Μάθημα : Νεοελληνική Γλώσσα_ Γ' Λυκείου

    ΟΡΙΣΜΟΙ :

• ΠΑΙΔΕΙΑ : Είναι η κοινωνική λειτουργία που παρέχει γνώσεις, ερεθίσματα, πληροφορίες στον άνθρωπο, με στόχο την ηθικοπνευματική του ολοκλήρωση, την αξιοποίηση των φυσικών του δεξιοτήτων και την προσαρμογή του στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Ασκείται είτε άμεσα είτε έμμεσα. Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για συνειδητή, φανερή παιδεία, ενώ στη δεύτερη το παιδευτικό έργο συντελείται υποσυνείδητα.
• ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ : η θεσμοθετημένη, συστηματοποιημένη παιδεία που παρέχει η πολιτεία στους πολίτες άμεσα, ως κράτος, ή έμμεσα, με ιδιωτικούς φορείς.
• ΑΓΩΓΗ : Είναι κάθε σκόπιμη επίδραση που ασκείται στον άνθρωπο, ιδιαίτερα στο νέο, η οποία συντελεί στη μεταβολή των σωματικών χαρακτηριστικών και των ψυχικών του γνωρισμάτων, των συνηθειών, των ιδιοτήτων του χαρακτήρα του και των ιδεών του.
• ΜΟΡΦΩΣΗ : το αποτέλεσμα της παιδείας, ο τρόπος αξιοποίησης των γνώσεων. Η αληθινή μόρφωση απαιτεί «δια βίου» προσπάθεια και οδηγεί στην ολοκλήρωση.

1. ΣΤΟΧΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ  ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ :

Ο θεσμός της εκπαίδευσης επιδιώκει αφενός την ομαλή και πλήρη κοινωνικοποίηση του νέου και αφετέρου την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Για να επιτύχει το διπλό αυτό σκοπό θέτει ορισμένους επιμέρους στόχους :

α) Μετάδοση γνώσεων : στόχος είναι η συγκρότηση ενός ελάχιστου γνωστικού υποβάθρου σε κάθε νέο, έτσι ώστε να τον κάνει ικανό να αντιμετωπίσει τα διάφορα αντικειμενικά φαινόμενα και να αναπτύξει τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις του.

β) Πνευματική καλλιέργεια : η καλλιέργεια της λογικής και της κριτικής σκέψης απελευθερώνει την ανθρώπινη προσωπικότητα και ενισχύει την εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του ατόμου.

γ) Συναισθηματική καλλιέργεια : η εκπαίδευση επίσης εμπλουτίζει και εξωραΐζει τον εσωτερικό κόσμο του νέου διαμορφώνοντας πρότυπα καλαισθησίας, αρμονίας, ομορφιάς. Με αυτόν τον τρόπο το άτομο ευαισθητοποιείται και γίνεται πιο εύκολη η επικοινωνία με τους άλλους.

δ) Ηθική καλλιέργεια: το σχολείο αναλαμβάνει και το έργο της διαμόρφωσης ηθικής στάσης του νέου μέσω της μετάδοσης ηθικών αξιών. Είτε έμμεσα είτε άμεσα υποδεικνύεται μια κατάλληλη κοσμοθεωρία, η οποία επηρεάζει το άτομο στο σχηματισμό του ηθικού χαρακτήρα του.

ε) Πολιτική συνείδηση :  όχι μόνο το περιεχόμενο αλλά και η εσωτερική δομή της εκπαίδευσης συντελούν στην ανάπτυξη πολιτικής βούλησης στο νέο, έτσι ώστε να συνειδητοποιήσει το καθήκον της συμμετοχής του στα κοινά και το ρόλο του στη διακυβέρνηση της πολιτείας.

στ) Eπαγγελματική κατάρτιση : το σχολείο αναλαμβάνει και την επαγγελματική εξειδίκευση του νέου, έτσι ώστε να ενταχθεί ομαλά στις παραγωγικές σχέσεις της κοινότητας. Η μεγάλη ανάπτυξη της παραγωγής, η απαίτηση για νέα επαγγέλματα και νέες επιστημονικές ειδικότητες οδήγησε σε σημαντικές αλλαγές του εκπαιδευτικού συστήματος. Καθιερώθηκε η καθολική μόρφωση και διευρύνθηκε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

ζ) Πολιτιστική συνείδηση : η νέα γενιά θα πρέπει να έρθει σε επαφή με τα επιτεύγματα των παλαιότερων και να συνειδητοποιήσει τον πλούτο της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Το σχολείο αναλαμβάνει το ρόλο του διακομιστή της παράδοσης και οι νεότερες γενιές οφείλουν να εμπλουτίσουν την πολιτιστική ταυτότητα του έθνους με νέα στοιχεία.

η) Αισθητική καλλιέργεια : σκοπός της εκπαίδευσης είναι και η επαφή των μαθητών με την τέχνη, η μύησή τους στο μαγικό κόσμο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, η καλλιέργεια της φαντασίας τους καθώς και  των αισθητικών τους κριτηρίων. Με αυτά τα εφόδια ο νέος θα αποκτήσει ευαισθησία και θα είναι σε θέση να αναγνωρίζει το πραγματικό ωραίο και να προτιμά τη γνήσια τέχνη από την υποκουλτούρα.

2. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ  ΔΑΣΚΑΛΟΥ :

Ο δάσκαλος παρέχει γνώσεις, καλλιεργεί τον προβληματισμό, διαμορφώνει ηθικές αξίες και συντελεί στη γενικότερη ωρίμανση της προσωπικότητας. Ιδιαίτερα για τις μικρές ηλικίες αποτελεί πρότυπο συμπεριφοράς. Αρχικά ο δάσκαλος είναι αυτός που καθορίζει το δημοκρατικό κλίμα μέσα στην τάξη, ώστε ο μαθητής να αναπτύξει το θάρρος της γνώμης και να αναγνωρίσει τα δικαιώματα των άλλων. Επίσης είναι αυτός που επηρεάζει τους μαθητές ανάλογα με την ισότιμη ή όχι συμπεριφορά του μέσα στην τάξη. Αν επικρατεί δικαιοσύνη, τότε ο νέος αποκτά εμπιστοσύνη στις γενικότερες ηθικές αξίες της κοινωνίας, ενώ στην αντίθετη περίπτωση οι διακρίσεις προκαλούν φαινόμενα διάσπασης στη συνοχή της τάξης.    

Ειδικότερα στην εποχή μας ο εκπαιδευτικός οφείλει να αναλάβει πρωτίστως ρόλο παιδαγωγικό. Η πολυπλοκότητα και τα ετερόκλητα μηνύματα του ευρύτερου περιβάλλοντος απαιτούν μια οργανωμένη στάση ζωής από το νέο, ο οποίος για να αποκτήσει σαφείς προσανατολισμούς και σταθερές αξίες έχει ανάγκη από κάποια καθοδήγηση.

3. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ  ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ  ΠΑΙΔΕΙΑ

Ανθρωπιστική παιδεία είναι αυτή που στοχεύει στη σφαιρική ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας. Προσπαθεί να εμπλουτίσει το νέο με πολλαπλές γνώσεις, ηθικές αξίες και ανθρωπιστικά ιδανικά. Πρότυπό της θεωρείται ο «πανεπιστήμονας άνθρωπος» (homo universalis).

Τεχνοκρατική παιδεία είναι αυτή που επιδιώκει την άρτια εξειδικευμένη κατάρτιση του νέου με στόχο την ταχύτατη και αποδοτική ένταξή του στις παραγωγικές σχέσεις της κοινωνίας. Εμφανίστηκε μετά τη βιομηχανική επανάσταση και πρότυπό της είναι ο «οικονομικός άνθρωπος».

Στις μέρες μας οι περισσότερες κοινωνίες του κόσμου ταυτίζουν την έννοια της προόδου με την οικονομική και βιομηχανική τους ανάπτυξη. Μέσα στο τεχνοκρατικό αυτό πνεύμα είναι φυσικό η τεχνική παιδεία να διατηρεί το προβάδισμα απέναντι στην ανθρωπιστική. Άλλωστε ο όγκος και η πολυπλοκότητα των απαιτούμενων γνώσεων είναι τέτοιοι, ώστε η ειδίκευση να καθίσταται αναγκαία για οποιονδήποτε σύγχρονο εργαζόμενο. Υπό αυτές τις συνθήκες η γενική καλλιέργεια θεωρείται αντιπαραγωγική και η ανθρωπιστική παιδεία υποβιβάζεται συχνά σε άγονο εγκυκλοπαιδισμό, παραμένοντας μακριά από τα προβλήματα της καθημερινότητας.

Όμως ο κίνδυνος της πνευματικής μονομέρειας είναι σύμφυτος με την τεχνική παιδεία. Ο εξειδικευμένος εργαζόμενος απειλείται με τον εθισμό του σε έτοιμα σχήματα και τη σταδιακή αδρανοποίηση της δημιουργικής του σκέψης. Οι συνέπειες της μονομέρειας επεκτείνονται και στον ιδιωτικό του χώρο αποξηραίνοντας την προσωπική του ζωή. Μόνο μια γενικότερη καλλιέργεια που θα βασιζόταν σε ανθρωπιστικές αρχές θα μπορούσε να θεωρηθεί αντίρροπη δύναμη στη μονομέρεια. Άρα λοιπόν ανθρωπιστική και τεχνική παιδεία όχι μόνο δε συγκρούονται, αλλά αντίθετα αλληλοσυμπληρώνονται υλοποιώντας τους βαθύτερους στόχους της εκπαίδευσης.

4. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ :

Η παιδεία αποτελεί τη βάση της κοινωνίας. Σήμερα μιλάμε για εκπαιδευτικό πρόβλημα και αυτό φαίνεται από την κρίση της ελληνικής κοινωνίας σε όλους τους τομείς (πολιτική, οικονομία, θεσμοί κ.λ.π.). Ειδικότερα η αύξηση του λειτουργικού αναλφαβητισμού (ανεπάρκεια γνώσεων σε σχέση με τις σύγχρονες απαιτήσεις) και οι χαμηλές παροχές για την παιδεία παραπέμπουν σε προβληματική λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος.

ΑΙΤΙΑ :

• Τεχνοκρατικός χαρακτήρας σύγχρονης εκπαίδευσης  οι γνώσεις που παρέχονται, αντί να βοηθούν τους νέους να αναπτύξουν τις πνευματικές τους ικανότητες, τους οδηγούν στη μονομέρεια και στην παθητικότητα.
• Έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής (εργαστήρια φυσικής και χημείας, βιβλιοθήκες, γυμναστήρια, ηλ. υπολογιστές)  ο μαθητής αδυνατεί να αφομοιώσει τις γνώσεις που διδάσκεται. Επίσης ορισμένα σχολικά εγχειρίδια και προγράμματα σπουδών δεν ανταποκρίνονται στα σύγχρονα επιτεύγματα και στις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις, με αποτέλεσμα την παροχή τυποποιημένων και επιστημονικά ξεπερασμένων γνώσεων.
• Συχνά χαμηλό επίπεδο διδασκόντων (ελλιπής κατάρτιση, έλλειψη ειδικής μέριμνας και σεμιναρίων για την επιστημονική αναβάθμιση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, απουσία ουσιαστικής επαφής με τους μαθητές).
• Συνεχείς εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις.
• Το πνεύμα των εισαγωγικών εξετάσεων  αποστήθιση, ανούσια βαθμοθηρία, άγχος, ανταγωνιστικότητα, μειωμένος ελεύθερος χρόνος. Έτσι δεν καλλιεργείται η αγάπη για τη γνώση, αφού μοναδικός στόχος είναι η επιτυχία στις εξετάσεις.
• Απουσία επαφής με την καλλιτεχνική δημιουργία.
• Γιγαντισμός στην εκπαίδευση  η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην Ε.Ε. σε αριθμό πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η χορήγηση χιλιάδων διπλωμάτων οδήγησε στην απαξίωσή τους.

ΒΑΣΙΚΟΙ  ΑΞΟΝΕΣ  ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ  ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ  ΚΡΙΣΗΣ :

• Αύξηση δαπανών για την παιδεία, συνειδητοποίηση από την πλευρά των κυβερνώντων της ύψιστης σημασίας της.
• Άρση μονολιθικού - τεχνοκρατικού χαρακτήρα εκπαίδευσης, διαμόρφωση παιδείας ευρύτερης και ανθρωπιστικής.
• Βελτίωση υλικοτεχνικής υποδομής.
• Εκσυγχρονισμός παρεχόμενης γνώσης.
• Συνεχής επιμόρφωση εκπαιδευτικών.
• Ανανέωση μεθόδων διδασκαλίας (χρήση οπτικοακουστικών μέσων, διάλογος, προσωπική εμπειρία).
• Σεβασμός στην προσωπικότητα των μαθητών και στις ιδιαιτερότητες του καθενός.
• Επαφή με την κοινωνία και τους ζωτικούς της χώρους (πολιτικούς, οικονομικούς, καλλιτεχνικούς, επιστημονικούς, αθλητικούς).
• Τέλος, με δεδομένη την πορεία προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση, η ελληνική εκπαίδευση είναι αναγκαίο να διακρίνεται από μια κυρίαρχη ευρωπαïκή διάσταση (γνώσεις σχετικές με την Ε.Ε., τα κράτη – μέλη, τις κοινές καταβολές τους), ώστε οι μαθητές να αποκτήσουν ευρωπαϊκή συνείδηση).

ΑΝΩΤΑΤΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

• Τεράστια αύξηση του αριθμού των φοιτητών(έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό πτυχιούχων στην Ευρώπη)
• Πολύ περιορισμένες οι δημόσιες δαπάνες για την παιδεία
• Κακή υλικοτεχνική υποδομή(στενότητα χώρων, φτωχές βιβλιοθήκες, περιορισμένη έρευνα,…)
• Μεγάλα ποσοστά άνεργων πτυχιούχων
• Κακή οργάνωση και λειτουργία των Ανώτατων και κυρίως των Ανώτερων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΣΥΣΣΩΡΕΥΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

Η συσσώρευση των νέων στα Παν/μια είναι αποτέλεσμα:

1. της προσπάθειας των νεοελλήνων να εξευρωπαϊστούν
2. της κυρίαρχης τα προηγούμενα χρόνια αντίληψης ότι το πτυχίο ήταν το μόνο μέσο για να εξασφαλίσει κανείς  μια θέση στο δημόσιο, μια κοινωνική άνοδο, μία κοινωνική επιτυχία
3. των προκαταλήψεων σε βάρος των χειρωνακτικών επαγγελμάτων
4. του ελλιπούς επαγγελματικού προσανατολισμού: οι νέοι δεν ενημερώνονται έγκαιρα για τις δυνατότητες στην αγορά εργασίας
5. της τεχνοκρατικής και χρησιμοθηρικής εκπαίδευσης, που δε διαμορφώνει χαρακτήρες αλλά στοχεύει μόνο στην επαγγελματική αποκατάσταση, που δε δίνει άλλες διεξόδους παρά μόνο τις σπουδές
6. της επιρροής που ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον στο νέο, αλλά και τα ΜΜΕ, ο περίγυρος, κ.α

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΕΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ.

• Ουσιαστική και σε βάθος μεταρρύθμιση στο χώρο της παιδείας: ανανέωση και εκσυγχρονισμός στα μέσα, στις μεθόδους, στον προσανατολισμό, στις παρεχόμενες γνώσεις και δυνατότητες σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης
• Μέριμνα των φορέων αγωγής (οικογένεια, σχολείο, ΜΜΕ) για έγκαιρο και σωστό επαγγελματικό προσανατολισμό
• Συνειδητοποίηση του προβλήματος από τους νέους, ευαισθητοποίηση, υπευθυνότητα, αυτογνωσία
• Μέριμνα του κράτους για περιορισμό της ανεργίας των πτυχιούχων: ελεγχόμενη είσοδο στις Σχολές που έχουν κορεστεί, δημιουργία νέων ειδικοτήτων με μεγαλύτερη ζήτηση, μετεκπαίδευση ανέργων
• Τόνωση της επαρχίας για περιορισμό της ανεργίας
• Αναβάθμιση των τεχνικών σχολών
• Δυνατότητα για δια βίου παιδεία και αποδέσμευσή της μόρφωσης και της πνευματικής καλλιέργειας από το επάγγελμα

ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

• Η χειρωνακτική εργασία είναι τουλάχιστον εξίσου σημαντική με την πνευματική, αφού με αυτήν καλύπτονται όλες οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου (διατροφή, ένδυση, …) και χωρίς αυτήν δεν μπορεί να υπάρξει καμία κοινωνία.
• Ο άνθρωπος εργάζεται και με τα χέρια και με το μυαλό του. Τα χέρια καθοδηγούν το ανθρώπινο πνεύμα και το ανθρώπινο πνεύμα καθοδηγεί τα χέρια.
• Η χειρωνακτική εργασία δεν υποδηλώνει κάποια κατωτερότητα του εργαζόμενου· αντίθετα πολλές φορές απαιτεί ιδιαίτερη δεξιοτεχνία και ταλέντο.
• Πολλές φορές η χειρωνακτική εργασία αμείβεται καλύτερα  από την πνευματική.
• Στις μέρες μας πλήττονται περισσότερο από ανεργία και υποαπασχόληση οι πτυχιούχοι ανώτερων και ανώτατων σχολών.
• Η προκατάληψη σε βάρος των χειρωνακτών σήμερα δεν ισχύει, αφού τις περισσότερες φορές έχουν όχι μόνο ολοκληρώσει τη μέση εκπαίδευση, αλλά έχουν φοιτήσει και σε κάποια τεχνική σχολή. Άλλωστε εξαιτίας της ανεργίας των πτυχιούχων, πολλοί είναι αυτοί που, αν και διαθέτουν κάποιο πτυχίο, ασκούν χειρωνακτικά επαγγέλματα.
• Ο σημερινός χειρώνακτας εργάζεται σε πολύ βελτιωμένες συνθήκες εργασίας, καθώς η μηχανή μειώνει την το μόχθο του χειρώνακτα.
• Αν και η εργασία επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την προσωπικότητα του ανθρώπου, δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας που την καθορίζει. Τα ενδιαφέροντα του ατόμου και ο τρόπος που αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του είναι εξίσου σημαντικά.
• Με την υπερβολική εξειδίκευση που υπάρχει σήμερα, ο κάτοχος κάποιου πτυχίου ή ο ειδικός επιστήμονας δε σημαίνει πως είναι και ιδιαίτερα καλλιεργημένος, πως διαφέρει, δηλαδή, πολύ από κάποιο χειρώνακτα.

ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ

• Ορισμός της δια βίου μάθησης

Με τον όρο «δια βίου παιδεία» εννοούμε τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση του ατόμου η οποία βασίζεται στην αρχή ότι η κατάρτισή του δεν ολοκληρώνεται μετά τις βασικές σπουδές, αλλά συμπληρώνεται και ανανεώνεται στη διάρκεια της ζωής του, αφού αυτό επιβάλλουν οι συνθήκες της εποχής.

• Η δια βίου μάθηση στην Ελλάδα

Οι  έννοιες της δια βίου παιδείας και της εκπαίδευσης ενηλίκων τα τελευταία κυρίως χρόνια συζητούνται έντονα στη χώρα μας. Διαπιστώνεται μάλιστα μια προσπάθεια δημιουργίας κάποιων πρώτων δομών οργάνωσης της «δια  βίου παιδείας» που ονομάζεται και συνεχιζόμενη εκπαίδευση. Βέβαια, πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό πως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης ή την Αμερική ανάλογες δομές έχουν οργανωθεί τουλάχιστον εδώ και τρεις δεκαετίες, ένα ακόμη δείγμα της πολιτιστικής καθυστέρησης της χώρας μας. Το θετικό είναι πως η πολιτική της Ευρωπαϊκής ένωσης στο χώρο της εκπαίδευσης είναι  η ανάπτυξη της δια βίου παιδείας, οπότε υπάρχει χρηματοδότηση ανάλογων προσπαθειών από τις χώρες-μέλη της, όπως είναι και η δική μας.

• Παράγοντες που επιβάλλουν τη δια βίου μάθηση

Μορφωτικοί:

• Οι στόχοι της εκπαίδευσης διευρύνονται, δεν περιορίζονται μόνο στην απόκτηση των διπλωμάτων, αλλά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, στη γενική γνώση, στην πνευματική ολοκλήρωση.
• Δίνει έξοδο στη φιλομάθεια και απομακρύνει τα άτομα από τον πνευματικό εφησυχασμό.

Επαγγελματικοί:

• Ο πολλαπλασιασμός των γνώσεων
• Η έντονη ανταγωνιστικότητα και η ανάγκη ευελιξίας στην αγορά εργασίας.
• Η ανεργία
• Οι νέες ειδικότητες λόγω τεχνολογικών εξελίξεων.

• Σημασία της δια βίου μάθησης
• ολόπλευρη καλλιέργεια του ανθρώπου, ανάπτυξη ενδιαφερόντων και κλίσεων
• διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων και άνοδος του μορφωτικού επιπέδου
• προσαρμογή στο μεταβαλλόμενο κοινωνικό περιβάλλον της εποχής
• παρακολούθηση των τεχνικών, επιστημονικών και ευρύτερων επαγγελματικών εξελίξεων και δημιουργική αξιοποίηση των νέων δεδομένων.

• Μέσα-Τρόποι πραγμάτωσης της δια βίου μάθησης
• Το Ανοικτό Πανεπιστήμιο: Οργανώνει και προσφέρει προγράμματα πτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών σε ενδιαφερόμενους ενηλίκους που έχουν αποφοιτήσει από τη Δευτεροβάθμια ή Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αντίστοιχα. Η   λειτουργία του βασίζεται στις σπουδές εξ’ αποστάσεως και γι’ αυτό προσφέρει ευέλικτα προγράμματα σπουδών σε ενηλίκους που έχουν επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις και ως εκ τούτου δεν μπορούν να παρακολουθήσουν προγράμματα συμβατικών σπουδών (με υποχρεωτική τη φυσική παρουσία του φοιτητή). 

• Σεμινάρια επαγγελματικής κατάρτισης: Οργανώνονται από τον Οργανισμό

Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού και το υπουργείο Εργασίας, στο οποίο υπάγεται, με συγχρηματοδότηση πάντοτε της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφορούν σύγχρονες ειδικότητες, όπως ο χειρισμός Η/ Υ, η διοίκηση επιχειρήσεων και άλλες  που αφορούν την ειδίκευση σε διάφορους τομείς εργασίας.

• Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας: όπως μαρτυρά ο όρος, απευθύνεται σε αυτούς που για διάφορους λόγους δεν ολοκλήρωσαν τις σπουδές στη Δευτεροβάθμια   Εκπαίδευση και επιθυμούν μια δεύτερη ευκαιρία, συνήθως για επαγγελματικούς λόγους (για διοικητική ιεραρχία, άρα και μισθολογικά  και εμποδίζονται λόγω απουσίας πιστοποιητικού τίτλου σπουδών). Με                     αυτά περιορίζονται και που τα ποσοστά αναλφάβητων που σε μεγαλύτερες ηλικίες είναι υψηλά.
• Προγράμματα λαϊκής επιμόρφωσης: Οργανώνονται από τους κατά τόπους δήμους και κοινότητες και περιέχουν προγράμματα γνώσης σε θέματα πολιτικής, κοινωνικής, αισθητικής αγωγής, τοπικής αυτοδιοίκησης, χειρισμού Η/ Υ, ξένων γλωσσών. Απευθύνονται και αυτά σε άτομα που είναι θύματα αναλφαβητισμού και κοινωνικού αποκλεισμού.
• Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης: Τα ΙΕΚ όπως και τα ΚΕΚ (Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης) παρέχουν επαγγελματική κατάρτιση σε αποφοίτους Λυκείου, που δεν έχουν εισέλθει σε κάποιο Ανώτερο ή Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα και ενδιαφέρονται για τεχνικά επαγγέλματα.
• Ενδοεπιμόρφωση: Και στις δημόσιες και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις (κυρίως στις δεύτερες που είναι πιο ευέλικτες διοικητικά και χωρίς συνδικαλιστικά προσχώματα και διεκδικήσεις) η εσωτερική επιμόρφωση, πτυχή της εκπαίδευσης ενηλίκων και της δια βίου μάθησης, είναι μια πρακτική ιδιαίτερα συνηθισμένη τα τελευταία χρόνια.

• Προϋποθέσεις ανάπτυξης της δια βίου μάθησης:
• Καλλιέργεια της φιλομάθειας των νέων από την οικογένεια, το σχολείο και τα ΜΜΕ και την ενθάρρυνση της επαφής τους με το βιβλίο.
• Η γόνιμη αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου και τη διάθεσή του σε δραστηριότητες με ωφέλιμη επίδραση στην ψυχή και το πνεύμα.
• Η ενίσχυση από την πολιτεία εκπαιδευτικών προγραμμάτων και θεσμών επιμορφωτικού χαρακτήρα (δημοτικές βιβλιοθήκες, ανοιχτό και λαϊκό πανεπιστήμιο κ. τ. λ.)