Μάθημα : Λατινικά Γ΄Λυκείου

Κωδικός : 0544005323

Λατινικά Γ΄Λυκείου

0544005323  -  ΕΛΕΝΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ

Ενότητες - Μάθημα XXIX- Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ

Μάθημα XXIX- Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΡΑΚΙ

Μάθημα XXVIII - ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΕΝΟΣ... Μάθημα XXX- Ο ΛΙΚΙΝΙΟΣ ΜΟΥΡΗΝΑ...
 

 

Η ανεκδοτολογία γύρω από τους βασιλιάδες και τους αυτοκράτορες είναι παμπάλαιο φαινόμενο. Εξίσου παμπάλαιο φαινόμενο είναι και οι προσπάθειες των υπηκόων τους να επωφεληθούν από τη γενναιοδωρία τους. Το παρακάτω ανέκδοτο αφορά έναν παπουτσή που πέτυχε να πουλήσει στον Οκταβιανό -τον κατοπινό αυτοκράτορα Αύγουστο- ένα κοράκι που μιλούσε.

 

Cum Octavianus

rediret Romam

post victoriam Actiacam,

quidam homo

ei occurrit

tenens corvum;

instituerat eum

dicere haec:

«Ave, Caesar,

victor imperator».

Caesaris interfuit multum

emere corvum;

eum emit itaque

viginti milibus sestertium.

Id exemplum incitavit

quendam sutorem,

ut doceret corvum

parem salutationem.

Diu frustra

impendebat operam;

quotiescumque avis

non respondebat,

sutor solebat dicere

«Perdidi oleum

et operam».

Tandem corvus

didicit salutationem

et sutor,

cupidus pecuniae,

eum attulit Caesari.

Audita salutatione

Caesar dixit:

«Domi audio

satis talium salutationum».

Turn corvo

venit in mentem

verborum domini sui:

«Perdidi oleum

et operam».

Augustus risit

ad haec verba

emitque avem

tanti,

quanti nullam emerat

adhuc.

Όταν ο Οκταβιανός

επέστρεφε στη Ρώμη

μετά τη νίκη (του) στο Άκτιο

κάποιος άνδρας

πήγε να τον συναντήσει

κρατώντας (ένα) κοράκι·

το είχε διδάξει

να λέει τα εξής:

«Χαίρε, Καίσαρα,

νικητή στρατηγέ!».

Ο Καίσαρας ενδιαφέρθηκε πολύ

να αγοράσει το κοράκι·

το αγόρασε λοιπόν

για είκοσι χιλιάδες σηστερτίους.

Το παράδειγμα αυτό παρακίνησε

κάποιον παπουτσή

να μάθει σε ένα κοράκι

τον ίδιο χαιρετισμό.

Για πολύ καιρό μάταια

ξόδευε τον κόπο του·

κάθε φορά που το πουλί

δεν απαντούσε,

ο παπουτσής συνήθιζε να λέει:

«Πάει χαμένο το λάδι

και ο κόπος μου».

Επιτέλους το κοράκι

έμαθε τον χαιρετισμό

και ο παπουτσής,

επιθυμώντας τα χρήματα,

το έφερε στον Καίσαρα.

Μόλις άκουσε τον χαιρετισμό,

ο Καίσαρας είπε:

«Στο σπίτι μου ακούω

αρκετούς τέτοιους χαιρετισμούς».

Τότε το κοράκι

θυμήθηκε

τα λόγια του κυρίου του:

«Πάει χαμένο το λάδι

και ο κόπος μου».

Ο Αύγουστος γέλασε

με αυτά τα λόγια

και αγόρασε το πουλί

για τόσο μεγάλο ποσό,

όσο δεν είχε αγοράσει κανένα

μέχρι τότε.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ



ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση
victoria –ae: θηλυκό
Roma –ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό
opera –ae: θηλυκό → ετερόσημο (opera –ae = η εργασία, operae -arum = οι μισθωτοί εργάτες)
pecunia –ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό


Β΄ κλίση
Octavianus –i : αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό
corvus –i: αρσενικό
sestertius –ii: αρσενικό → γενική πληθυντικού: sestertium/ sestertiorum
exemplum –i: ουδέτερο
oleum –i: ουδέτερο → δεν έχει πληθυντικό
verbum –i: ουδέτερο
Augustus –i: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό
dominus –i: αρσενικό


Γ΄ κλίση
homo –inis: αρσενικό
Caesar –aris: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό
victor –oris: αρσενικό
imperator –oris: αρσενικό
sutor –oris: αρσενικό
salutatio –onis: θηλυκό
avis –is: θηλυκό → αφαιρετική ενικού: avi/ ave
mens –ntis: θηλυκό


Δ΄ κλίση
domus –us (θηλ.) = το σπίτι → δανείζεται και κάποιους τύπους από τη β’ κλίση. H γενική domi (πάντοτε), η αιτιατική domum και η αφαιρετική domo χρησιμοποιούνται επιρρηματικά για να δηλώσουν στάση, κίνηση και από τόπο κίνηση/ απομάκρυνση αντίστοιχα.


ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
Actiacus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά
cupidus, –a, –um → Παραθετικά: cupidior, –ior, –ius / cupidissimus, –a, –um


Γ΄ κλίση
par, par, par (-is) → δεν σχηματίζει παραθετικά


Αριθμητικά
viginti → απόλυτο αριθμητικό (άκλιτο)
milia = χίλια → στον ενικό είναι άκλιτο: mille. Δεν σχηματίζει παραθετικά


ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική)
is, ea, id (δεικτική - επαναληπτική)
hic, haec, hoc (δεικτική)
talis, talis, tale (δεικτική)
suus, sua, sum (κτητική, για έναν κτήτορα, λειτουργεί ως αυτοπαθητική)
tantus, tanta, tantum (δεικτική)
quantus, quanta, quantum (αναφορική)
nullus, nulla, nullum (αντωνυμικό επίθετο)
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 

multum: ποσοτικό (Παραθετικά: plus, plurimum)
diu: χρονικό (Παραθετικά: diutius, diutissime)
frustra: τροπικό
tandem: χρονικό
satis: ποσοτικό (Παραθετικά: satius, -)
tum: χρονικό
adhuc: χρονικό



ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 

post (+ αιτιατική)
in (+ αιτιατική[εδώ]/τοπική αφαιρετική)
ad (+ αιτιατική)



ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

 

cum (χρονικός, ιστορικός-διηγηματικός)
itaque (συμπερασματικός - παρατακτικός)
ut (βουλητικός)
quotiescumque (χρονικός - επαναληπτικός)
et (συμπλεκτικός)
-que (συμπλεκτικός) → εγκλιτικό

Αρχικοί Χρόνοι Ρημάτων

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ   ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ  ΣΟΥΠΙΝΟ  ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ       ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α’ ΣΥΖΥΓΙΑ

incito                incitavi                     incitatum      incitare

Β’ ΣΥΖΥΓΙΑ

doceo               docui                        doctum         docere                   

respondeo         respondi                responsum    respondere            

rideo                 risi                             risum            ridere                    

teneo                tenui                         tentum          tenere                    

soleo                 solitus sum               –                    solere                     Ημιαποθετικό

Γ’ ΣΥΖΥΓΙΑ

dico                  dixi                           dictum          dicere                    

disco                 didici                        –                    discere                  

emo                  emi                           emptum        emere                    

impendo           impendi                  impensum     impendere             

instituo             institui                      institutum      instituere               

occurro             occu(cu)rri              occursum      occurrere              

perdo                perdidi                      perditum       perdere                 

Δ’ ΣΥΖΥΓΙΑ

audio                audivi                       auditum        audire                   

venio                veni                           ventum          venire                    

aveo                 –                                –                    –                             Ελλειπτικό

affero                attuli                         allatum         afferre                    Ανώμαλο

redeo                redi(v)i                      reditum         redire                     Ανώμαλο

interest              interfuit                   –                    interesse                Απρόσωπο
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ



Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το occurrit. Εισάγεται με τον cum τον ιστορικό-διηγηματικό, ο οποίος αναφέρεται σε διηγήσεις του παρελθόντος, υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική παρατατικού (rediret), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (occurrit) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
rediret: ρήμα.
Octavianus: υποκείμενο στο rediret.
Romam: απρόθετη αιτιατική κίνησης σε τόπο στο rediret (γιατί είναι όνομα πόλης).
post victoriam: εμπρόθετος προσδιορισμός του χρόνου στο rediret.
Actiacam: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο victoriam.


homo quidam ei occurit corvum tenens: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
occurrit: ρήμα.
homo: υποκείμενο στο occurrit.
quidam: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο homo.
ei: αντικείμενο στο ocurrit (σε δοτική, λόγω της πρόθεσης ob-).
tenens: επιθετική μετοχή, αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος (homo) στο οποίο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.
Ανάλυση: qui tenebat. (κατά άλλη εκδοχή τροπική, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος).
corvum: αντικείμενο στη μετοχή (tenens).


eum instituerat haec dicere: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
instituerat: ρήμα.
(homo): εννοούμενο υποκείμενο στο instituerat.
eum: άμεσο αντικείμενο στο instituerat και υποκείμενο στο dicere (ετεροπροσωπία).
dicere: έμμεσο αντικείμενο στο instituerat, τελικό απαρέμφατο.
haec: σύστοιχο αντικείμενο στο απαρέμφατο dicere.


«Ave, Caesar, victor imperator»: κύρια πρόταση επιθυμίας (εκφέρεται με προστακτική).
Ave: ρήμα.
(tu): εννοούμενο υποκείμενο στο ave.
Caesar: κλητική προσφώνηση.
victor: ομοιόπτωτος προσδιορισμός, παράθεση στο Caesar
imperator: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο victor.


Caesaris multum interfuit corvum emere: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
interfuit: ρήμα (απρόσωπο).
emere: υποκείμενο στο interfuit, τελικό απαρέμφατο.
(Caesarem): εννοούμενο υποκείμενο στο απαρέμφατο emere (ετεροπροσωπία).
corvum: αντικείμενο στο emere.
Caesaris: γενική του ενδιαφερομένου προσώπου στο interfuit.
multum: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο interfuit.


itaque viginti milibus sestertium eum emit: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
emit: ρήμα.
(Caesar): εννοούμενο υποκείμενο στο emit.
eum: αντικείμενο στο emit.
milibus: αφαιρετική της συγκεκριμένης αξίας στο emit.
viginti: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο milibus.
sestertium: γενική διαιρετική (ή γενική του περιεχομένου) στο milibus.


Id exemplum sutorem quendam incitavit: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
incitavit: ρήμα.
exemplum: υποκείμενο στο incitavit.
id: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο exemplum
sutorem: άμεσο αντικείμενο στο incitavit.
quendam: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο sutorem.


ut corvum doceret parem salutationem: δευτερεύουσα ονοματική βουλητική πρόταση, που λειτουργεί ως έμμεσο αντικείμενο στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το incitavit. Εισάγεται με τον βουλητικό σύνδεσμο ut, γιατί είναι καταφατική, και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό. Συγκεκριμένα, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού (doceret), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (incitavit) [παρουσιάζεται ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, γιατί η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας) και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής της] και αναφέρεται στο παρελθόν.
doceret: ρήμα.
(sutor): εννοούμενο υποκείμενο στο doceret.
corvum: άμεσο αντικείμενο στο doceret.
salutationem: έμμεσο αντικείμενο στο doceret.
parem: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο salutationem.


Diu operam frustra impendebat: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
impendebat: ρήμα.
(sutor): εννοούμενο υποκείμενο στο impendebat.
operam: αντικείμενο στο impendebat.
frustra: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο impendebat.
diu: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο impendebat.


quotiescumque avis non respondebat: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το solebat. Εισάγεται με τον χρονικό-επαναληπτικό σύνδεσμο quotiescumque, ο οποίος ισοδυναμεί με τον επαναληπτικό cum. Εκφέρεται με οριστική, γιατί η πράξη ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη, και συγκεκριμένα, με οριστική παρατατικού (respondebat). Εκφράζει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν και, σε σχέση με την κύρια πρόταση, δηλώνει το σύγχρονο.
non respondebat: ρήμα.
avis: υποκείμενο στο non respondebat.


sutor dicere solebat: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
solebat: ρήμα.
sutor: υποκείμενο στο solebat.
dicere: αντικείμενο στο solebat, τελικό απαρέμφατο.
sutor: υποκείμενο στο dicere (ταυτοπροσωπία).


«Oleum et operam perdidi»: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
perdidi: ρήμα.
(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο perdidi.
oleum, operam: αντικείμενα στο perdidi.


Tandem corvus salutationem didicit: Kύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
didicit: ρήμα.
corvus: υποκείμενο στο ρήμα didicit.
salutationem: αντικείμενο στο didicit.
tandem: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο didicit.


sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit: κύρια πρόταση κρίσεως (Σημείωση: συνδέεται παρατακτικά-συμπλεκτικά με την προηγούμενη με το et), εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
attulit: ρήμα.
sutor: υποκείμενο στο attulit.
eum: άμεσο αντικείμενο στο attulit.
Caesari: έμμεσο αντικείμενο στο attulit.
cupidus: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο attulit. Αναφέρεται στο sutor.
pecuniae: γενική ως συμπλήρωμα στο επίθετο cupidus (γενική αντικειμενική).


Audita salutatione Caesar dixit: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
dixit: ρήμα.
Caesar: υποκείμενο στο dixit.
audita: επιρρηματική χρονική μετοχή, ιδιάζουσα αφαιρετική απόλυτη, δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.
Ανάλυση: cum Caesar salutationem audivisset / postquam, ubi, ut Caesar salutationem audivit (audiverat).
salutatione: υποκείμενο της μετοχής audita.


Domi satis salutationum talium audio: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
audio: ρήμα.
(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο audio.
satis: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο audio.
salutationum: γενική διαιρετική στο satis.
talium: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο salutationum.
domi: γενική ως επιρρηματικός προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο audio.


Tum venit corvo in mentem verborum domini sui: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
venit in mentem: ρήμα (απρόσωπη έκφραση).
(memoria): εννοούμενο υποκείμενο στο venit in mentem.
in mentem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της εισόδου σε κατάσταση ή τόπου μεταφορικά στο venit.
corvo: δοτική προσωπική στην απρόσωπη έκφραση venit in mentem.
verborum: γενική ως αντικείμενο στην έκφραση venit in mentem (ως ρήμα μνήμης σημαντικό).
domini: γενική υποκειμενική στο verborum.
sui: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο domini (άμεση αυτοπάθεια).
tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στην έκφραση venit in mentem.


«Oleum et operam perdidi»: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
perdidi: ρήμα.
(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο perdidi.
oleum, operam: αντικείμενα στο perdidi.


Ad haec verba Augustus risit: κύρια πρόταση κρίσεως, εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
risit: ρήμα.
Augustus: υποκείμενο στο risit.
ad verba: εμπρόθετος προσδιορισμός αναφοράς ( ή αιτίας) στο risit.
haec: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο verba.


emitque avem tanti: κύρια πρόταση κρίσεως (Σημείωση: συνδέεται παρατακτικά-συμπλεκτικά με την προηγούμενη με το εγκλιτικό –que), εκφέρεται με οριστική και εκφράζει πραγματικό γεγονός.
emitque: ρήμα.
(Augustus): εννοούμενο υποκείμενο στο emit.
avem: αντικείμενο στο emit.
tanti: γενική της αφηρημένης αξίας στο emit.


quanti nullam adhuc emerat: δευτερεύουσα επιρρηματική απλή παραβολική συγκριτική πρόταση, του ποσού, που λειτουργεί ως β’ όρος σύγκρισης (α’ όρος σύγκρισης είναι η προηγούμενη κύρια). Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quanti (που αποτελεί παραβολικό ζεύγος με το tanti το οποίο προηγείται στην κύρια) και εκφέρεται με οριστική (emerat), γιατί η σύγκριση αφορά δύο πράξεις ή καταστάσεις που είναι ή θεωρούνται αντικειμενική πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, με οριστική υπερσυντελίκου, γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το προτερόχρονο σε σχέση με την κύρια πρόταση.
emerat: ρήμα.
(Augustus): υποκείμενο στο emerat.
nullam: αντικείμενο στο emerat.
quanti: γενική της αφηρημένης αξίας στο emerat.
adhuc: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο emerat.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

  • corvus ≃ κόρακας
  • instituo (in + statuo = ἐγκαθίστημι): πρβλ. ινστιτούτο < institutum (προΐσταμαι, στάση, απόστημα, ιστίο, σταθμός, στάθμη, κατάστημα, στύλος)
  • viginti ≃ είκοσι
  • mille άκλ.·πληθ. milia > μίλι
  • sutor < suo = ράβω: πρβλ. κο-στούμι
  • doceo: δοκέω, δόγμα· πρβλ. ντοκουμέντο (δόκιμος, δοκιμάζω, δόξα, κενόδοξος, ομόδοξος, προσδοκία)
  • opera: πρβλ. όπερα, οπερέτα
  • oleum: ἔλαιον (ελαιώνας, λιοτρίβι, ελαιογραφία, πετρέλαιο)
  • disco: δι-δάσκομαι (διδαχή, δίδαγμα, δίδακτρα, δάσκαλος)
  • satis (επίρρ.): ἅδηv< *σαδ-ηv (αδρός, αδρομερής)
  • avis: αετός, αἰετός < αFι-ετός
  • homo: πρβλ. ουμανισμός