρήμα
tu: υποκείμενο ρήματος
hominem: αντικείμενο ρήματος


quaeso,: Κύρια πρόταση κρίσεως, παρενθετική, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
quaeso: ρήμα
(ego): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος


summaque diligentia vel Romam mitte: Κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφέρεται με προστακτική και δηλώνει προσταγή/προτροπή, συνδέεται συμπλεκτικά παρατακτικά με την προηγούμενη κύρια επιθυμίας(Ρ:investiga) με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο –que (summaque).
mitte: ρήμα
(tu): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
diligentia: αφαιρετική οργανική του τρόπου στο mitte
summa: επιθετικός προσδιορισμός στο diligentia
Romam: απρόθετη αιτιατική κίνησης σε τόπο στο mitte(ως όνομα πόλης)


vel Epheso rediens tecum deduc: Κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφέρεται με προστακτική και δηλώνει προσταγή/προτροπή, συνδέεται διαζευκτικά παρατακτικά με την προηγούμενη κύρια πρόταση επιθυμίας (mitte) με τον διαζευκτικό σύνδεσμο vel [vel mitte…vel deduc].
deduc: ρήμα
(tu): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
rediens: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο tu (Ανάλυση μετοχής: dum redis)
Epheso: απρόθετη αφαιρετική της απομάκρυνσης από τόπο στο rediens
tecum: εμπρόθετος προσδιορισμός της συνοδείας στο deduc


Noli spectare: Κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφέρεται με προστακτική και δηλώνει την απαγόρευση.
Noli: ρήμα
(tu): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
spectare: αντικείμενο ρήματος και τελικό απαρεμφάτου
tu: υποκείμενο απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία)
(Noli spectare: έκφραση απαγόρευσης, ισοδύναμη έκφραση: ne spectaveris)


quanti homo sit: δευτερεύουσα ουσιαστική πλάγια ερωτηματική πρόταση, μερικής αγνοίας, ως αντικείμενο στο spectare˙ εισάγεται με την ερωτηματική αντωνυμία quanti, εκφέρεται με υποτακτική, (sit), (όπως όλες οι πλάγιες ερωτηματικές, αφού θεωρείται ότι η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της πρότασης)˙ συγκεκριμένα με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (spectare → noli) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.
sit: ρήμα
homo: υποκείμενο ρήματος
quanti: γενική της αξίας (αφηρημένη υλική αξία) στο sit


Parvi enim preti est: Κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
est: ρήμα
(is): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος
preti: γενική της(αφηρημένης υλικής) αξίας στο est
parvi: επιθετικός προσδιορισμός στο preti


qui tam nihili est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο εννοούμενο is˙ εκφέρεται με οριστική γιατί εκφράζει το πραγματικό˙ εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, (Η πρόταση μπορεί επίσης να θεωρηθεί από κάποιους φιλολόγους ως αναφορική υποθετική).
est: ρήμα
qui: υποκείμενο ρήματος
nihili: γενική της αξίας (αφηρημένη ηθική αξία) στο est
tam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού που επιτείνει την έννοια του nihili


Sed, propter servi scelus et audaciam, tanto dolore Aesopus est adfectus: Κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
est adfectus: ρήμα
Aesopus: υποκείμενο ρήματος
dolore: αφαιρετική οργανική του μέσου στο est adfectus
tanto: επιθετικός προσδιορισμός στο dolore
propter scelus et audaciam: εμπρόθετοι επιρρηματικοί προσσδιορισμοί του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο est adfectus
servi: γενική υποκειμενική στο scelus και στο audaciam


ut nihil ei gratius possit esse quam recuperatio fugitivi: δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική πρόταση˙ εισάγεται με τον συμπερασματικό σύνδεσμο ut ο οποίος συνοδεύεται από την αντωνυμία nihil που έχει αρνητική σημασία, άρα η πρότασή μας είναι αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική (το συμπέρασμα στη λατινική θεωρείται υποκειμενική κατάσταση), συγκεκριμένα με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από το ρήμα adfectus est της κύριας, που είναι παρακείμενος με σημασία ενεστώτα και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν. Έχουμε ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων, γιατί το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή της εμφάνισής του στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός της κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση).
possit: ρήμα
nihil: υποκείμενο ρήματος
esse: αντικείμενο ρήματος και τελικό απαρέμφατο
nihil: υποκείμενο απαρέμφατου (ταυτοπροσωπία), α΄όρος σύγκρισης
gratius: κατηγορούμενο στο nihil
ei: δοτική αντικειμενική στο gratius
quam recuperatio: β΄ όρος σύγκρισης, εκφέρεται με quam+ομοιόπτωτα με τον α΄όρο σύγκρισης
fugitivi: γενική αντικείμενική στο recuperatio

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

  • notus ≃ γνωστός· (μτχ. του nosco < (g)nosco): πρβλ. νότα (γνώση, γνώμη, ευγνώμων, γνωστός, γνώρισμα, απόγνωση, αναγνωστικό)
  • mensis ≃ μήνας: ημερομήνια, μηνιάτικο
  • fugitivus = φυγάς < fugio ≃ φεύγω (φυγή, φευγαλέος, αποφεύγω, προσφυγή, αναπόφευκτος)
  • custodia > κουστωδία (επίσημη συνοδεία αστυνομικών ή στρατιωτικών)
  • pretium: πι-πρά-σκω (δημοπρασία, πρατήριο, μεταπράτης, πόρνη)
  • homo: πρβλ. ουμανισμός
  • servus ·πρβλ. servo: ὁρῶ < Foρῶ: πρβλ. σερβιτόρος, σερβίρω.
  • summus: πρβλ. η σούμα

Ασκήσεις

  1. Να μεταφερθούν οι παρακάτω ρηματικοί τύποι στον τύπο που σας ζητείται για τον καθένα, στη φωνή που βρίσκονται:

    fugit: το γ΄ ενικό υποτακτικής παρατατικού
    fuit: το απαρέμφατο μέλλοντα (να ληφθεί υπ’ όψιν το υποκείμενο)
    abiit: το γ΄ πληθυντικό προστακτικής μέλλοντα
    rediens: γενική ενικού μετοχής στον χρόνο που βρίσκεται
    cognovisset: το β΄ ενικό οριστικής μέλλοντα
    tradidit: το α΄ ενικό οριστικής συντελεσμένου μέλλοντα
    investiga: ο ίδιος τύπος στον μέλλοντα
    mitte: το β΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου
    deduc: το γ΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα
    est adfectus: το γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεστώτα
    possit: ο ίδιος τύπος στον παρατατικό
  2. Να μεταφερθούν οι παρακάτω τύποι στις πτώσεις που ζητούνται για το καθένα

    nostri: η ίδια πτώση στον άλλο αριθμό
    menses: γενική πληθυντικού
    quidam: αιτιατική ενικού
    parvi: ονομαστική πληθυντικού αρσενικού γένους
    nihili: κλητική ενικού
    scelus: ονομαστική πληθυντικού
    tanto: ονομαστική ενικού στο γένος που βρίσκεται
    nihil: αφαιρετική ενικού
    gratius: δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
    recuperatio: γενική ενικού