Μάθημα : Βιολογία Α' Λυκείου

Ως τα πλέον κεντρικά σημεία της διδακτέας ύλης της Βιολογίας Γ’ Γυμνασίου, τη σχολική χρονιά 2020-2021, ώστε να εξασφαλίζεται η συνέχεια από τη Γ’ Γυμνασίου στην Α’ Λυκείου προσδιορίζονται :

• τα επίπεδα οργάνωσης της ζωής,
• τα μόρια της ζωής,
• η κυτταρική οργάνωση (με αναφορές σε: πλασματική μεμβράνη, πυρήνα, κυτταρόπλασμα, ενδοπλασματικό δίκτυο αδρό και λείο, ριβοσώματα, σύμπλεγμα Golgi, λυσοσώματα, κενοτόπια, μιτοχόνδρια),
• οι διαφορές στην δομή και την οργάνωση μεταξύ των κυττάρων, ευκαρυωτικών- προκαρυωτικών, φυτικών- ζωικών
• καθώς και η γενική εικόνα των σχετικών διαδικασιών με τη διατήρηση και συνέχιση της ζωής και το κεντρικό δόγμα της Βιολογίας.

Τα παραπάνω διδάχτηκαν στο βιβλίο Βιολογίας Β &Γ Γυμνασίου (http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2210/Biologia_B-G-Gymnasiou_html-empl/) στα κεφάλαια: 1 & 5 αντίστοιχα.

Ως προς τα Μόρια της Ζωής, κατά την επανάληψή μας,

Να δοθεί έμφαση:

• Στον ρόλο των ατόμων, μορίων, ιόντων ως βασικών μονάδων της ύλης, ο οποίος διακρίνεται από το ρόλο του κυττάρου ως του πρώτου επιπέδου οργάνωσης της ζωής.
• Στην αναφορά των κυριότερων χημικών στοιχείων από τα οποία δομείται η έμβια ύλη.
• Στην αναγνώριση της αξίας του νερού για το φαινόμενο της ζωής στον πλανήτη.
• Στην αναφορά των βιολογικών μακρομορίων και στην περιγραφή του ρόλου καθενός από αυτά.

Να δείτε το διδακτικό υλικό:

• «Τα χημικά συστατικά της ζωής»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3080?locale=el

Ως προς τη δομή και την οργάνωση των κυττάρων (ευκαρυωτικών και προκαρυωτικών, φυτικών και ζωικών)

Να δοθεί έμφαση:

• Στην διάκριση των ευκαρυωτικών οργανισμών σε μονοκύτταρους και πολυκύτταρους.
• Στην περιγραφή δομικών χαρακτηριστικών ενός ευκαρυωτικού κυττάρου και συγκεκριμένα στην δομή και  λειτουργία της πλασματικής μεμβράνης, του πυρήνα, του κυτταροπλάσματος, του ενδοπλαματικού δικτύου (αδρού και λείου), των ριβοσωμάτων, του συμπλέγματος Golgi, των λυσοσσωμάτων, των κενοτοπίων, των μιτοχονδρίων, των χλωροπλαστών και του κυτταρικού τοιχώματος καθώς και στη συσχέτιση της δομής του κάθε οργανιδίου με τις λειτουργίες που επιτελεί.
• Στη σύγκριση (ομοιότητες και διαφορές) ενός ζωικού και ενός φυτικού κυττάρου.
• Στην συσχέτιση της μορφολογίας ενός κυττάρου με την λειτουργία του στο πλαίσιο του οργανισμού.

Να δείτε το διδακτικό υλικό:

• Εκπαιδευτικό λογισμικό Γυμνασίου για τη Βιολογία

http://www.pi-schools.gr/software/gymnasio/viologia/

• «Χρωματίζοντας τα μέρη του φυτικού κυττάρου»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3086

• «Το ζωικό κύτταρο- Υλικό για μεγαλύτερα παιδιά»

http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/10470

• «Το ευκαρυωτικό κύτταρο – Άσκηση αξιολόγησης γνώσεων στη σύγκριση φυτικού και ζωικού κυττάρου.»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6666

• «Παρατήρηση κυττάρων στο μικροσκόπιο»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3158?locale=el

Ως προς τη Γενική εικόνα, εννοιών και διαδικασιών σχετικών με τη διατήρηση και συνέχεια της ζωής και το Κεντρικό Δόγμα της Βιολογίας (Κεφάλαιο: 5, Βιολογίας Β & Γ Γυμνασίου)

Να δοθεί έμφαση:

• Στην περιγραφή της δομής του χρωμοσώματος
• Στην αναγνώριση του γονιδίου ως τμήμα του χρωμοσώματος
• Στον ρόλο των γονιδίων στον καθορισμό των μορφολογικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών των οργανισμών.
• Στη διάκριση των χρωμοσωμάτων σε αυτοσωμικά και φυλετικά.
• Στη διάκριση των οργανισμών σε απλοειδείς και διπλοειδείς.
• Στον ορισμό των ομόλογων χρωμοσωμάτων.
• Στον ορισμό του καρυότυπου.
• Στην περιγραφή, σε αδρές γραμμές, της δομής  του DNA.
• Στην αναγνώριση του DNA ως το γενετικό υλικό.
• Στην αναγνώριση της γενετικής πληροφορίας ως αλληλουχία νουκλεοτιδίων γραμμένη στα γονίδια .
• Στην περιγραφή, σε γενικές γραμμές, των βημάτων της αντιγραφής, της μεταγραφής και της μετάφρασης.
• Στη βιολογική σημασία των διαδικασιών της αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης.
• Στην αναγνώριση, σε γενικές γραμμές, του βιολογικού ρόλου των RNAs.
• Στην συσχέτιση της αλληλουχίας των νουκλεοτιδίων με την αλληλουχία αμινοξέων μέσω του γενετικού κώδικα.
• Στην αναγνώριση της  πρωτεΐνης  ως το μακρομόριο που είναι άμεσα ή έμμεσα υπεύθυνο για τα μορφολογικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των οργανισμών.
• Στη διάκριση των διπλοειδών οργανισμών σε ομόζυγους και ετερόζυγους.
• Στη διάκριση των γονιδίων σε επικρατή και υπολειπόμενα.
• Στην αναγκαιότητα πολλαπλασιασμού των κυττάρων ενός πολυκύτταρου οργανισμού.
• Στη σύγκριση (διαφορές) ανάμεσα στην μίτωση και την μείωση.
• Στη διάκριση των γνωρισμάτων των οργανισμών σε κληρονομικά και επίκτητα.
• Στον ορισμό του φαινότυπου και του γονότυπου και στην διάκριση των δύο όρων.
• Στην περιγραφή των Νόμων του Μέντελ.
• Στην επίλυση απλών προβλημάτων μονοϋβριδισμού.

Προτείνεται να αξιοποιηθεί το διδακτικό υλικό:

•  Εκπαιδευτικό λογισμικό Γυμνασίου για τη Βιολογία

http://www.pi-schools.gr/software/gymnasio/viologia/

• «Ο καρυότυπος του ανθρώπου (αντιστοίχιση)»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3166

• «Καθορισμός φύλου στον άνθρωπο»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3161

• «Κεντρικό δόγμα της Βιολογίας»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3098

• «Αντιγραφή του DNA»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6237

• «Μεταγραφή του DNA»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6234?locale=el

• «Έκφραση της γενετικής πληροφορίας: Μετάφραση (αξιολόγηση σχετικών γνώσεων)»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6670

• «Αλληλόμορφα γονίδια»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3167

• «Μίτωση σε φυτικά κύτταρα»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6233

• «Μίτωση- Μείωση»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3163

• «Διασταυρώσεις μονοϋβριδισμού»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3168

• «Οι νόμοι του Μέντελ»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/6678

Επιπλέον, θα ήταν χρήσιμη επανάληψη εννοιών και διαδικασιών που μάθαμε στη Β' Γυμνασίου,  σχετικά με:

  τις              ασθένειες,

τη συσχέτιση μεταδιδόμενων ασθενειών με τους παθογόνους μικροοργανισμούς,

τους τρόπους μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών, αμυντικούς μηχανισμούς του ανθρώπινου οργανισμού, τον ρόλο των αντισωμάτων,

την χρησιμότητα των εμβολίων και των ορών,

καθώς αποτελούν έννοιες και διαδικασίες που είναι απαραίτητες για την κατανόηση όσων πραγματεύεται η Βιολογία Α’ Λυκείου, ώστε να διασφαλίζεται παράλληλα με τη συνέχεια μεταξύ των τάξεων και των βαθμίδων, ο βιολογικός εγγραματισμός.

Κατά την επανάληψή μας από το βιβλίο Βιολογίας Β & Γ Γυμνασίου (Κεφάλαιο: 4)

μπορούμε να δώσουμε έμφαση

• Στην διάκριση των ασθενειών σε μολυσματικές, σε κληρονομικές, σε ασθένειες που οφείλονται σε ρύπανση του περιβάλλοντος και σε ασθένειες που οφείλονται σε τρόπο ζωής ή συμπεριφοράς.
• Στην διάκριση των μικροοργανισμών σε παθογόνους και μη παθογόνους.
• Στην διάκριση των ιών από τους άλλους μικροοργανισμούς και στην αιτιολόγηση αυτής της διάκρισης.
• Στην περιγραφή των τρόπων μετάδοσης μιας μολυσματικής ασθένειας
• Στη διάκριση των αμυντικών μηχανισμών του ανθρώπου σε εξωτερικούς και εσωτερικούς, και των εσωτερικών σε γενικούς και ειδικούς.
• Στον ορισμό του αντιγόνου και του αντισώματος και στους τρόπους με τους οποίους τα αντισώματα συμβάλλουν στην εξουδετέρωση των μικροοργανισμών.
• Στον ορισμό της ανοσίας.
• Στην χρησιμότητα των εμβολίων και των ορών στην πρόληψη και την αντιμετώπιση ασθενειών.

Ενώ, μπορείτε να δείτε το παρακάτω εκπαιδευτικό υλικό :

• Εκπαιδευτικό λογισμικό Γυμνασίου για τη Βιολογία

http://www.pi-schools.gr/software/gymnasio/viologia/

• «Βακτήρια»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3107?locale=el

• «Ιός HIV»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3145

• «Είσοδος μικροβίων στον οργανισμό»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/4886?locale=el

• «Τρόποι μετάδοσης ασθενειών»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/5727

• «Βακτήριο Vibrio.cholerae»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3144

• «Βακτήριο Salmonella»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3143

• «Βακτήριο Clostridium.tetani»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3105

• «Πρωτόζωο Plasmodium»

http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-3104

• «Οι ασθένειες του ανθρώπου- αξιολόγηση γνώσεων»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3112

• «Εξωτερικοί μηχανισμοί άμυνας»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3108

• «Μη ειδική άμυνα: Πυρετός»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/7417

• «Μη ειδική άμυνα: Φλεγμονή»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/5626?locale=el

• «Μηχανισμοί ειδικής άμυνας»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/7414

• «Εμβόλια- Ιστορική αναδρομή»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3106?locale=el

• «Μηχανισμοί άμυνας κουίζ»

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/7411

Καλή συνέχεια παιδιά !

Διδακτικοί στόχοι

Μετά την ολοκλήρωση της μελέτης σας, αναμένεται να:

1. Αναγνωρίζετε την ετερογένεια των κυττάρων που δομούν τον ανθρώπινο οργανισμό και να συσχετίζετε τη δομή των κυττάρων με τη λειτουργία που επιτελούν.
2. Κατανοείτε την έννοια της διαφοροποίησης και να την ορίζετε.
3. Δίνετε τον ορισμό του ιστού και να κατανοείτε ότι ένα ιστός δομείται από κύτταρα και μεσοκυττάρια ουσία.
4. Διακρίνετε και να περιγράφετε τα είδη των ιστών (επιθηλιακός, ερειστικός, μυϊκός , νευρικός)- Εργαστηριακή άσκηση.
5. Συσχετίζετε τα είδη των ιστών με τις λειτουργίες που επιτελούν.
6. Ορίζετε τον αδένα και να διακρίνετε τους αδένες σε ενδοκρινείς, εξωκρινείς και μεικτούς.
7. Κατανοείτε την ετερογένεια του ερειστικού ιστού.
8. Διακρίνετε τον ερειστικό ιστό σε συνδετικό, χαλαρό και πυκνό, χόνδρινο και οστίτη. Να περιγράφετε σε αδρές γραμμές τη δομή κάθε ιστού αναφέροντας τα κύτταρα και την μεσοκυττάρια ουσία που τα δομεί και να συνδέουν τη δομή με τη λειτουργία τους.

Ενδεικτικές δραστηριότητες:

Αξιοποίηση  του ψηφιακού υλικού :

• Η έννοια της διαφοροποίησης:  https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=1391215
• Τα κύτταρα του αίματος: μορφή και λειτουργία http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/1284?locale=el
• Κατηγορίες ζωικών ιστών

http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3085?locale=el

Συνθετική εργασία :

Προτείνεται να εργαστείτε ομαδικά με σκοπό να  ταξινομήσετε και να οργανώσετε σε πίνακα τα είδη των ιστών όπου να συνδέεται η δομή (κύτταρα, μεσοκυττάρια ουσία) με τη λειτουργία τους. Στον πίνακα μπορεί να προστεθεί εικαστική απεικόνιση κάθε είδους ιστού.

Η παρατήρηση κυττάρων και δομών (ιστών) που μαθαίνουμε στην Α' Λυκείου γίνεται με τη χρήση του Οπτικού Μικροσκοπίου.

Διαδραστικό οπτικό μικροσκόπιο μπορείτε να δείτε και να ανακαλύψετε στον παρακάτω σύνδεσμο:

http://www.ncbionetwork.org/iet/microscope/

Ένας από τους στόχους της φετινής σχολικής χρονιάς είναι να παρατηρήσουμε κύτταρα και ιστούς με χρήση των οπτικών μικροσκοπίων που διαθέτει το σχολείο μας !

Καλή επιτυχία παιδιά !

Διδακτικοί στόχοι και δραστηριότητες ως προς τη δομή της καρδιάς:

Μετά την μελέτη σας θα είστε σε θέση να:

1. Ονομάζετε τα όργανα του κυκλοφορικού συστήματος του ανθρώπου.

2. Περιγράφετε τη δομή της καρδιάς.

• Αντιστοιχίστε τις δομές στην ανατομία της καρδιάς Η ανατομία της καρδιάς
• Συμπληρώστε τις λέξεις που λείπουν Η λειτουργία της καρδιάς
• Συμπληρώστε τις λέξεις που λείπουν Η κυκλοφορία του αίματος στην καρδιά

3. Περιγράφετε τη ροή του αίματος στη καρδιά και να αναγνωρίζουν την αξία των βαλβίδων.

• Οι βαλβίδες της καρδιάς

4. Εξηγείτε πού οφείλονται οι παλμοί της καρδιάς και να κατανοούν πότε η καρδιά αναγκάζεται να ρυθμίσει (αυξήσει ή και να μειώσει) τον ρυθμό λειτουργίας της.

• Ο καρδιακός παλμός

Διδακτικοί Στόχοι και Δραστηριότητες ως προς το αίμα

Μετά την μελέτη σας θα είστε σε θέση να:

1. Εξηγείτε το ρόλο και τις λειτουργίες του αίματος. Αίμα και Παράγωγα αίματος

2. Περιγράφετε τη σύνθεση του αίματος: ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια, αιμοπετάλια και πλάσμα. Φυγοκέντρηση δείγματος & Τα κύτταρα του αίματος

3. Περιγράφετε τις προσαρμογές των ερυθρών αιμοσφαιρίων για την μεταφορά του οξυγόνου (σχήμα ερυθρού, παρουσία και δομή της αιμοσφαιρίνης).

4. Συσχετίζετε τη δράση των λευκοκύτταρων (βασεόφιλα, ησωσινόφιλα, ουδετερόφιλα, μακροφάγα) με την άμυνα του οργανισμού και τη φαγοκυττάρωση.

Πληροφορίες για τον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Βιολογίας μπορείτε να δείτε στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://pdbio.pev.gr/

Την εξεταστέα  ύλη του διαγωνισμού μπορείτε να την μελετήσετε εδώ: Εξεταστέα ύλη

Στα έγγραφα του μαθήματος (Έγγραφα) μπορείτε να βρείτε παρουσιάσεΙς, Ερωτήσεις κατανόησης, και παλαιότερα θέματα του Διαγωνισμού χωρισμένα ανά κεφάλαιο εξεταστέας ύλης.

Παλαιότερα θέματα του διαγωνισμού και απαντήσεις θεμάτων μπορείτε να βρείτε εδώ: Θέματα και Απαντήσεις

Στη διάθεσή σας, στο σχολείο μας, για οποιαδήποτε απορία !

Καλή επιτυχία και καλή προετοιμασία !!!

Στα έγγραφα του μαθήματος, θα βρείτε τις Ασκήσεις Χριστουγέννων.

Καλά Χριστούγεννα και καλές γιορτές !!!

* Εάν σας διευκολύνει, τις εργασίες σας μπορείτε να τις στείλετε είτε μέσω της εκπαιδευτικής πλατφόρμας, είτε στο email (pgkogkosi@sch.gr) . Εναλλακτικά στο σχολείο, μόλις γυρίσουμε από τις διακοπές. 

Στα έγγραφα του μαθήματος θα βρείτε Ασκήσεις Επανάληψης Πασχαλινών διακοπών Ασκήσεις Επανάληψης.

Και κάτι επίκαιρο των ημερών: Ντοκιμαντέρ

Καλές διακοπές και καλή Ανάσταση !!!