Μάθημα : Νεοελληνική Γλώσσα_ Γ' Λυκείου

Τελεία ( . ) :

Η τελεία ορίζει την ολοκλήρωση ενός νοήματος, το τέλος μιας περιόδου λόγου.

Άνω Τελεία  ( ˙ ):

Χρησιμοποιούμε την άνω τελεία όταν θέλουμε να δηλώσουμε:

• Διακοπή μικρότερη από την τελεία, μεγαλύτερη όμως από το κόμμα.
• Χωρισμό δύο τμημάτων λόγου που σχετίζονται αντιθετικά μεταξύ τους.
• Επεξήγηση η συμπλήρωση προηγούμενης πρότασης.

Κόμμα  ( , ):

Χρησιμοποιούμε κόμμα στις εξής περιπτώσεις:

• Μεταξύ ασύνδετων λέξεων που ανήκουν στο ίδιο μέρος λόγου και προτάσεων. => ασύνδετο σχήμα
• Πριν και μετά τις δευτερεύουσες προτάσεις αν δεν υπάρχει τελεία. Όμως δεν βάζουμε κόμμα πριν από δευτερεύουσα πρόταση που λειτουργεί ως υποκείμενο, αντικείμενο ή επιθετικός προσδιορισμός.
• Πριν και μετά τις μετοχικές προτάσεις, όταν αυτές λειτουργούν ως επεξήγηση.
• Πριν και μετά από κάθε τμήμα του λόγου που τίθεται παρενθετικά και θα ήταν δυνατό να παραλειφθεί.
• Μετά από διαρθρωτικές λέξεις.

Θαυμαστικό  ( ! ):

Η χρήση του θαυμαστικού προσδίδει οικειότητα, ζωντάνια, αμεσότητα και  παραστατικότητα. Χρησιμοποιείται:

• Μετά από επιφωνήματα ή φράσεις που δηλώνουν έκπληξη, θαυμασμό ή έντονο συναίσθημα.
• Για να δηλωθεί η υπερβολή ή η ανησυχία για κάτι.
• Όταν θέλουμε να εκφράσουμε σαρκασμό ή ειρωνεία. Τότε θα χρησιμοποιηθεί μέσα σε παρένθεση.
• Για να αισθητοποιηθεί η προσταγή ή η απορία.

Διπλή τελεία  ή άνω και κάτω τελεία ( : ):

Η διπλή τελεία χρησιμοποιείται:

• Πριν από λόγια που γράφονται κατά λέξη.
• Πριν από απαρίθμηση.
• Όταν ακολουθεί το αποτέλεσμα μιας ενέργειας
• Όταν ακολουθεί επεξήγηση των προηγούμενων

Παρένθεση   ( )  ή Διπλή Παύλα ( - -):

Χρησιμοποιείται η παρένθεση ή η διπλή παύλα όταν:

• Εμπεριέχει φράση που εξηγεί όσα προηγήθηκαν.
• Εμπεριέχει φράση που συμπληρώνει τα προηγούμενα με νέες πληροφορίες ή τα επεξηγεί
• Για να απομονωθεί ένα επουσιώδες μέρος του λόγου
• Για να δηλωθούν παραπομπές

Αποσιωπητικά  ( ... ):

Χρησιμοποιούνται τα αποσιωπητικά:

• Για να δηλωθεί με έμμεσο τρόπο ειρωνεία.
• Όταν δεν επιθυμούμε να ολοκληρώσουμε τη φράση μας ή αν διακόπηκε.
• Για να δηλωθεί ο προβληματισμός του πομπού.
• Για να εκφραστεί υπαινιγμός για τα όσα διατυπώθηκαν μέχρι εκείνη τη στιγμή.
• Όταν αυτό που έπεται είναι κάτι απροσδόκητο.
• Για να εκφραστεί περιφρόνηση, ντροπή, έκπληξη συγκίνηση, δισταγμός ή απειλή.
• Όταν σκόπιμα θέλουμε να αποσιωπήσουμε κάτι.

Ερωτηματικό  ( ; ):

Το ερωτηματικό χρησιμοποιείται:

• Στο τέλος μιας ευθείας ερώτησης.
• Όταν διατυπώνεται απορία .
• Για να εκφραστεί ο προβληματισμός του πομπού με αμεσότητα, ζωντάνια παραστατικότητα, προσδίδοντας διαλογικό τόνο στο κείμενο.
• Σε προτάσεις που λειτουργούν μεταβατικά, διευκολύνοντας τον αναγνώστη να παρακολουθήσει ευκολότερα τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα.
• Μέσα σε μια πρόταση, μετά το τέλος μιας λέξης και μέσα σε παρένθεση (;) με σκοπό να εκφραστεί αμφιβολία ή ειρωνεία.
• Σε ένα ρητορικό ερώτημα το οποίο ισοδυναμεί με ισχυρή κατάφαση ή άρνηση ή με έμμεση προτροπή.

Εισαγωγικά  ( « » ):

Χρησιμοποιούμε εισαγωγικά:

• Για να δηλώσουμε ειρωνεία ή απαξίωση.
• Για τη μεταφορική χρήση λέξεων ή φράσεων.
• Για να φανεί ότι πρόκειται για ειδικό όρο ή για τίτλο βιβλίων, ονόματα
• Για να παραθέσουμε λόγια που ειπώθηκαν από κάποιο άλλο πρόσωπο σε ευθύ λόγο/.
• Για τη χρήση παροιμιωδών ρήσεων ή γνωμικών.
• Για να δώσουμε έμφαση ή να δηλώσουμμε εκπληξη.

Παύλα  ( - ):

Η απλή παύλα χρησιμοποιείται:

• Όταν υπάρχει διάλογος, προκειμένου να φανεί ότι μιλάει ένα νέο πρόσωπο.
• Για να δείξουμε απότομη αλλαγη ή κάποια ανακολουθία στο λόγο μας. Όταν δηλαδή θέλουμε να δείξουμε πως το ύφος, ο τόνος ο ρυθμός του λόγου αλλάζει.