Μάθημα : Νεοελληνική Λογοτεχνία Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΠΩΣ ΝΑ ΔΙΑΒΑΖΩ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ…

• Στην πρώτη ανάγνωση προσέχω τον τίτλο και προσπαθώ να φανταστώ σε τι αναφέρεται. Καθώς διαβάζω το κείμενο κάνω την πρώτη προσπάθεια να συνδέσω τον τίτλο με το κείμενο.
• Διαβάζω το κείμενο δυο τρεις φορές ή όσο χρειαστεί  μέχρι να το κατανοήσω.
• Φέρνω στο μυαλό μου όσα συζητήθηκαν στην τάξη. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο να κρατώ σημειώσεις κατά τη διάρκεια του μαθήματος .
• Έχω κατανοήσει το κείμενο όταν μπορώ να το διηγηθώ με συντομία σε κάποιον που δεν το έχει διαβάσει. Μπορώ δηλαδή να πω:
• Τι έγινε;
• Πού έγινε;
• Από ποιους, ποιοι παίρνουν μέρος στην ιστορία;
• Γιατί έγινε;
• Τι προσπαθεί ο συγγραφέας- ποιητής να μας πει με το κείμενό του, γιατί το έγραψε;
• Έχει κάποια σχέση με τις δικές μου εμπειρίες- βιώματα;
• Τι θα θυμάμαι από το κείμενο;

• Για τις εργασίες στο σπίτι:
• Διαβάζω καλά την εργασία-ερώτηση. Ποτέ δεν ξεκινώ να απαντήσω αν δεν έχω κατανοήσει αυτό που μου ζητάει η ερώτηση (ζητούμενο).
• Προσπαθώ στην απάντησή μου να συμπεριλάβω όλα τα στοιχεία που σχετίζονται με την ερώτηση. Στόχος μου πρέπει να είναι όποιος διαβάσει την απάντηση να νιώθει ότι καλύπτω όλες τις πλευρές, ότι έχω πει αναλυτικά τα πάντα για το συγκεκριμένο θέμα.
• Μια καλή απάντηση λοιπόν δεν μπορεί συνήθως να είναι πολύ σύντομη.
• Πάντα σε μία γραπτή άσκηση προσέχω το λεξιλόγιο, την έκφραση, τη σύνταξη, τη δομή,  στίξη. Δηλαδή με ενδιαφέρει τι θα γράψωαλλά και πώς θα το γράψω.
• Αν  δυσκολεύομαι και ζητήσω βοήθεια από άλλους ή βοηθήματα , φροντίζω αυτό που τελικά θα γράψω να είναι δικό μου δημιούργημα όσο απλό κι αν είναι.
• Σε κάθε δυσκολία δε διστάζω να ζητήσω βοήθεια από τον καθηγητή μου.

• Πριν αρχίσω να γράφω πρέπει να έχω κάνει τα εξής βήματα :

Να έχω διαβάσει και κατανοήσει το κείμενο.

Να ξέρω το θέμα του.

Να μπορώ να κάνω την περίληψή του.

Να μπορώ να το χωρίζω σε ενότητες και να βάζω πλαγιότιτλους.

Να μπορώ να απανήσω σε όλες τις ερωτήσεις του βιβλίου.

Να μπορώ να σχολιάζω συγκεκριμένες φράσεις.

Να μπορώ να εντοπίζω τα σχήματα λόγου (παρομοιώσεις, μεταφορές, ασύνδετο σχήμα) και τις εικόνες .

Να μπορώ να γράφω τους χαρακτηρισμούς και τα συναισθήματα των ηρώων.

Να ξέρω για την αφήγηση, τον αφηγητή και τους αφηγηματικούς τρόπους.

Να μπορώ να σχολιάσω τη γλώσσα και το ύφος του κειμένου.

Στοιχεία αφηγηματολογίας

Εκφραστικά Μέσα, Γλώσσα, Ύφος...

Κωνσταντίνος Μαλέας, Τοπίο με ελιές

Οδυσσέας Ελύτης, Πίνοντας ήλιο κορινθιακό

Το απόσπασμα ανήκει στην ποιητική συλλογή «Ήλιος ο πρώτος (1943)» και σε πείσμα της εποχής (Κατοχή), εκφράζει αισιοδοξία. Αποτελεί έναν ύμνο στη χαρά της ζωής, την ομορφιά της φύσης, το φως και τον έρωτα.

Βασικά μορφικά γνωρίσματα:

• Γλώσσα πλούσια, παραστατική και λυρική
• Στο ποίημα υπάρχει κάποιος θεματικός ιστός, ειρμός και νοηματική αλληλουχία.
• Εικονοπλαστική φαντασία
• Αποθέωση των αισθήσεων
• Φυσιολατρική δημιουργική διάθεση

Η σχέση του Ελύτη με τη φύση

Η ελληνική φύση είναι οργανικό στοιχείο στην ποίηση του Ελύτη. Είναι ένα σύνολο φαινόμενων που έχουν ως χαρακτηριστικό γνώρισμά τους την αέναη κίνηση. Τα φυσικά στοιχεία έχουν ανθρώπινες ιδιότητες, συμπλέκονται με τους ανθρώπους.

 Ο ποιητής με τις τέσσερις μετοχές που χρησιμοποιεί («Πίνοντας», «Διαβάζοντας», Δρασκελίζοντας», «Σημαδεύοντας») φαίνεται να απολαμβάνει με όλες τις αισθήσεις του το ελληνικό τοπίο: τον ήλιο, τα μάρμαρα, τα αμπέλια, τις θάλασσες, όλα στοιχεία αλληλένδετα με την ελληνική φύση και παράδοση.

Χώρος : ελληνική καλοκαιρινή φύση 

Χρόνος: Παρόν

 Γλώσσα : Απλή Δημοτική 

Ύφος: απλό , ζωηρό.

Θέμα ποιήματος : Οι εμπειρίες του ποιητή απ΄την επαφή του με τη φύση που τον γεμίζουν αισιοδοξία και χαρά.

Ενότητες :           1η στροφή : Τα θετικά βιώματα του ποιητή από την επαφή του με τη φύση

2η στροφή: Ο ποιητής χαίρεται τα δώρα της φύσης.

Ερμηνευτικά σχόλια

«Διαβάζοντας τα μάρμαρα» : γνωριμία με τον αρχαίο πολιτισμό

«Αμπέλια θάλασσες» : αμπέλια και θάλασσες ή αμπέλια σαν θάλασσες (το αμπέλι και η θάλασσα αποτελούν χαρακτηριστικά στοιχεία της Κορίνθου)

«Ένα τάμα ψάρι»: μεταφορικά το ψάρεμα. Το τάμα προέρχεται από το χώρο της θρησκείας και το ψάρι από το χώρο της ελληνικής αλιείας.

«Τα φύλλα που ο ψαλμός του ήλιου αποστηθίζει»: το φως του ήλιου «διαβάζει» τα φύλλα , ο ήλιος στρέφεται προς τα φύλλα ενώ κανονικά τα φύλλα κατευθύνονται προς το σημείο του ήλιου για να δεσμεύσουν το φως του.

«Τη ζωντανή στεριά που ο πόθος χαίρεται»/ Ν’ ανοίγει» : ο ποιητής αποκαλύπτει τις χαρές της στεριάς

«Χώνω το χέρι μου στις φυλλωσιές του ανέμου»: ο άνεμος εμφανίζεται σαν στερεή ύλη που ο ποιητής μπορεί να αγγίξει.

«Οι λεμονιές αρδεύουνε τη γύρη της καλοκαιριάς» : Υπερρεαλιστική εικόνα , οι λεμονιές σε ανθοφορία.

«Φεύγω με μια ματιά …… όπου ο κόσμος ξαναγίνεται. Όμορφος απ’ την αρχή στα μέτρα της καρδιάς»: ο ποιητής φαντάζεται ένα κόσμο που ξαναγίνεται όμορφος.

Σχήματα Λόγου

Μεταφορές: πίνοντας ήλιο, διαβάζοντας τα μάρμαρα, ένα τάμα ψάρι που γλιστρά, οι λεμονιές αρδεύουνε τη γύρη, τα πράσινα πουλιά σκίζουν τα όνειρά μου.

Προσωποποιήσεις: ο ψαλμός του ήλιου αποστηθίζει, τη ζωντανή στεριά που ο πόθος χαίρεται ν’ ανοίγει κ.α.

Παρομοιώσεις: αμπέλια θάλασσες, τάμα ψάρι

Ασύνδετο: Σε όλο το ποίημα παρατηρείται ασύνδετο σχήμα . Σημεία στίξης υπάρχουν μόνο στο τέλος καθεμιάς από τις δύο στροφές.

Επαναλήψεις: στ. 1 και 9, 1 και 6, 13 και 14.

Εικόνες: Πίνοντας ήλιο κορινθιακό, διαβάζοντας τα μάρμαρα, δρασκελίζοντας αμπέλια θάλασσες, σημαδεύοντας με το καμάκι Ένα τάμα ψάρι που γλιστρά, βρήκα τα φύλλα που ο ψαλμός του ήλιου αποστηθίζει, τη ζωντανή στεριά που ο πόθος χαίρεται, πίνω νερό κόβω καρπό χώνω το χέρι μου στις φυλλωσιές του ανέμου, τα πράσινα πουλιά σκίζουν τα όνειρά μου, φεύγω με μια ματιά ματιά πλατιά όπου ο κόσμος ξαναγίνεται όμορφος απ’ την αρχή στα μέτρα της καρδιάς.

Αντιθέσεις : στ. 3 και 7 , τα  αντιθετικά  ζευγάρια των τεσσάρων στοιχείων της φύσης νερού (θάλασσες)-φωτιάς (ήλιο), αέρα (ανέμου)-γης (στεριά) και της σχέσης μεταξύ των στοιχείων αυτών (Πίνοντας ήλιο, στις φυλλωσιές του ανέμου).

 Παρηχήσεις του ρ: στιχ. 9 «… Πίνω νερό κόβω καρπό …»

Στιχουργική

 Ελεύθερος στίχος , χωρίς μέτρο και συγκεκριμένο αριθμό συλλαβών σε κάθε στίχο, χωρίς ομοιοκαταληξία.

Η Άννα Φρανκ

Από το Ημερολόγιο της Άννας Φράνκ

Θέμα: Τα παράπονα της Άννας για την άδικη στάση των γονιών της απέναντί της και η μοναξιά της Άννας μέσα στο οικογενειακό της περιβάλλον.

Θεματικά κέντρα:

• Η ψυχολογία των εφήβων και οι σχέσεις τους με τους γονείς
• Οι ανταγωνιστικές σχέσεις ανάμεσα στα αδέλφια
• Το ημερολόγιο και η συνομιλία του εφήβου με τον εαυτό του

Ενότητες – πλαγιότιτλοι:

• «Αγαπητή Κίτυ… διάθεση της Μαργκότ» -Τα παράπονα της Άννας με αφορμή το επεισόδιο με τη Μαργκότ
• «Δεν τις αγαπώ… με τα ελαττώματά της» - Η σχέση της Άννας με τον πατέρα της
• «Περισσότερο απ’όλους… στα παιδιά της» -Η-άποψη της Άννας για τη μητέρα της
• «Μερικές φορές… Δική σου, Άννα» - Οι συναισθηματικές ανάγκες της Άννας και η διάθεση αυτοκριτικής

Λογοτεχνικό είδος: Ημερολόγιο

Με τον όρο αυτό εννοούμε τη συστηματική καταγραφή από ένα άτομο των πιο σημαντικών γεγονότων της προσωπικής του ζωής. Έχει προσωπικό χαρακτήρα, δηλαδή δε γράφεται για να δημοσιευτεί ή για να διαβαστεί από άλλους.

Το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ είναι το πιο γνωστό κείμενο αυτού του είδους, αν και δεν έχει τόσο την αξία ενός λογοτεχνικού κειμένου, όσο μιας αυθεντικής μαρτυρίας.

Αφηγηματική τεχνική:

• Ο συγγραφέας και ο αφηγητής ταυτίζονται.
• Η Άννα απευθύνεται σε μια φανταστική φίλη, την Κίτυ. Έτσι το κείμενο αποκτά χαρακτηριστικά επιστολής.

Τόνος : εξομολογητικός, επικριτικός, ειρωνικός

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Στο απόσπασμα του  βιβλίου η συγγραφέας καταγράφει, με αφορμή έναν  ασήμαντο καβγά, τις σκέψεις της για τη σχέση με την αδερφή, τη μητέρα και τον πατέρα της.

Την προβληματίζει κυρίως η ασυμφωνία με τον χαρακτήρα και τη στάση της μητέρας της, η οποία την εμποδίζει να επικοινωνήσει μαζί της. Οι σκέψεις της γύρω από τον ρόλο των γονέων παρουσιάζουν ωριμότητα, η διάθεσή της όμως χαρακτηρίζεται από συχνές μεταπτώσεις.

Η σχέση με τον πατέρα της είναι καλύτερη, ωστόσο νιώθει πως δε βρίσκει τη συναισθηματική στήριξη που περίμενε απ’ αυτόν, με αποτέλεσμα να νιώθει αποξενωμένη μέσα στην οικογένειά της, καθώς διαπιστώνει ότι οι δικοί της δεν την καταλαβαίνουν και δεν της δίνουν τη σημασία που της αξίζει.

Αυτή η διαπίστωση την οδηγεί να εξομολογηθεί τις σκέψεις της στο ημερολόγιό της, το οποίο αναλαμβάνει να εκπληρώσει τον ρόλο ενός σιωπηλού συνομιλητή (με το τέχνασμα της φανταστικής φίλης –αποδέκτη των επιστολών της),ο οποίος την ενθαρρύνει και τη στηρίζει στη μοναξιά της.

Οι σκέψεις της Άννας για τους γονείς: με αφορμή τη στάση των γονιών της, η Άννα διατυπώνει την άποψή της για τους σωστούς γονείς, οι οποίοι:

α)πρέπει να είναι δίκαιοι ,όχι να μεροληπτούν ή να συμμαχούν με το ένα παιδί

β)πρέπει ν’ αγαπούν τα παιδιά τους γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτό που εκείνοι θα ήθελαν να είναι

γ)πρέπει να είναι έτοιμοι ν’ ακούσουν τα παράπονα των παιδιών τους ,να τα βοηθούν, να τα στηρίζουν και να συζητούν μαζί τους

δ)να αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους με σταθερό τρόπο,να τα ενθαρρύνουν και να τα στηρίζουν καθώς μεγαλώνουν

ε)να μην καλλιεργούν ανταγωνιστικές σχέσεις ανάμεσα στ’ αδέρφια.

Τα συναισθήματα της Άννας: Η προβληματική σχέση της Άννας με τους γονείς της παρουσιάζεται (από την ίδια) με ειλικρίνεια, αλλά η ψυχολογική της διάθεση χαρακτηρίζεται από αστάθεια και μεταπτώσεις. Ενώ πολλές από τις απόψεις και τις κρίσεις της χαρακτηρίζονται από ωριμότητα, από την άλλη πλευρά αρκετά από τα παράπονα της θυμίζουν χαϊδεμένο παιδί που θέλει να είναι το επίκεντρο της προσοχής. Έτσι, οι αντιφάσεις που φανερώνονται στον χαρακτήρα και την ψυχολογία της είναι αρκετές. Είναι ένα κορίτσι που κατηγορεί τη μητέρα της, που ζηλεύει την αδερφή της, που κάνει παράπονα στον πατέρα και γενικά τα βάζει με όλους, επειδή δεν την καταλαβαίνουν.

Από την άλλη πλευρά, κάποιες απόψεις της για το μητρικό ρόλο και για την ανάγκη να βρει στη μητέρα της ένα ιδανικό πρότυπο δείχνουν ωριμότητα. Την ίδια ωριμότητα φανερώνει και η αυτοκριτική της, καθώς παρουσιάζεται δυσαρεστημένη για την ανεπάρκεια της να ολοκληρώσει ένα έργο. Οι αντιφάσεις αυτές είναι

Απόλυτα φυσιολογικές στη φάση της μετάβασης από την παιδική στην εφηβική ηλικία, στην οποία βρίσκεται η Άννα. Ψυχολογικές μεταπτώσεις, παράπονα, πείσματα και ζήλιες χαρακτηρίζουν πάντα αυτή την ηλικία σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό.

Ο χαρακτήρας της Άννας:  Η Άννα, με τα χαρίσματα και τα ελαττώματα της είναι ένας αντιπροσωπευτικός για την ηλικία της χαρακτήρας. Τη διακρίνει φιλομάθεια, εξυπνάδα, ωριμότητα, ειλικρίνεια. Παράλληλα όμως έχει εγωισμό και ζήλια και γενικά, ως έφηβη, είναι απόλυτη στα συναισθήματα της. Έτσι, το μόνο που πετυχαίνει είναι να νιώθει μοναξιά ανάμεσα σε τόσους ανθρώπους.

Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, Πανηγύρι

ΘΕΜΑ: Το ενδιαφέρον και η αγάπη που καλλιεργεί ένας καθηγητής στους μαθητές μιας τάξης σχολείου της επαρχίας για τον λαϊκό πολιτισμό και τη λαϊκή λογοτεχνική παράδοση.

ΔΟΜΗ

1^η Ενότητα:«Πρόπερσι που φοιτούσα… να τα διορθώσετε».

2^η Ενότητα:«Πάντως,η δική μου η θέση…όταν το ξαναπήρε».

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^ηΕνότητα:Ο ρόλος του νέου φιλολόγου στην προβολή της αξίας του λαϊκού πολιτισμού.

2^ηΕνότητα:Το πάθημα των δύο ξένων μαθητών.

ΤΕΧΝΙΚΗ:

• α’ πρόσωπο.
• Ο αφηγητής συμμετέχει ως ήρωας στην ιστορία.
• Αναδρομική αφήγηση.
• Απευθύνεται νοερά σε β’ πρόσωπο στον παλιό του καθηγητή
• Στοχαστική διάθεση, μοιάζει να απευθύνεται σε έναν υποθετικό συνομιλητή.
• Περιγραφή συναισθημάτων.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ: Αφήγηση, περιγραφές ,σχόλια του αφηγητή, διάλογοι.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή, καθαρή δημοτική με λέξεις της καθημερινότητας.

ΥΦΟΣ: Απλό, καθημερινό.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Παρομοιώσεις, Μεταφορές, Επαναλήψεις, Ασύνδετα Σχήματα.

ΙΔΕΕΣ–ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

• Προβάλλεται ο σημαντικός ρόλος του εκπαιδευτικού στην ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού και κάθε αξίας που συντελεί στην κοινωνικοποίηση των παιδιών και στην αισθητική τους καλλιέργεια.

• Ο αστικός τρόπος ζωής , η στροφή από τη συλλογική ζωή στην προβολή του ατομικού συμφέροντος και η εισβολή ξένων προτύπων ζωής οδήγησαν στην περιφρόνηση του λαϊκού πολιτισμού.

Στο σύντομο αυτό αφήγημα ο συγγραφέας με απλό και σχετικά αστείο ύφος παρουσιάζει το πρόβλημα της οικονομικής εκμετάλλευσης των ανθρώπων από τους ισχυρούς, κάτι το οποίο ήταν πολύ συνηθισμένο στη Ρωσία της εποχής του Τσέχωφ που τα κύρια χαρακτηριστικά ήταν η φτώχεια και η εξαθλίωση.
Αυτό όμως που προβάλλεται ιδιαίτερα έντονα είναι η παθητική στάση της νεαρής δασκάλας , για να τονίσει ότι πολλές φορές οι ίδιοι οι άνθρωποι ευθύνονται για το γεγονός ότι πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης.