Μάθημα : 2024-2025 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Δ2

Ο εμφύλιος πόλεμος έχει σταδιακά εξελιχθεί στην πλέον διαδεδομένη, πιο καταστροφική και περισσότερο χαρακτηριστική μορφή οργανωμένης ανθρώπινης βίας. Η «μακρά ειρήνη» που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελεί ένα εν πολλοίς παραπλανητικό σχήμα λόγου, καθώς οι συγκρούσεις στο εσωτερικό των κρατών, από τη σφαγή στη Ρουάντα και την πρώην Γιουγκοσλαβία μέχρι το Ιράκ και την ανοιχτή πληγή της Συρίας, έχουν πολλαπλασιαστεί σε σχέση με παλαιότερες εποχές. Οι εμφύλιοι είναι πόλεμοι παρατεταμένοι, εκτοπίζουν ολόκληρους πληθυσμούς, όπως υπενθυμίζει η προσφυγική κρίση των ημερών μας, αναζωπυρώνονται εύκολα κι αφήνουν πολύ βαθιά τραύματα στα άτομα και τους λαούς. Ωστόσο, το πώς θα οριστεί ένας εσωτερικός πόλεμος εξαρτάται συχνά από την οπτική γωνία εκείνου που τον ορίζει: αλλιώς τον ορίζει ο κυρίαρχος κι αλλιώς ο επαναστάτης, αλλιώς ο νικητής κι αλλιώς ο ηττημένος, αλλιώς ο άμεσα εμπλεκόμενος κι αλλιώς ο ξένος· και όταν σ’ έναν εσωτερικό πόλεμο παρεμβαίνουν ξένοι παράγοντες, άραγε ο πόλεμος αυτός παραμένει εμφύλιος; Εντέλει, τι είναι εμφύλιος πόλεμος;

Ο Ντέιβιντ Άρμιτατζ επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα αυτό μελετώντας πώς επινοείται και πώς μετασχηματίζεται η έννοια στη μακρά ιστορική διάρκεια, εξετάζοντας κατά σειρά τρεις σημαντικές ιστορικές συγκυρίες: μία μεσογειακή, την αρχαία Ρώμη, όταν γεννιέται η έννοια του bellum civile, του πολέμου μεταξύ συμπολιτών· μία ευρωπαϊκή, την πρώιμη νεωτερική Ευρώπη του 17ου και του 18ου αιώνα· και μία παγκόσμια, την εποχή από τα μέσα του 19ου αιώνα ώς τις μέρες μας, όταν πλέον γίνεται λόγος για «παγκόσμιο εμφύλιο πόλεμο». Το βιβλίο του είναι μια γενεαλογία της ιδέας του εμφυλίου· όχι μια εγκυκλοπαιδική αναδρομή στο παρελθόν αλλά μια ιστορία του προβληματισμού που αναπτύχθηκε γύρω από τον εμφύλιο πόλεμο τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια.

Σπάνια συνειδητοποιούμε ότι ο δυτικός κόσμος χρειάστηκε να περιμένει μέχρι τον 19ο αιώνα για να ξαναφτάσει στις οικονομικές επιδόσεις της ελληνικής αρχαιότητας. Εξίσου εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι στην κλασική Ελλάδα ο πλούτος δεν ήταν συγκεντρωμένος σε μια ελίτ γύρω από κάποιο ανάκτορο, αλλά αντίθετα ήταν μοιρασμένος σε ευρύτατα στρώματα του πληθυσμού. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η εντελώς ασυνήθιστη και εξαιρετικά παρατεταμένη οικονομική άνθηση; Και πώς σχετίζεται με τα πνευματικά και πολιτικά επιτεύγματα που συνήθως συνδέουμε με την κλασική αρχαιότητα: τέχνη, επιστήμη, φιλοσοφία, δημο­κρατία; 

Στο βιβλίο αυτό, ο Τζοσάια Όμπερ, καθηγητής κλασικών σπουδών και πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, επιχειρεί να δώσει μια απάν­τηση. Στηριζόμενος σ’ έναν τεράστιο όγκο ιστορικού, αρχαιο­λογικού και φιλολογικού υλικού, και αντλώντας από τα πεδία της πολιτικής φιλοσοφίας, της θεσμικής οικονομικής, της θεωρίας παιγνίων, αλλά και της οικολογίας και της εξελικτικής βιολογίας, ο Όμπερ χτίζει ένα θεω­ρητικό σχήμα που αναδεικνύει την απολύτως καινοφανή προσέγ­­γιση των Ελλήνων στην πολιτική ―προσέγγιση θεμελιωμένη στην έννοια του πολίτη, κατ’ αντιδιαστολή προς αυτήν του υπηκόου― και το ρόλο που αυτή είχε στην οικονομική άνθηση της αρχαίας Ελλάδας. 

Βασιζόμενος στο σχήμα αυτό, ο Όμπερ αφηγείται εκ νέου την ιστορία της κλασικής αρχαιότητας, από τις απαρχές της μέχρι το τέλος του κόσμου των ελληνικών πόλεων-κρατών, φωτίζοντας πτυχές παραμελημένες ή ολότελα άγνωστες και παρουσιά­ζοντας γεγονότα γνωστά, μέσα από ένα πρίσμα εντελώς πρωτότυπο.  

Ο Ίψεν έγραψε το τελευταίο κοινωνικό δράμα του το 1882, στη διάρκεια της παραμονής του στη Ρώμη. Ενώ η Ευρώπη συνταράσσεται από σημαντικά πολιτικά γεγονότα ο δραματουργός στρέφει το βλέμμα του στην περίκλειστη νορβηγική κοινωνία.

Ήρωας του δράματος είναι ο γιατρός Τούμας Στόκμαν, ο οποίος καταφέρεται εναντίον της Διοίκησης μιας λουτρόπολης στη νότια Νορβηγία. Τα νερά των λουτρών έχουν μολυνθεί, αλλά η Διοίκηση αρνείται πεισματικά να ασχοληθεί με την εξυγίανσή τους αφού τα έξοδα θα είναι υπέρογκα. Ο γιατρός παίρνει την υπόθεση στα χέρια του και καλεί τους συμπολίτες του σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας.

Ο λόγος του, ωστόσο, προκαλεί την οργή των παρευρισκομένων και, εντέλει, ο επαναστάτης Στόκμαν καταλήγει να γίνει «εχθρός του λαού».

Όταν μια κυρίαρχη δύναμη αντιμετωπίζει ανταγωνισμό από μία ανερχόμενη, είναι πολύ πιθανός ο πόλεμος.

Μελετώνται 16 περιπτώσεις ανταγωνισμού μεγάλων/παγκόσμιων δυνάμεων στην Ιστορία των Νεώτερων Χρόνων.

Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ο οποίος διεξήχθη από το 431 μέχρι το 404 π.Χ., το έτος 416 π.Χ, οι Αθηναίοι έκαναν εισβολή στο νησί της Μήλου και απαίτησαν την παράδοση του νησιού. Σε μια σύγκρουση με τους Αθηναίους, ήταν βέβαιο ότι οι Μήλιοι θα καταστρέφονταν. Το συγκεκριμένο επεισόδιο το εξιστορεί ο Θουκυδίδης.

Οι Αθηναίοι προσπάθησαν να πείσουν τους Μηλίους ότι είναι προς όφελος και των δύο να παραδοθούν, αφού με αυτό τον τρόπο και οι Αθηναίοι αλλά και οι Μήλιοι θα αποκόμιζαν το μέγιστο δυνατό όφελος.

Οι Μήλιοι θα απέφευγαν την καταστροφή, ενώ οι Αθηναίοι θα επωφελούνταν από τη μη αιματοχυσία και την υποδούλωση μιας ακέραιας πόλης. Φαίνεται ότι δεν υπήρχε άλλος λόγος ή αιτία για την απόβαση των Αθηναίων στην Μήλο, παρά μονάχα η επεκτατική πολιτική των Αθηναίων, οι οποίοι ήθελαν να εξασφαλίσουν την κυριαρχία τους στη θάλασσα με κάθε τρόπο και μέσο. Δεν φαίνεται να υπήρχαν ηθικά επιχειρήματα τα οποία θα μπορούσαν να τους πείσουν για το αντίθετο.

Ο διάλογος των Μηλίων με τους Αθηναίους είναι ένα από τα γνωστότερα και δραματικότερα επεισόδια του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Πέρα από τα έντονα συναισθήματα που προκαλεί, έχει εξαιρετική σημασία για κάθε λάτρη της παγκόσμιας ιστορίας, της ηθικής, του διεθνούς δικαίου αλλά και για κάθε μελετητή της ανθρώπινης φύσης.

Η κορυφαία Ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγύ αφηγείται για τη ζωή της και την αγάπη της προς τα κλασικά γράμματα.

Η 11η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως Διεθνής Ημέρα προς τιμή των Γυναικών και των Κοριτσιών στην Επιστήμη.