Μάθημα : ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α΄Λυκείου

VII. H ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (4ος - 6ος αι. μ.Χ.)

1. Η μετεξέλιξη του Ρωμαϊκού κράτους (4ος-5ος αι. μ.Χ.)

1.1 Ο Διοκλητιανός και η αναδιοργάνωση της αυτοκρατορίας σσ. 236-238


Οι διοικητικές αλλαγές.

Διοκλητιανός → αυτοκράτορας το 284 μ.Χ.

επαναφορά της τάξης στο ρωμαϊκό κράτος

τολμηρές διοικητικές αλλαγές προς την κατεύθυνση του επιμερισμού της εξουσίας που ανταποκρίνονταν στην ανάγκη

αμεσότερης επέμβασης του στρατού και

καλύτερης φύλαξης των συνόρων.

Διοικητικό σύστημα Διοκλητιανού → η Τετραρχία.

Χαρακτηριστικά:

• προέκυψε από τη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι ένα πρόσωπο δεν επαρκεί για τη διοίκηση του τεράστιου ρωμαϊκού κράτους
• βασίστηκε στη διοικητική διαίρεση του κράτους σε ανατολικό και δυτικό και στην παραχώρηση μέρους της διοίκησης του καθενός από τα δύο αυτά τμήματα σε δύο
• άλλους συνάρχοντες∙ δηλ. η διοικητική εξουσία μοιράστηκε σε 4 κέντρα ∙
• πέτυχε να διατηρήσει την ακεραιότητα της αυτοκρατορίας (όχι για πολύ).

Περιγραφή της Τετραρχίας

τα πρόσωπα:

Διοκλητιανός → αυτοκράτωρ στο ανατολικό τμήμα του κράτους∙ τίτλος: Αύγουστος∙ έδρα: η Νικομήδεια της Βιθυνίας.

Γαλέριος → συνάρχοντας στο ανατολικό τμήμα του κράτους (η εξουσία του παραχωρήθηκε από τον Διοκλητιανό)∙ τίτλος: Καίσαρας∙ έδρα: το Σίρμιο της (σημερινής) Σερβίας.

Μαξιμιανός → αυτοκράτωρ στο δυτικό τμήμα του κράτους (επιλεγμένος από τον Διοκλητιανό)∙ τίτλος: Αύγουστος∙ έδρα: το Μιλάνο της Ιταλίας.

Κωνστάντιος ο Χλωρός → συνάρχοντας στο δυτικό τμήμα του κράτους (η εξουσία του παραχωρήθηκε από τον Μαξιμιανό)∙ τίτλος: Καίσαρας ∙ έδρα: οι Τρέβηροι της Γαλατίας.

Πρωτεύουσα του κράτους και έδρα της συγκλήτου παρέμεινε η Ρώμη

Η αλλαγή στη μορφή του πολιτεύματος

Οι αλλαγές που επέβαλε ο Διοκλητιανός:

• χωρισμός του κράτους σε μικρές επαρχίες με διοικητές διορισμένους από τον αυτοκράτορα
• ξεχωριστοί διοικητές για το στρατό κάθε περιοχής, δηλ. διαφορετικοί από τους αντίστοιχους των επαρχιών∙

συνέπεια:

• ο στρατός χάνει κάθε πολιτική εξουσία ∙
• σταδιακή συγκέντρωση των εξουσιών στο πρόσωπο του αυτοκράτορα∙
• υιοθέτηση από τον Διοκλητιανό του πρωτοκόλλου της αυλής των Σασανιδών βασιλέων: ο αυτοκράτορας απροσπέλαστος, διάδημα και πορφύρα κατά τις εμφανίσεις, επιβολή προσκύνησης, απόδοση του ιερού τίτλου «Ζευς» και απαίτηση λατρείας του ως θεού.

Συμπέρασμα: Ουσιαστική μεταβολή του πολιτειακού συστήματος του Οκταβιανού Αυγούστου από Ηγεμονία (Principatus) σε Απόλυτη μοναρχία (Dominatus)∙ μεταβολή του ρόλου του αυτοκράτορα από πρώτο πολίτη (princeps) σε απόλυτο μονάρχη (dominus) .