Μάθημα : Αρχαία από Μετάφραση Γ1 & Γ2

Κωδικός : G485247

G485247  -  ΘΕΟΔΩΡΑ ΤΡΙΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ

Ενότητες - "Πρόλογος" (1η και 2η σκηνή)

"Πρόλογος" (1η και 2η σκηνή)

από 7/10/24 έως 15/11/24

Η τραγωδία αρχίζει με τον Πρόλογο!

https://i.ytimg.com/vi/neF6EfZKBLU/maxresdefault.jpg

Ας τον προσεγγίσουμε,

προσπαθώντας να απαντήσουμε στα ακόλουθα ερωτήματα: 

Πώς νιώθει η ηρωίδα; Ποια δεινά αντιμετωπίζει; 

Ποιος ο ρόλος του Τεύκρου; Γιατί ο Ευριπίδης διάλεξε αυτόν τον ήρωα; 

Γιατί η Ελένη και ο Τεύκρος είναι τραγικοί ήρωες;

 Ποιες ιδέες του Ευριπίδη μπορούμε να ανιχνεύουμε για την ομορφιά, τον πόλεμο,τους θεούς, το είναι και το φαίνεσθαι;

 

Δείτε τη  θεατρική διασκευή της 2ης σκηνής από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος.

https://https://www.youtube.com/watch?v=yaW17McdcBUwww.youtube.com/watch?v=yaW17McdcBU

 

Στα επισυναπτόμενα αρχεία, που ακολουθούν βρείτε

Σημειώσεις συνολικά και για τις δύο σκηνές (1η και 2η) 

Φυλλάδιο Επαναληπτικών Ασκήσεων του Προλόγου  

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ, 1η σκηνή (στ. 1-82)

Ο ρόλος του Προλόγου

Ο μονόλογος της Ελένης-συμβατικός, ίσως και ανιαρός για το σύγχρονο θεατή- είναι απαραίτητος προκειμένου να αντλήσουμε τις απαραίτητες πληροφορίες: ο τόπος, η ταυτότητα της Ελένης, τα βάσανά της, παλιά και τωρινά, το πρόβλημά της, τα δρώντα πρόσωπα.

Το ήθος της Ελένης

Η «καινή» Ελένη: αντάξια της αριστοκρατικής καταγωγής της, με υψηλό το αίσθημα της τιμής, υπερηφάνεια, συζυγική αφοσίωση και πίστη στο τελετουργικό της θρησκείας, θεοσεβούμενη, παρότι θύμα των θεών, αθώα σε όσα της καταμαρτυρούν. Νιώθει θλίψη και απόγνωση για το διασυρμό του ονόματός της, ενοχές για τους αδικοχαμένους Έλληνες και Τρώες, εγκλωβισμένη ανάμεσα στο φόβο (Θεοκλύμενος) και την ελπίδα(προφητεία Ερμή).

Η τραγικότητα της Ελένης

  • Είναι θύμα των «παιχνιδιών» και της βούλησης των θεών, όργανο για να πετύχουν τις επιθυμίες και τα σχέδιά τους.
  • Αντιμετωπίζει σοβαρό δίλημμα: να υποχωρήσει στην επιθυμία του Θεοκλύμενου θυσιάζοντας την τιμή της για μια άνετη ζωή, ή να μείνει πιστή στο σύζυγό της υπομένοντας τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται.
  • Διασύρεται το όνομά της, αλλά η ίδια είναι αθώα. Δε μπορεί όμως να το αποδείξει.

Η τραγική της μοίρα προκαλεί στη ψυχή των θεατών τον «έλεο» και το «φόβο». Ο θεατής την σπλαχνίζεται, συμπάσχει και αγωνιά για την τύχη τόσο της Ελένης, όσο και τη δική του, που θα μπορούσε να βρεθεί στη ίδια θέση

Η Διάνοια – ο σκεπτικισμός του Ευριπίδη

  • Η αντίθεση ανάμεσα στο «είναι» και το «φαίνεσθαι». Οι αισθήσεις μας εξαπατούν, βλέπουμε την επιφάνεια, όχι την ίδια την πραγματικότητα. (Η ομορφιά θεωρείται, δεν είναι αγαθό. Ο Πάρης πιστεύει ότι έχει την Ελένη, αλλά έχει ένα είδωλο. Ο Μενέλαος πολεμά για ένα σύννεφο, το όνομα της Ελένης και όχι η ίδια κατέστρεψε την Τροία).
  • Επικριτική στάση απέναντι σε θεούς με ανθρώπινα πάθη και ιδιοτελείς σκοπούς.
  • Αμφιβολία για την εγκυρότητα των μύθων(στ. 20-25) και σκεπτικισμός απέναντι στη επικρατούσα θρησκευτική αντίληψη (στ.1-4).
  • Ο παραλογισμός και η ματαιότητα του πολέμου. Καμιά διάκριση ανάμεσα σε νικητές και νικημένους.
  • Η ομορφιά από δώρο θεού γίνεται συχνά καταστροφική για όποιον την έχει, αλλά και για τους γύρω του.

Η Λέξις (εκφραστικά μέσα)

Κυριαρχούν στη σκηνή αντιθέσεις που υπογραμμίζουν τα βασικά θέματα του Προλόγου και την τραγικότητα των προσώπων.(Το είδωλο και η πραγματική Ελένη, Ο Πρωτέας προστάτεψε την Ελένη, ενώ ο Θεοκλύμενος την πιέζει, η προφητεία του Ερμή και η τωρινή κατάσταση της Ελένης, κ.λ.π)

Η Όψις (σκηνοθετικοί δείκτες)

1) Να ο Νείλος, 2) εδώ βασίλευε ο Πρωτέας, όσο ζούσε, 3) στο νησί Φάρο, 4) στου Πρωτέα το μνήμα ετούτο.

 

Η προοικονομία

Στ. 70-73: η υπόσχεση – προφητεία του Ερμή.

Τα πρόσωπα που θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πλοκή : Θεοκλύμενος, Θεονόη, Μενέλαος.

 

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ, 2η ΣΚΗΝΗ (στ. 83- 191)

 Ο λειτουργικός ρόλος της σκηνής με τον Τεύκρο

  •  Εμφανίζεται απροσδόκητα στη σκηνή με μοναδικό καθήκον να συμπληρώσει την προϊστορία της δράσης. Από τους λίγους φημισμένους ήρωες που επέζησαν του Τρωικού πολέμου, με πληροφορίες «από πρώτο χέρι», περιπλανώμενος ακόμα στην ανατολική Μεσόγειο με προορισμό την Κύπρο.
  • Πολιτικός υπαινιγμός του Ευριπίδη – φόρος τιμής στον απόγονο των Τευκριδών, Ευαγόρα, σταθερό σύμμαχο των Αθηναίων στις δύσκολες μέρες μετά τη Σικελική καταστροφή και το κλίμα αποστασίας των συμμάχων. Υπενθύμιση ότι δεν έχουν χαθεί τα πάντα!
  • Εσωτερική σύνδεση Ελένης – Τεύκρου. Εξόριστοι, ταπεινωμένοι και μισητοί στη Ελλάδα, ακούσια θύματα μιας κρίσης(«περί της καλλίστης» η Ελένη, «των όπλων» ο Τεύκρος), η θεωρούμενη υπεύθυνη του πολέμου αντιμετωπίζει τα θύματά της στο πρόσωπο του Τεύκρου.
  • Επιδεινώνεται η τραγική θέση της ηρωίδας, καθώς πληροφορείται την απώλεια του Μενέλαου και την τύχη των αγαπημένων προσώπων εξαιτίας της. Εντείνεται η δραματικότητα, γιατί με την εμφάνιση του Μενέλαου ζωντανού, η απέραντη δυστυχία μεταστρέφεται σε ευτυχία.

 Η τραγική ειρωνεία

στ. 88-97: Ο Τεύκρος θεωρεί ότι η γυναίκα που βλέπει απλά μοιάζει στην Ελένη, ενώ είναι η Ελένη

στ. 140-146: Ο Τεύκρος είναι βέβαιος ότι είδε στην Τροία την Ελένη, ενώ ήταν το είδωλό της.

στ. 186-191: Ο Τεύκρος καταριέται την Ελένη, αλλά εύχεται στη γυναίκα που έχει μπροστά του!

 

Η στιχομυθία

στ. 105-166 : γοργό ύφος, διάλογος «χωρίς ανάσα», ομοβροντία δυσάρεστων νέων, απανωτά χτυπήματα για τη Ελένη που καθηλώνουν και το θεατή, καθώς τα συναισθήματα εναλλάσσονται από την ελπίδα στην απογοήτευση και από την απογοήτευση στη απόγνωση και το φόβο για τη ζωή της ηρωίδας.

Η προοικονομία

  •  Διαγράφεται ο ρόλος της Θεονόης και του Θεοκλύμενου: μια μάντισσα γνωστή σ’ όλο τον κόσμο κι ένας βάρβαρος βασιλιάς.
  • Η άρνηση του Τεύκρου να αναγνωρίσει την Ελένη προοικονομεί την αντίστοιχη άρνηση του Μενέλαου λίγο μετά.
  •  Η ευχή του Τεύκρου(στ.191) προοικονομεί το αίσιο τέλος του έργου.

Το ήθος των ηρώων

Τεύκρος: Εντυπωσιακό παράδειγμα ανθρώπου με συσσωρευμένα επάνω του τα δεινά του πολέμου και των ανατροπών που αυτός επέφερε. Νικητής, αλλά εξόριστος και ανέστιος:  ως γνήσιος γόνος αριστοκρατικής γενιάς, με ευθιξία και αίσθημα αξιοπρέπειας αποδέχεται την ευθύνη και την ποινή που του επιβλήθηκε, εφόσον άφησε ατιμώρητο τον άδικο και άδοξο θάνατο του αδελφού του. Παρορμητικός, εύπιστος και αφελής, παρασύρεται από τα αισθήματά του και αδυνατεί να συγκρατήσει το μίσος του απέναντι σ’ αυτή που θεωρεί αιτία της δυστυχίας του. Εύκολα υιοθετεί την ιδέα της ομοιότητας των δύο γυναικών και δεν υποψιάζεται τίποτα παρά τις επίμονες ερωτήσεις της «άγνωστης» γυναίκας. Ταπεινωμένος και γεμάτος ανασφάλεια προσφεύγει στους θεούς για να του δείξουν το δρόμο.

Ελένη: διπλωμάτισσα, ευφυής, εκμεταλλεύεται την αφέλεια του συνομιλητή της και ελίσσεται με άνεση προκειμένου να αποσπάσει έντεχνα τις απαραίτητες πληροφορίες, χωρίς να αποκαλύψει την ταυτότητά της.

Διάνοια 

  •  Η αντιηρωική διάσταση του πολέμου, η φθορά, ψυχική και ηθική που επιφέρει σε νικητές και νικημένους. Ηχηρό αντιπολεμικό-φιλειρηνικό μήνυμα του Ευριπίδη προς τους συμπολίτες του στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου και ένα χρόνο μετά την ήττα στη Σικελία.
  • «καί νοῦς ὁρᾷ»: Με το νου γνωρίζουμε την αλήθεια. Πηγή της γνώσης, για τον Τεύκρο η εμπειρία, για την Ελένη ο προβληματισμός και η αναζήτηση. 

 

Πηγή: ιστοσελίδα τα εν οίκω και εν δήμω http://taenoikwkaiendimw.blogspot.gr/2012/07/1-191.html