Μάθημα : ΕΚΦΡΑΣΗ - ΕΚΘΕΣΗ - ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΓΕΛ

• ΔΟΚΙΜΙΟ

Δοκίμιο (< essay / essai) : δοκιμή / προσπάθεια. Πρόκειται για σύντομο, ερμηνευτικό ή αναλυτικό δημιούργημα σε πεζό λόγο, όπου ο δοκιμιογράφος εκθέτει τις προσωπικές του απόψεις για ένα ορισμένο θέμα προσπαθώντας να το πραγματευτεί, όχι όμως εξαντλητικά.

• Έχει τίτλο

Είδη δοκιμίου

• ΑΡΘΡΟ

Άρθρο : δημοσίευμα εφημερίδας ή περιοδικού που αναφέρεται σε ειδικό, επίκαιρο θέμα, αναλύει και σχολιάζει ειδήσεις.

• Έχει τίτλο

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΑΡΘΡΟ

• Έχει τίτλο
• Αφορμάται από την επικαιρότητα
• Μπορεί ναι είναι άρθρο πληροφοριακό ή γνώμης
• Ημερομηνία, ώρα, ετικέτες
• Μικρή έκταση παραγράφων
• Προφορικό ύφος / Διάθεση συνομιλίας
• Λέξεις : αναρτώ, ανάρτηση, ηλεκτρονικά κ.ά.

ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ

Τύπος γραπτού κειμένου που δημοσιεύεται σε εφημερίδα, το περιεχόμενό του κατά κύριο λόγο δεν είναι ειδησεογραφικό και γράφεται από άνθρωπο ειδικό στο θέμα που πραγματεύεται.

(παλιότερα) Λαϊκό ανάγνωσμα δημοσιευμένο σε συνέχειες στην εφημερίδα, το οποίο με την ιδιαίτερη πλοκή και την πλούσια δράση του κρατούσε το ενδιαφέρον του κοινού.

Χαρακτηριστικά της επιφυλλίδας :

• Έχει τίτλο
• Δοκιμιακός χαρακτήρας / Ύφος επίσημο, σοβαρό, αντικειμενικό
• Αναφορά σε φιλολογικά, επιστημονικά, εγκυκλοπαιδικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά, πολιτικά θέματα.
• Γράφεται από ειδήμονα με αφορμή κάποιο γεγονός, συνήθως επίκαιρο, που του δίνει το έναυσμα για να προχωρήσει σε σκέψεις και παρατηρήσεις διαχρονικού χαρακτήρα.
• Δημοσιεύεται σε ορισμένη θέση της εφημερίδας, στο παρελθόν στο κάτω άκρο της σελίδας, και χωρίζεται από την υπόλοιπη ύλη με οριζόντια γραμμή, ολοσέλιδη ή μικρή.
• Αναφορική λειτουργία της γλώσσας
• Λόγιο / ειδικό λεξιλόγιο

Πρόθεση : ο προβληματισμός, η καλλιέργεια του κοινού

ΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ

• Έχει τίτλο
• Αφορμάται από την επικαιρότητα
• Έντονος λογοτεχνισμός, γλαφυρότητα
• Μικροπερίοδος λόγος, παρατακτική σύνδεση, ασύνδετο σχήμα
• Τόνος εύθυμος, χαριτωμένος, χιουμοριστικός, επικριτικός, δηκτικός, ειρωνικός, παραινετικός
• Ατημέλητος λόγος, γρήγορα κατασκευασμένος, ελλειπτικός
• Ποικιλία θεμάτων / μέση έκταση
• Κοφτό, λιτό ύφος / προφορικότητα
• Δημοσιεύεται σε ειδική στήλη στην εφημερίδα

Πρόθεση : ο σχολιασμός της επικαιρότητας, η καλλιέργεια του κοινού

Σχόλιο συντάκτη

Πρόκειται για ξένο σχόλιο, το σχόλιο ενός τρίτου προσώπου, για το γεγονός που παρουσιάζεται

• Συγκινησιακά ή αξιολογικά φορτισμένο λεξιλόγιο
• Σχολιαστικά σημεία στίξης (θαυμασμός, ενθάρρυνση, ευχαρίστηση, έκπληξη, συμφωνία, αποδοκιμασία, αποστροφή, αγανάκτηση, κατάπληξη, αποθάρρυνση, δισταγμός, απορία, αμφισβήτηση, ειρωνεία, έμφαση)
• Χρήση εκφραστικών μέσων (σχημάτων λόγου, εικόνων, περιγραφών)
• Η επιλογή / αποσιώπηση λεπτομερειών, η τοποθέτηση στη σελίδα, η χρήση συνοδευτικής εικόνας

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (επιμελημένη συζήτηση)

• Μορφή ερωταπαντήσεων
• Πληροφορίες για το πρόσωπο που δίνει τη συνέντευξη
• Προφορικότητα
• Απλό, καθημερινό λεξιλόγιο
• Ποικιλία θεμάτων
• Ύφος απλό, οικείο, άμεσο, προφορικό

Πρόθεση : η πληροφόρηση του κοινού για τις απόψεις / θέσεις ενός προσώπου, προβληματισμός, διαμόρφωση γνώμης

ΚΡΙΤΙΚΗ (Έκφραση αξιολογικού λόγου για ένα έργο, φαινόμενο, για μια ενέργεια)

• Αξιολογικός λόγος
• Αναφορική λειτουργία της γλώσσας
• Ειδικό λεξιλόγιο
• Μακροπερίοδος λόγος, διαδοχική υπόταξη, χρήση υπερβατού
• Ύφος επίσημο, περίπλοκο, εξεζητημένο

Πρόθεση : ο σχολιασμός και η αξιολόγηση ενός έργου, με σκοπό την ενημέρωση του κοινού

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (Συστηματική καταγραφή προσωπικών σκέψεων)

• Επικαιρικός, βιωματικός χαρακτήρας
• Έντονος υποκειμενισμός
• Αναφορική και ποιητική λειτουργία της γλώσσας
• Α΄ πρόσωπο
• Καθημερινό λεξιλόγιο
• Καταγραφή γεγονότων στον άξονα του χρόνου
• Ύφος άμεσο, οικείο, απλό, προσωπικό, εξομολογητικό

Πρόθεση : η εξωτερίκευση των σκέψεων και των συναισθημάτων του συγγραφέα

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ (Εξιστόρηση σημαντικών γεγονότων του παρελθόντος, στα οποία συμμετείχε ο συντάκτης ή τα οποία παρακολούθησε ως αυτόπτης μάρτυρας)

• Γράφεται από απόσταση χρόνου από κάποιο πρόσωπο που είτε βίωσε τα γεγονότα είτε ήταν σε αυτά αυτόπτης μάρτυρας
• Έντονος υποκειμενισμός
• Βιωματικός χαρακτήρας
• Α΄ και β΄ πρόσωπο
• Ιστορικός ενεστώτας
• Προφορικότητα
• Αυτούσια μεταφορά λόγων άλλων
• Ελεύθερος πλάγιος λόγος
• Καθημερινό και, συχνά, ιδιωματικό λεξιλόγιο
• Ύφος άμεσο, οικείο, απλό, προσωπικό, εξομολογητικό, αφηγηματικό, ζωντανό

Πρόθεση : η καταγραφή σημαντικών γεγονότων από χρονική απόσταση για την πληροφόρηση του κοινού

Πηγή : "Οδηγός επιτυχίας"