Μάθημα : Λατινικά Γ΄Λυκείου

 non Sicanōrum aut Pelasgōrum,

qui primi colluisse Italiam dicuntur,

sed aetātis suae verbis utebantur.

Tu autem, proinde quasi cum matre Evandri nunc loquāris,

sermōne abhinc multis annis iam obsolēto uteris,

quod neminem scire atque intellegere vis, quae dicas.

Quin, homo inepte, taces, ut consequāris, quod vis?

Sed antiquitātem tibi placēre dicis,

quod honesta et bona et modesta sit.

Sic ergo vive, ut viri antīqui,

sed sic loquere,ut viri aetātis nostrae;

atque id quod a C. Caesare scriptum est,

habe semper in memoriā et in pectore:

"tamquam scopulum,

sic fugias verbum insolens atque inaudītum".

Ο Κούριος κι ο Φαβρίκιος, άνδρες πάρα πολύ παλιοί,

κι οι παλαιότεροι απ’ αυτούς Οράτιοι, 

καθαρά και με διαύγεια μιλούσαν με τους συγχρόνους τους ·

δε χρησιμοποιούσαν τη γλώσσα των Σικανών και των Πελασγών,

που λένε πως πρώτοι κατοίκησαν την Ιταλία,

αλλά τη γλώσσα της εποχής τους.

Εσύ όμως,  σαν να μιλούσες τώρα με τη μάνα του Ευάνδρου,

χρησιμοποιείς γλώσσα ξεπερασμένη ήδη εδώ και πολλά χρόνια,

επειδή δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς τι λες.

Ανόητε άνθρωπε, γιατί δε σωπαίνεις, για να πετύχεις αυτό που θες;

Λες όμως πως σου αρέσει η αρχαιότητα ,

γιατί είναι τιμημένη και καλή και σεμνή.

Έτσι λοιπόν να ζεις όπως οι παλιοί,

αλλά έτσι να μιλάς όπως οι σύγχρονοι μας.

Και αυτό που έγραψε ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρας

να 'χεις πάντα στη μνήμη σου και στην καρδιά σου :

«Σαν το σκόπελο

απόφευγε τη λέξη την ασυνήθιστη και την πρωτάκουστη».

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α' ΚΛΙΣΗ

Italia -ae   χωρίς πληθ.

memoria -ae

Β' ΚΛΙΣΗ

vir - viri

verbum -i

scopulus -i

annus -i

Curius -i (i) κλητ. ενικού Curi-   χωρίς πληθ.

Fabricius -i (i) κλητ. ενικού Fabrici·   χωρίς πληθ.

Horatius -i (i) κλητ. ενικού Horati

Sicani -orum ο ενικός (Sicanus -i)  δεν είναι σε χρήση (όνομα έθνους)

Pelasgi -orum ο ενικός (Pelasgus –i - δεν είναι σε χρήση (όνομα έθνους)

Evander -ndri    (και Evandrus -i)    χωρίς πληθ.

Γ' ΚΛΙΣΗ

aetas -atis (θηλ.) γεν. πληθ. aetat(i)um

mater -matris (θηλ.) γεν. πληθ. matrum

sermo -onis (αρσ.)

homo -inis (αρσ.)

antiquitas -ads (θηλ.)

C. Caesar -is χωρίς πληθ.

pectus -oris (ουδ.)

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β' ΚΛΙΣΗ

antiquissimus -a -um υπερθ. του επιθ. antiquus -a -um,

                                                         antiquior -ior-ius, antiquissimus -a -um

primus -a -um υπερθ. του επιθ. (prae), prior -ior -ius, primus -a –um

 multi -ae -a, plures -es -a (γεν. πληθ. plurium), plurimi -ae -a-

το επίθετο στον ενικό αριθμό του συγκριτικού απαντά μόνο στο ουδέτερο: multus -a -um, — plus, plurimus -a -um

obsoletus -a -um, obsoletior -ior -ius, (obsoletissimus -a -um)

 ineptus -a -um, ineptior -ior -ius, ineptissimus -a -um

honestus -a -um, honestior -ior -ius, honestissimus -a -um

bonus -a -um, melior -ior -ius, optimus -a -um

modestus -a -um, modestior -ior -ius, modestissimus -a -um

antiquus -a -um, antiquior -ior -ius, antiquissimus -a -um

inauditus -a -um, inauditior -ior -ius, (inauditissimus -a -um)

Γ ΚΛΙΣΗ

antiquior -ior -ius συγκρ. του επιθ. antiquus -a -um, antiquior -ior -ius, antiquissimus -a -um

insolens -ntis, insolentior -ior -ius, insolentissimus -a –um

ΡΗΜΑΤΑ

2η ΣΥΖΥΓΙΑ

taceo, tacui, taciturn, tacere

placeo, placui και placitus sum, placitum, placere

(ως απρόσωπο: placet, placuit και placitum est, placere)

habeo, habui, habitum, habere

3η ΣΥΖΥΓΙΑ

loquor, locutus sum, locutum, loqui αποθ.

colo, colui, cultum, colere

utor, usus sum, usum, uti αποθ.

intellego και intelligo, intellexi, intellectum, intellegere

volo, volui, - , velle βλ. Γραμμ., σ. 88

obsolesco, obsolevi, (obsoletum), obsolescere

dico, dixi, dictum, dicere

consequor, consecutus sum, consecutum, consequi αποθ.

vivo, vixi, victum, vivere

scribo, scripsi, scriptum, scribere

fugio, fugi, fugitum, fugere

ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ sum, fui, - , esse

4η ΣΥΖΥΓΙΑ

scio - sci(v)i - scitum - scire (προστ. ενεστ. scito - scitote αντί για sci - scite' προστ. μέλλ. scito - scito - scitote - sciunto)

 inaudio, inaudivi, inauditum, inaudire

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

plane, planius, planissime (από το επίθ. planus -a -um, planior -ior -ius, planissimus -a -um)

dilucide, dilucidius, (dilucidissime)  (από το επίθ. dilucidus -a -um, dilucidior -ior -ius, dilucidissimus -a -um)

nunc  abhinc   iam  sic  semper

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

hic, haec, hoc (δεικτική)

suus, sua, suum (κτητική)

qui, quae, quod (αναφορική)

tu (προσωπική)

nemo (αόριστη ουσιαστική)

quis, quid {ερωτηματική ουσιαστική στη φράση quae dicas)

noster, nostra, nostrum {κτητική)

is, ea, id (οριστική)

Ετυμολογία

• antiquitas ·antiquus, -a, -um: πρβλ. αντίκα, αντικέρ
• dilucide < dilucidus,-a,-um < di + lumen, lux: προέλευση από το πρωτοινδ. lewk- (λευκός, λαμπερός) πρβλ. λυκαυγές, λύχνος, λούστρο λευκός, λυκόφως (όσα προέρχονται από τη *λύκη = πρωινό φως, χαραυγή)
• intellegenter (επίρρ.) < intellegens < intellego (inter + lego = καταλαβαίνω, κατανοώ): πρβλ. ιντελιγκέντσια (επιλέγω, συλλογή, λογισμός)
• modeste < modestus < modus = μέτρο: πρβλ. μόδα, μοντέλο, μοντελισμός
• plane < planus, -a, -um = ομαλός, καθαρός, σαφής: πρβλ. πλάνη (= ξυλουργικό εργαλείο), πλανίζω, πλάνισμα
• primus ≃ πρώτος: πρβλ. πριμοδότηση, πρεμιέρα, πρίγκιπας, πρίμος (αέρας)
• mater ≃ μήτηρ: μητέρα, μητρικός, μήτρα, μητριαρχία
• homo: πρβλ. ουμανισμός, ουμανιστής
• volo ≃ βούλομαι > voluntas = βούληση: πρβλ. βολονταρισμός (= βουλησιαρχία)
• pectus: πρβλ. πέτο
• inauditus (in + auditus)
• bonus > μπόνους· πρβλ. μπουνάτσα, μπο(υ)ναμάς
• verbum: ἐρῶ < Fερέω· ῥῆμα, ρήτορας, απόρρητος· πρβλ. βερμπαλισμός (η χρήση εντυπωσιακών εκφραστικών σχημάτων), βερμπαλιστής
• colo: πρβλ. κουλτούρα
• placeo: πρβλ. πλασέμπο (εικονικό φάρμακο που παράγει στον ασθενή την αυθυποβολή της βελτίωσης της κατάστασής του)