Μάθημα : Λατινικά Γ΄Λυκείου

Κωδικός : 0544005323

Λατινικά Γ΄Λυκείου

0544005323  -  ΕΛΕΝΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ

Ενότητες - Μάθημα XXX- Ο ΛΙΚΙΝΙΟΣ ΜΟΥΡΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΗΘΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Μάθημα XXX- Ο ΛΙΚΙΝΙΟΣ ΜΟΥΡΗΝΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΗΘΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Μάθημα XXIX- Ο ΟΚΤΑΒΙΑΝΟΣ, Ο Π... Μάθημα ΧΧΧΙ- Η ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΔΕ...
 

 

Τις υπατικές εκλογές του 63 π.Χ. κέρδισαν -σε βάρος του Κατιλίνα  και του Σουλπικίου Ρούφου- ο Ιούνιος Σιλανός και ο Λικίνιος Μουρήνας (Licinius Murēna). Ο τελευταίος κατηγορήθηκε από το Σουλπίκιο για ανηθικότητα, για έλλειψη προσόντων για το αξίωμα και για «νοθείες» στην «προεκλογική εκστρατεία». Ο Κικέρωνας, που ανέλαβε την υπεράσπισή του, απορρίπτει στο παρακάτω κείμενο την κατηγορία της ανηθικότητας με συγκεκριμένη αναφορά στην παραμονή του στην Ασία, όπου πήρε μέρος στους Μιθριδατικούς πολέμους. Διάχυτη ήταν η αντίληψη στη Ρώμη ότι η παρακμή των ηθών των πολιτών της υπήρξε συνέπεια των κατακτήσεών της. H κατανόηση του παρακάτω κειμένου προϋποθέτει μια άλλη ευρύτατα διαδομένη αντίληψη, ότι δηλαδή η παρακμή των ηθών υπήρξε συνέπεια της επέκτασης της Ρώμης στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου.

 

Hic vero, iudices,

et in Asia fuit

et viro fortissimo,

patri suo,

fuit magno adiumento in periculis,

solacio in laboribus,

gratulationi in victoria.

Et si Asia habet

quandam suspicionem luxuriae,

debemus laudare Murenam,

quod vidit Asiam

sed vixit in Asia continenter.

Quam ob rem accusatores

non obiecerunt

Murenae

nomen Asiae,

ex qua constituta est

laus familiae,

memoria generi,

honos et gloria nomini,

sed aliquod flagitium

ac dedecus

aut susceptum in Asia

aut deportatum ex Asia.

Meruisse vero stipendia

in eo bello

fuit virtutis;

meruisse libentissime

patre imperatore

fuit pietatis;

finem stipendiorum fuisse

victoriam ac triumphum patris
fuit felicitatis

Αυτός όμως, κύριοι δικαστές,

και βρέθηκε στην Ασία

και έναν πολύ γενναίο άντρα ,

τον πατέρα του,

βοήθησε πολύ στους κινδύνους,

τον παρηγόρησε στις ταλαιπωρίες,

και τον συγχάρηκε στη νίκη του.

Κι αν η Ασία κρύβει

κάποια υποψία τρυφής,

έχουμε υποχρέωση να επαινέσουμε το Μουρήνα,

γιατί είδε την Ασία,

αλλά έζησε στην Ασία με εγκράτεια.

Γι' αυτό το λόγο οι κατήγοροι του

δε χρησιμοποίησαν για μομφή

εναντίον του Μουρήνα

το όνομα «Ασία»,

από την οποία δημιουργήθηκε

έπαινος για την οικογένεια του,

υστεροφημία για τη γενιά του,

τιμή και δόξα για το όνομα του,

αλλά τον κατηγόρησαν για κάποια ατιμία

και ντροπή

που είτε φορτώθηκε στην Ασία

είτε έφερε μαζί του από την Ασία.

To ότι όμως υπηρέτησε στρατιώτης

σ΄εκείνο τον πόλεμο

υπήρξε δείγμα ανδρείας·

το ότι υπηρέτησε με πολύ μεγάλη προθυμία

κάτω από τις διαταγές του πατέρα του

υπήρξε δείγμα του σεβασμού του (προς αυτόν)·

το ότι το τέλος της θητείας του συνέπεσε

με τη νίκη και το θρίαμβο του πατέρα του
υπήρξε δείγμα καλής τύχης.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ



ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση
Asia -ae θηλυκό
victoria -ae θηλυκό
luxuria -ae θηλυκό (ως αφηρημένο ουσιαστικό δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικούς τύπους. Απαντά και ως ουσιαστικό της ε΄ κλίσης: luxuries, -ei, θηλυκό)
Murena -ae αρσενικό
familia -ae θηλυκό
memoria -ae θηλυκό
gloria -ae θηλυκό


Β΄ κλίση
vir, viri αρσενικό
adiumentum -i ουδέτερο
periculum -i oυδέτερο
solacium -ii (i) ουδέτερο
flagitium -ii (i) ουδέτερο
stipendium -ii (i) ουδέτερο (στον ενικό αριθμό σημαίνει μισθός, στον πληθυντικό στρατιωτική θητεία)
bellum -i ουδέτερο
triumphus -i αρσενικό


Γ΄ κλίση
iudex -icis αρσενικό
pater -patris αρσενικό (Στον πληθυντικό αριθμό (patres -um) το ουσιαστικό επιπλέον σημαίνει και: οι πατρίκιοι. H γενική πληθυντικού είναι patrum).
labor -oris αρσενικό
gratulatio -onis θηλυκό
suspicio -onis θηλυκό
accusator -oris αρσενικό
nomen -inis ουδέτερο
laus, laudis θηλυκό
genus -eris ουδέτερο
honos (honor) -oris αρσενικό
dedecus -oris ουδέτερο
virtus -utis θηλυκό (αν και είναι αφηρημένο ουσιαστικό, απαντά και στον πληθυντικό ως virtutes = οι αρετές).
imperator -oris αρσενικό
pietas -atis θηλυκό (Το ουσιαστικό ως αφηρημένο δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό)
finis -is αρσενικό (ενίοτε και θηλυκό)
felicitas -atis


E΄ κλίση
res, rei θηλυκό


ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση
magnus, -a, -um (Θετικός βαθμός: magnus, -a, -um, συγκριτικός: maior, maior, maius, υπερθετικός: maximus, -a, -um)


Γ΄ κλίση
fortis, -is, -e (θετικός: fortis, fortis, forte, συγκριτικός: fortior, fortior, fortius, υπερθετικός fortissimus, fortissima, fortissimum).


ΜΕΤΟΧΕΣ

cοnstitutus, -a, -um (χρόνου παθητικού παρακειμένου )
susceptus, -a, -um (χρόνου παθητικού παρακειμένου)
deportatus, -a, -um (χρόνου παθητικού παρακειμένου )


ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

hic, haec, hoc (δεικτική )
suus, -a, -um (κτητική γ’ προσώπου (για έναν κτήτορα ή για πολλούς κτήτορες, εδώ για έναν κτήτορα)
quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική)
qui, quae, quod (αναφορική)
aliqui, aliqua, aliquod (αόριστη επιθετική)
is, ea, id (οριστική)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

 

continenter: (θετικός βαθμός: continenter, συγκριτικός: continentius, υπερθετικός: continentissime).
libentissime: (θετικός: libenter, συγκριτικός: libentius, υπερθετικός: libentissime).



ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

 

in+αιτιατική ή αφαιρετική.
ob + αιτιατική
ex (ή e) +αφαιρετική



ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

 

vero (αντιθετικός)
et (συμπλεκτικός, παρατακτικός)
si (υποθετικός, υποτακτικός)
quod (αιτιολογικός, υποτακτικός)
sed (αντιθετικός, παρατακτικός)
ac (συμπλεκτικός, παρατακτικός)
aut … aut (διαζευκτικός, παρατακτικός).
ΡΗΜΑΤΑ
1η Συζυγία
laudo, -avi, -atum, -āre


2η Συζυγία
habeo, -ui, -itum, -ēre
debeo, -ui, -itum, -ēre
video, vidi, visum, vidēre
mereo, merui, meritum, merēre (το ρήμα απαντά και ως αποθετικό της β΄ συζυγίας, δηλαδή mereor, meritus sum, merēri).


3η Συζυγία
vivo, vixi, victum, vivĕre
obicio, obieci, obiectum, obicĕre* (ανήκει στα 15 της 3ης συζυγίας σε –io)
constituo, constitui, constitutum, constituĕre
suscipio, suscepi, susceptum, suscipĕre* (ανήκει στα 15 της 3ης συζυγίας σε –io)


ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ
sum, fui, -,esse
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ



Hic vero, iudices, et fuit in Asia: κύρια πρόταση κρίσεως, αφού εκφέρεται με οριστική (fuit: οριστική παρακειμένου).
fuit: ρήμα
hic: υποκείμενο του ρήματος fuit.
iudices: κλητική προσφώνηση
in Asia: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο στο ρήμα fuit. Εκφέρεται εμπρόθετα, γιατί είναι όνομα ηπείρου.


[et] viro fortissimo patri suo, magno adiumento in periculis, solacio in laboribus, gratulationi in victoria fuit: κύρια πρόταση κρίσεως, αφού εκφέρεται με οριστική (fuit). Συνδέεται με την προηγούμενη κύρια πρόταση με τον συμπλεκτικό, παρατακτικό σύνδεσμο et.
fuit: ρήμα
(hic): εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος fuit.
adiumento, solacio, gratulatiοni: δοτικές κατηγορηματικές του σκοπού από το fuit. Αποδίδονται ετερόπτωτα στο υποκείμενο του fuit.
magno: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη adiumento.
in periculis, in victoria, in laboribus: εμπρόθετοι προσδιορισμοί του εντοπισμού σε κατάσταση. Εξαρτώνται από το fuit.
viro: δοτική προσωπική χαριστική. Συνάπτεται με το fuit.
fortissimo: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη viro.
patri: ομοιόπτωτος προσδιορισμός, επεξήγηση στο viro.
suo: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη patri.


Et si habet Asia suspiciōnem quandam luxuriae: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si (διότι είναι καταφατική) και εκφέρεται με οριστική ενεστώτα (habet). H απόδοση του υποθετικού λόγου είναι το (laudare) debemus της κύριας πρότασης που είναι, επίσης, οριστική ενεστώτα . Πρόκειται για ευθύ, απλό υποθετικό λόγο που ανήκει στο α΄ είδος και εκφράζει την ανοικτή υπόθεση στο παρόν.
habet: ρήμα
Asia: υποκείμενο του ρήματος habet
suspicionem: αντικείμενο του ρήματος habet.
quandam: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο suspicionem
luxuriae: γενική αντικειμενική στο suspicionem.


Murenam laudare debemus: κύρια πρόταση κρίσεως, αφού εκφέρεται με οριστική (debemus), ως απόδοση του υποθετικού λόγου.
debemus: ρήμα
(nos): εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος debemus
laudare: αντικείμενο του ρήματος debemus και τελικό απαρέμφατο. Ως υποκείμενο του απαρεμφάτου τίθεται το εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος debemus, δηλαδή το nos. Επομένως, έχουμε ταυτοπροσωπία.
Murenam: αντικείμενο του απαρεμφάτου laudare.


quod Asiam vidit: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική, (χρόνου παρακειμένου: vidit), διότι εκφράζει αιτιολογία αντικειμενικά αποδεκτή.
vidit: ρήμα
(Murena): εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος vidit.
Asiam: αντικείμενο του ρήματος vidit.


[sed] in Asia continenter vixit: δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, η οποία συνδέεται με την προηγούμενη αιτιολογική παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο sed. Επομένως και αυτή εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod και εκφέρεται με οριστική, (χρόνου παρακειμένου: vixit), διότι εκφράζει αιτιολογία αντικειμενικά αποδεκτή.
vixit: ρήμα
(Murena): εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος vixit
in Asia: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει τη στάση σε τόπο στο ρήμα vixit. Εκφέρεται εμπρόθετα, γιατί είναι όνομα ηπείρου.
continenter: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα vixit.


Quam ob rem accusatōres non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ... ... sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum.: κύρια πρόταση κρίσεως, διότι εκφέρεται με οριστική (obiecerunt: οριστική παρακειμένου). Μετά από ισχυρό σημείο στίξης η αναφορική αντωνυμία στην αρχή περιόδου (εδώ quam) ισοδυναμεί με την αντίστοιχη δεικτική και εισάγει κύρια πρόταση.
non obiecerunt: ρήμα
accusatores: υποκείμενο του ρήματος non οbiecerunt.
nomen [sed] flagitium [ac] dedecus: άμεσα αντικείμενα του ρήματος non οbiecērunt (συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά).
Murenae: έμμεσο αντικείμενο του ρήματος non οbiecerunt.
aliquod: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο flagitium.
[aut] susceptum [aut] deportatum: επιθετικές μετοχές που συνδέονται διαζευκτικά με τον σύνδεσμο aut ... aut. Λειτουργούν ως ομοιόπτωτοι, επιθετικοί προσδιορισμοί στις λέξεις flagitium - dedecus.
Asiae: γενική επεξηγηματική27 στο nomen.
in Asia: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο στη μετοχή susceptum. Εκφέρεται εμπρόθετα, γιατί είναι όνομα ηπείρου.
ex Asia: εμπρόθετος προσδιορισμός που δηλώνει την απομάκρυνση από τόπο στη μετοχή deportatum. Εκφέρεται εμπρόθετα, γιατί είναι όνομα ηπείρου.
ob rem: εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου28 στο ρήμα οbiecerunt.
quam: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο rem.


27Η λέξη Asiae, σύμφωνα με τους Πασχάλη Μ. και Σαββαντίδη Γ. , Λατινικά Γ Λυκείου, τεύχος β’ , ITYE, σελ 58, χαρακτηρίζεται ως γενική επεξηγηματική. Κατά τους Gildersleeve -Lodge, Latin Grammar, 1971, σελ. 231, υπάρχουν δύο είδη γενικής διασαφητικής: α. η παραθετική που υπάρχει συχνά μαζί με ουσιαστικά, όπως vox, nomen κτλ και β. η επεξηγηματική, η οποία συναντάται με ουσιαστικά, όπως τα: genus, virtus, periculum κ. α.
28Οι προθέσεις ob, per, propter + αιτιατική δηλώνουν το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο. Σε περίπτωση προσώπου το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο εκφέρεται με την πρόθεση causa (σπάνια η gratia) + γενική προσώπου. Βλ. και Κανελλόπουλος Νικ. Χρήστος, Λατινικά για την Γ’ δέσμη, σελ. 59, σημ. 2.

ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est: δευτερεύουσα (επιθετική) αναφορική προσδιοριστική πρόταση στη λέξη Asiae. Eισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qua (εμπρόθετη εισαγωγή: ex qua) και εκφέρεται με οριστική (constituta est: παθητικός παρακείμενος), επειδή δηλώνει το πραγματικό γεγονός.
constituta est: ρήμα.
laus, memoria, honos [et] gloria: υποκείμενα στο ρήμα constituta est.
familiae, generi, nomini: δοτικές προσωπικές χαριστικές στο constituta est.
ex qua: εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο constituta est.


Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit: κύρια πρόταση κρίσεως, αφού εκφέρεται με οριστική (fuit: οριστική παρεκειμένου).
fuit: ρήμα (εδώ απρόσωπο).
meruisse: υποκείμενο του ρήματος fuit και ειδικό απαρέμφατο.
(Murenam): εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου meruisse και ετεροπροσωπία.
stipendia: αντικείμενο του απαρεμφάτου meruisse.
virtutis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος από το fuit.
in bello: εμπρόθετος προσδιορισμός του χρονικού εντοπισμού στο απαρέμφατο meruisse.
eo: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο bello.


patre imperatore libentissime meruisse pietatis fuit: κύρια πρόταση κρίσεως, αφού εκφέρεται με οριστική (fuit: οριστική παρακειμένου).
fuit: ρήμα (εδώ απρόσωπο).
meruisse: υποκείμενο του ρήματος fuit και ειδικό απαρέμφατο.
(Murenam): εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου meruisse και ετεροπροσωπία.
pietatis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος από το fuit.
libentissime: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο απαρέμφατο meruisse.
patre imperatore: ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή. Η λέξη patre λειτουργεί ως υποκείμενο, ενώ η λέξη imperatore λειτουργεί ως κατηγορηματικός προσδιορισμός του υποκειμένου, αφού είναι λέξη που δηλώνει αξίωμα. (Ανάλυση μετοχής: cum + υποτακτική παρατατικού του sum = cum pater imperator esset).


finem stipendiorum patris victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit: κύρια πρόταση κρίσεως που εκφέρεται με οριστική (fuit: οριστική παρακειμένου).
fuit: ρήμα (εδώ απρόσωπο).
fuisse: υποκείμενο του ρήματος fuit και ειδικό απαρέμφατο.
finem: υποκείμενο του απαρεμφάτου fuisse.
victoriam [ac] triumphum: κατηγορούμενα στο υποκείμενο finem (του απαρεμφάτου fuisse), που (συνδέονται συμπλεκτικά).
stipendiorum: γενική υποκειμενική στο finem.
patris: γενική υποκειμενική στις λέξεις victoriam και triumphum.
felicitatis: γενική του χαρακτηριστικού γνωρίσματος από το fuit.

        Ετυμολογία

  • luxuria: πρβλ. λούσο
  • familia: πρβλ. φαμίλια
  • honos (honor) > honoro: πρβλ. ονόρε
  • mereo: κυρ. «παίρνω το μερίδιό μου»· μέρ-ος, μείρ-ομαι (μερίδιο, μέριμνα, μάρτυς, μοίρα, μόριο)
  • res: πρβλ. ρεαλισμός