Μάθημα : Ιστορία Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Επιστημών

Ομογενών 2020

Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε στη συγκρότηση του προσφυγικού συνοικισμού της Ερμούπολης Σύρου.

ΚΕΙΜΕΝΟ
Ερμούπολη, η διασημότερη εγκατάσταση προσφύγων Οι κάτοικοι του νησιού της Σύρου επί αιώνες ανήκαν, στην πλειοψηφία τους, στο καθολικό δόγμα ̇ [. . .] Αυτή η πραγματικότητα ανατράπηκε μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης και την ογκώδη εισροή, εγκατάσταση προσφύγων, κατ' απόλυτη πλειοψηφία ορθοδόξων.

Στη συγκεκριμένη εξέλιξη συνέβαλε τα μέγιστα η ουδετερότητα του νησιού και η . . . γαλλική προστασία.[. . .] Οι πρόσφυγες . . . επέλεξαν την έρημη παραλία, όπου με γοργό ρυθμό σχηματίστηκε ένας νέος οικισμός, που από το 1826 ονομάσθηκε Ερμούπολις.[. . .] Η έλευση των προσφύγων, μετά την Επανάσταση, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, ανέδειξαν την νεοδημιουργηθείσα Ερμούπολη σε σημαντικό διαμετακομιστικό κέντρο. Οι παράγοντες στο σύνολό τους ήσαν οι ακόλουθοι: 1) η ουδετερότητα και η γαλλική προστασία του νησιού ̇ 2) η γεωγραφική του θέση, εν μέσω θαλασσίων εμπορικών δρόμων ̇ 3) οι δεσμοί ορισμένων προσφυγικών ομάδων, και κυρίως των Χίων, με τα εμπορικά δίκτυα της εποχής ̇ 4) η αυξημένη ζήτηση σε σιτηρά, εξαιτίας των πολεμικών γεγονότων.[. . .] Εκ των πραγμάτων, ο διαφορετικός χαρακτήρας των δύο οικισμών, καθώς παρατηρείται και σήμερα, είχε το αντίστοιχό του στην πολεοδομία και την αρχιτεκτονική τους: ο ένας, ο παλαιότερος, τυπικό παράδειγμα λιτής κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής ̇ ο άλλος ο νεότερος αλλά και παραθαλάσσιος, με επιβλητική αρχιτεκτονική, όπου δεσπόζουν οι μεταγενέστερες νεοκλασικές επιρροές. Ως προέκταση, αλλά σε ένα άλλο επίπεδο, η διαφορετική όψη των δύο οικισμών περιγράφει με σαφήνεια τη σχέση ανάμεσα στις δύο κοινότητες, τους καθολικούς και τους ορθοδόξους.

Κ. Κόμης, «Προσφυγικές μετακινήσεις», Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770-2000, 3ος τόμος, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2003, σ.σ. 240-241

Επαναληπτικές Ημερησίων 2020

Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις με τις πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται, να αναφέρετε τα αιτήματα των προσφύγων προς τη Γ ́ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) και τη στάση αυτής απέναντι στα συγκεκριμένα αιτήματα.

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ Α

Το ζήτημα των προσφύγων απασχόλησε τη Γ ́ Εθνοσυνέλευση (1826- 1827), καθώς διάφορες ομάδες προσφύγων υπέβαλαν αιτήματα αποκατάστασής τους σε συγκεκριμένο τόπο. Οι Ελεύθεροι Σμυρναίοι
ζήτησαν να τους παραχωρηθεί χώρος στην περιοχή του Ισθμού προκειμένου να ανεγείρουν τη Νέα Σμύρνη, επικαλούμενοι τη συνεισφορά της Σμύρνης «εἰς τὴν διατήρησιν καὶ τήν μετάθεσιν τῶν φώτων εἰς τήν λοιπήν Ἑλλάδα», το γεγονός ότι η οικονομική ανάπτυξή της υπήρξε πόλος έλξης για τους Έλληνες άλλων περιοχών για να βρουν, είτε «ἄσυλον κατὰ τοῦ διωγμοῦ», είτε χώρο βελτίωσης των βιοτικών αναγκών τους. Το αίτημά τους έγινε αποδεκτό, αν και τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Οι Σουλιώτες ζήτησαν χώρο εγκατάστασης στην Αργολίδα, χωρίς όμως να το επιτύχουν, και οι Ψαριανοί στην Εύβοια -χωρίς να λάβουν απάντηση. Ανάλογα αιτήματα υπέβαλαν οι Κυδωνιείς, οι Ηπειρώτες και οι Μακεδόνες. Οι Χίοι και οι Κρήτες πρόσφυγες δεν ζήτησαν αποκατάσταση, εμμένοντας στην απελευθέρωση της πατρίδας τους. [. . . ] Οι κάτοικοι της νεοσύστατης Ερμούπολης προσπάθησαν στην Εθνοσυνέλευση να εδραιώσουν την εγκατάστασή τους στο νησί. Η Γ ́ Εθνοσυνέλευση ψήφισε στις 5 Μαΐου 1827 το Ψήφισμα ΚΒ', σύμφωνα με το οποίο όσοι ορθόδοξοι έρχονταν στην Ελλάδα είχαν δικαίωμα να ανεγείρουν συνοικισμούς σε μέρος που η Βουλή θα προσδιόριζε, χωρίς όμως να παραβλέπονται «τῶν ἐντοπίων τὰ δίκαια». Η εξειδίκευση όμως των γενικών αυτών διατάξεων με ειδικό νόμο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Ν. Ανδριώτης, Πρόσφυγες στην Ελλάδα 1821-1940: άφιξη, περίθαλψη και αποκατάσταση. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα 2020, σ. 16 

ΚΕΙΜΕΝΟ Β

Απόσπασμα από τις αναφορές των Σουλιωτών προς τη Γ ́ Εθνοσυνέλευση (1826)

«Ημείς δεν ζητούμεν ικανοποίησιν των θυσιών μας, επειδή όλα ταύτα νομίζομεν ως χρέη απαραίτητα προς την Πατρίδα, αλλ’ ούτε το Έθνος έχει εκείνα τα μέσα την σήμερον, προς ικανοποίησιν των υπέρ Πατρίδος
αγωνιζομένων [. . .] ζητούμεν γη, της οποίας το έδαφος καταβρέχομεν με το αίμα μας πάντοτε διαφεντεύοντάς το».

Α. Μάμουκας Τα κατά την Αναγέννησιν της Ελλάδος, τόμος 5, από το βιβλίο του Α. Βακαλόπουλου, Πρόσφυγες και Προσφυγικόν Ζήτημα κατά την Επανἀστασιν του 1821, Ιστορική Μελέτη εν Θεσσαλονίκη 1939. (Από Θέματα Νεοελληνικής