Μάθημα : ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΓΕΛ

Τα κειμενικά είδη είναι προϊόντα μιας κοινωνικής διεργασίας, που διαφοροποιούνται ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο παράγονται και χρησιμοποιούνται από τα μέλη ενός πολιτισμού για την επίτευξη της επικοινωνίας. Κάθε κειμενικό είδος παρουσιάζει διαφορετικό τρόπο οργάνωσης και ιδιαίτερα γλωσσικά χαρακτηριστικά. Προϊόντα σύνθεσης των κειμενικών ειδών είναι οι κειμενικοί τύποι.

• ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ : Για να συνθέσουμε ένα κείμενο με επιχειρήματα χρησιμοποιούμε ενεστώτα κι αιτιολογικές προτάσεις. Επίσης, εκθέτουμε τα επιχειρήματα στη λογική τους σειρά.

• ΕΞΗΓΗΣΗ : Ερμηνεύει μέσω της ακολουθίας / διαδοχής τα φαινόμενα σε σχέσεις χρονικότητας ή και αιτιότητας.

• ΟΔΗΓΙΕΣ : Λογικές ακολουθίες, με τις οποίες καθοδηγούνται πράξεις ή συμπεριφορές

• ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Ο όρος περιγραφή σημαίνει την αναπαράσταση με το λόγο (προφορικό ή γραπτό) ενός αντικειμένου, την έκθεση, δηλαδή, εκείνων των γνωρισμάτων του με τα οποία μπορεί κανείς να σχηματίσει μια εικόνα του. Κινείται στο χώρο και οργανώνει τα πράγματα σε καθημερινά και τεχνικά πλαίσια νοήματος.

Σκοποί της περιγραφής :

1. Η πληροφοριακή περιγραφή, που έχει ως σκοπό την εξυπηρέτηση καθαρά πρακτικών αναγκών της καθημερινής ζωής και της επιστήμης (σε εφημερίδες : μικρές αγγελίες, ανακοινώσεις, σε διαφημιστικά φυλλάδια, σε πρακτικούς οδηγούς : τουριστικούς κ.λπ., σε σχολικά εγχειρίδια, σε επιστημονικά κείμενα, σε επίσημα έγγραφα).
2. Η λογοτεχνική περιγραφή, που εξυπηρετεί την ανάγκη για έκφραση και επικοινωνία και αποσκοπεί, συγχρόνως, στην ψυχαγωγία του δέκτη.

Η γλώσσα της περιγραφής

Η γλωσσική ποικιλία, η κυριολεκτική ή μεταφορική λειτουργία, κατά την περιγραφή είναι ανάλογη με το σκοπό, το κοινό στο οποίο απευθύνεται και το είδος του κειμένου. Χρησιμοποιούνται ρήματα σε ενεστώτα, συνδετικά, δράσης ή κρίσης καθώς και περιγραφικά ή αξιολογικά επίθετα.

Το ύφος της περιγραφής

Το ύφος ποικίλλει από απλό και καθημερινό έως το πιο επιτηδευμένο και επίσημο, ανάλογα με το σκοπό, το κοινό και, φυσικά το είδος της περιγραφής (αν, δηλαδή, είναι πληροφοριακού ή λογοτεχνικού χαρακτήρα).

Δομή / οργάνωση

• Ονομασία του περιγραφόμενου αντικειμένου
• Ταξινόμηση σε γένος
• Περιγραφή ιδιοτήτων

(διαρθρωτικές λέξεις / φράσεις που δηλώνουν το χώρο)

• ΑΦΗΓΗΣΗ

Αφήγηση είναι μια πράξη επικοινωνίας με την οποία παρουσιάζεται προφορικά ή γραπτά μια σειρά πραγματικών ή πλασματικών γεγονότων. Στην αφήγηση ο αφηγητής φροντίζει, συνήθως, να δώσει με χρονική σειρά, προσέχοντας τον άξονα του χώρου, τις απαραίτητες πληροφορίες για τις διάφορες φάσεις και την εξέλιξή του. Κάθε αφήγηση, ως επικοινωνιακή πράξη, προϋποθέτει δύο τουλάχιστον πρόσωπα : έναν πομπό, τον αφηγητή και το δέκτη της αφήγησης.

Σε κάθε αφήγηση διακρίνουμε :

α) το αφηγηματικό περιεχόμενο (γεγονότα – πράξεις προσώπων που συνιστούν μια ιστορία)

β) την αφηγηματική πράξη (τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα γεγονότα από τον αφηγητή).

Με βάση το σκοπό τους υπάρχουν διάφορα είδη αφήγησης :

1) η λογοτεχνική αφήγηση, που εξυπηρετεί τους στόχους της λογοτεχνίας,

2) η ιστορική αφήγηση, που εξυπηρετεί τους στόχους της ιστορίας, και

3) οι αφηγήσεις που εξυπηρετούν τις καθημερινές ανάγκες της ζωής, όπως η δημοσιογραφική είδηση, το ημερολόγιο, το βιογραφικό σημείωμα, η υπηρεσιακή αναφορά, η μαρτυρική κατάθεση κ.λπ.

Δομή / οργάνωση

• Προσανατολισμός
• Περιπέτεια
• Αξιολόγηση
• Λύση
• Κατάληξη

Η γλώσσα της αφήγησης

Ρήματα παρελθοντικών χρόνων (και σε ιστορικό ενεστώτα), επαναλήψεις, παρηχήσεις κ.ά.

Πηγή : "Οδηγός επιτυχίας"