Μάθημα : ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α΄Λυκείου

Το σύστημα της Τετραρχίας δεν έδωσε λύση στα προβλήματα της αυτοκρατορίας. Αντίθετα, ενίσχυσε τους ανταγωνισμούς και την αλληλοεξόντωση των διαδόχων. Ο Κωνσταντίνος διαδέχτηκε στην εξουσία τον πατέρα του Κωνστάντιο Χλωρό ως Καίσαρας των δυτικών επαρχιών.

• Νίκησε τον αντίπαλό του Μαξέντιο στη Δύση το 312 μ.Χ. 

• Συνεννοήθηκε με το Λικίνιο, Αύγουστο της Ανατολής και αποφάσισαν να μην προσλάβουν Καίσαρες αλλά να συνεργαστούν από κοινού για τη διοίκηση της αυτοκρατορίας (313 μ.Χ).

• Νίκησε στην Αδριανούπολη τον Λικίνιο και απέμεινε μονοκράτορας το 324 μΧ. 


Ο Κωνσταντίνος έδωσε απολυταρχικότερο χαρακτήρα στο πολίτευμα από το Διοκλητιανό. Περιβαλλόταν από τους ανακτορικούς υπαλλήλους και το ανακτορικό συμβούλιο, ενώ η σύγκλητος που μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη έμεινε ένα τιμητικό σώμα χωρίς εξουσία που πλαισίωνε τον αυτοκράτορα στις δεξιώσεις. 
Ο αυτοκράτορας ήταν πλέον όχι θεός αλλά ο εκλεκτός του θεού που κυβερνούσε με τη θεία χάρη. Κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής του τον τίτλο του Μεγίστου Αρχιερέως αλλά εκδήλωσε την υποστήριξή του στο Χριστιανισμό με τις εξής ενέργειες: Υπέγραψε μαζί με τον Λικίνιο το Διάταγμα των Μεδιολάνων ή Διάταγμα της Ανεξιθρησκίας στο Μιλάνο (Μεδιόλανα) το Φεβρουάριο του 313 μ.Χ που έδινε απόλυτη ελευθερία στους κατοίκους της αυτοκρατορίας για την επιλογή θρησκείας. Αργότερα έγινε αποδεκτή η ίδια απόφαση και για τους κατοίκους του ανατολικού τμήματος στη Νικομήδεια της Βιθυνίας. 


• Μετά τη νίκη του στη Μουλβία γέφυρα κατά του Μαξέντιου υιοθέτησε ως σύμβολο το Χριστόγραμμα, το οποίο τοποθέτησε στις ασπίδες των στρατιωτών και στην αυτοκρατορική σημαία. 
Προστάτευσε το Χριστιανισμό από τις αιρέσεις καθιερώνοντας το θεσμό των Οικουμενικών συνόδων. 

• Συνέβαλε μαζί με τη μητέρα του στην οικοδόμηση εκκλησιών και λίγο πριν πεθάνει βαφτίστηκε χριστιανός.
Η μεταστροφή του στο Χριστιανισμό αποτέλεσε θέμα επιστημονικής σύγκρουσης. 


Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ 


Ο Κωνσταντίνος μετέφερε την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη γιατί:
Ήθελε να επιτύχει τις πολιτικές του επιδιώξεις.
Την ισχυροποίηση της απόλυτης μοναρχίας και τον εκχριστιανισμό της αυτοκρατορίας.
Ήταν διοικητική ανάγκη αφού βοηθούσε τον Κωνσταντίνο να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που δημιουργούσαν οι βαρβαρικές επιδρομές στη Ρώμη που αποτελούσε πόλο έλξης γι’ αυτούς αλλά και γιατί η Ρώμη ήταν ταυτισμένη με την αρχαία ρωμαϊκή παράδοση. 


Αντίθετα η νέα πρωτεύουσα είχε προνομιακή θέση, που εξασφάλιζε καλύτερη άμυνα και οικονομική ανάπτυξη
βρισκόταν κοντά στις περιοχές της Ανατολής, που κατοικούνταν από Έλληνες και χριστιανούς.

Η Νέα Ρώμη οικοδομήθηκε στην αρχαία αποικία του Βυζαντίου, στα μέσα του 7ου αι με οικιστή το Βύζαντα. Τα εγκαίνιά της έγιναν στις 11 Μαΐου του 330 μ.Χ.

Η αυτοκρατορία που άρχισε να διαμορφώνεται με κέντρο την Κωνσταντινούπολη βασίστηκε στα εξής στοιχεία:

• Τη ρωμαϊκή πολιτική παράδοση
• Τη χριστιανική πίστη 

• Την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά 


Έτσι η αυτοκρατορία απέκτησε προοδευτικά ελληνικό χαρακτήρα. 


1.4 Ο εξελληνισμός του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους, σ. 247-249 

Η μετεξέλιξη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας υπό την επίδραση τριών παραγόντων: της ρωμαϊκής πολιτικής παράδοσης, της χριστιανικής θρησκείας και της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αίτια της μετεξέλιξης:

• Η μεταφορά της πρωτεύουσας σε θέση που βρισκόταν πλησιέστερα στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας.
• Η υπεροχή του ελληνικού πληθυσμιακού στοιχείου και της ελληνιστικής πολιτιστικής παράδοσης στην Ανατολή (βαθμιαίος εξελληνισμός του ανατολικού τμήματος της αυτοκρατορίας).
• Η διαίρεση της αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική (οριστικοποιήθηκε από τον Μ. Θεοδόσιο) → βαθμιαία αυτονόμηση και εξελληνισμός του ανατολικού τμήματος (4ος αι. μ.Χ.).
• Η ελληνική παιδεία (φιλοσοφική σκέψη, ρητορεία κ.λπ.), που καλλιεργήθηκε στο ανατολικό τμήμα του κράτους (Αθήνα, Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια)∙ μαθητές των φιλοσοφικών σχολών της Ανατολής (του νεοπλατωνισμού) ήταν ο αυτοκράτορας Ιουλιανός, γνωστοί δάσκαλοι και ιεράρχες κ.ά.

Συμπέρασμα

• Βαθμιαίος εξελληνισμός της αυτοκρατορίας με τη μεταφορά της πνευματικής δραστηριότητας από την Αθήνα στην Κωνσταντινούπολη∙
• ίδρυση του Πανδιδακτηρίου στην Κων/ πολη από τον Θεοδόσιο τον Β΄ (425 μ.Χ.)∙ υπεροχή της ελληνικής γλώσσας και φιλολογίας έναντι της λατινικής στο Πανδιδακτήριο∙
• σύνταξη των δικαστικών αποφάσεων και των διαθηκών στην ελληνική γλώσσα με αυτοκρατορικά διατάγματα (397 και 439 μ.Χ.).

Τα γεγονότα.

Χωρισμός της αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική από τον Μ. Θεοδόσιο πριν πεθάνει (395 μ.Χ.) και κληροδοσία των τμημάτων στους γιους του: ανατολικό → ο πρωτότοκος Αρκάδιος (ιδιαίτερο το ενδιαφέρον για την Ανατολή) και δυτικό → ο Ονώριος.

Τεράστια η σημασία του χωρισμού αυτού που ήταν ο τελευταίος και ο οριστικός∙ από πολλούς το 395 μ.Χ. θεωρείται η συμβατική αρχή της βυζαντινής ιστορίας γιατί:

• Το δυτικό τμήμα κατέρρευσε υπό το βάρος αλλεπάλληλων βαρβαρικών επιδρομών, κυρίως γερμανικών φύλων (476 μ.Χ.)∙ τέλος του ρωμαϊκού κόσμου στη Δύση.
• Το ανατολικό τμήμα νίκησε τους βαρβάρους και συνέχισε την ιστορική του πορεία με κυρίαρχο το ελληνικό στοιχείο∙ το κράτος μετεξελίχτηκε πλέον στη βυζαντινή του μορφή.
• Και στο ανατολικό τμήμα υπήρξε προσωρινά κίνδυνος εκγερμανισμού του κράτους, αναπτύχθηκε ωστόσο ισχυρή αντίσταση από Έλληνες λογίους και πολιτικούς (αντιγερμανική/ αντιγοτθική κίνηση), υπό τη μορφή εθνικού κόμματος, και ο κίνδυνος αποσοβήθηκε.