Μάθημα : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΕΛ

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το απαρέμφατο, έναρθρο ή άναρθρο, κατέχει σημαντική θέση στον αρχαίο ελληνικό λόγο.

Είδη απαρεμφάτου

Τελικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με πρόταση επιθυμίας, μεταφράζεται με το να και δέχεται άρνηση μή.

π.χ. Συμβουλεύω ὑμῖν μὴ παραδιδόναι τὰ ὅπλα. (= Σας συμβουλεύω να μην παραδίνετε τα όπλα.)

Ειδικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με ειδική πρόταση, μεταφράζεται με το ότι και δέχεται άρνηση οὐ.

π.χ. Οἱ πρέσβεις ἥγγειλαν βασιλέα ἀργύριον οὐ παρέξεσθαι. (= Οι πρέσβεις ανάγγειλαν ότι ο βασιλιάς δε θα δώσει χρήματα).

Έναρθρο απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που έχει άρθρο ουδετέρου γένους σε κάθε πτώση του ενικού αριθμού εκτός από την κλητική,

π.χ. Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν → ονομαστική

Χρησιμοποιείται ως:

1. υποκείμενο,
2. αντικείμενο,
3. ως προσδιορισμός της αναφοράς,
4. γενική υποκειμενική,
5. γενική αντικειμενική,
6. γενική διαιρετική,
7. γενική της αιτίας,
8. γενικής της αξίας,
9. του σκοπού σε πτώση γενική,
10. δοτική αντικειμενική,
11. επεξήγηση,
12. εμπρόθετος προσδιορισμός

Άναρθρο απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που χρησιμοποιείται χωρίς άρθρο.

Το άναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται ως:

1. υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων,
2. αντικείμενο,
3. κατηγορούμενο,
4. επεξήγηση,
5. προσδιορισμός της αναφοράς,
6. του σκοπού ή του αποτελέσματος.

Υποκείμενο Απαρεμφάτου

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου (του άναρθρου ή του έναρθρου) μπορεί να είναι:

α) το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος (το αυτό πρόσωπο), οπότε λέμε ότι έχουμε ταυτοπροσωπία

β) διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (έτερο πρόσωπο), οπότε λέμε ότι έχουμε ετεροπροσωπία

Απρόσωπη Σύνταξη

Το απρόσωπο ρήμα (ή η απρόσωπη έκφραση) παίρνει ως υποκείμενο απαρέμφατο.

Είναι φανερό ότι το υποκείμενο του απαρεμφάτου θα είναι διαφορετικό από το υποκείμενο του ρήματος (γιατί προφανώς δεν μπορεί να έχει ως υποκείμενο τον εαυτό του). Άρα θα έχουμε ετεροπροσωπία. Αυτό έχει ως συνέπεια το υποκείμενο του απαρεμφάτου να βρίσκεται σε πτώση αιτιατική.

• Αρκετά συχνά δίπλα στο απρόσωπο ρήμα ή στην απρόσωπη έκφραση κι ενώ θα περιμέναμε να υπάρχει μια αιτιατική ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, αυτή η αιτιατική δεν υπάρχει. Στη θέση της υπάρχει μια δοτική, η οποία δείχνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το απρόσωπο ρήμα, γι’ αυτό και την ονομάζουμε δοτική προσωπική.