Μάθημα : ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Ιουδαϊσμός: η ανεικονική δύναμη των συμβόλων   

Εξ 20, 4-5           

Δε θα κατασκευάσεις για σένα είδωλα και κανενός είδους ομοίωμα, που να αντιπροσωπεύει οτιδήποτε βρίσκεται ψηλά στον ουρανό ή εδώ κάτω στη γη ή μέσα στα νερά, κάτω απ’ τη γη.           

Δε θα τα προσκυνάς ούτε θα τα λατρεύεις, γιατί εγώ ο Κύριος, ο Θεός σου, είμαι Θεός που απαιτώ αποκλειστικότητα.

Το ιερό φως Μενορά

     Μολονότι φως και φωτιά παίζουν σπουδαίο ρόλο στον Ιουδαϊσμό, ποτέ τους δεν έγιναν αντικείμενα λατρείας. Αλλά ο Θεός, «ο Δημιουργός των ουράνιων φωστήρων», ευλογείται καθημερινά γιατί χάρισε στον άνθρωπο τα ουράνια σώματα. Η ίδια η προσευχή εξυμνεί το Σάββατο σαν ημέρα φωτός και χαράς. Καθώς στην προσευχή συνδέεται το φως με τη δημιουργία και την ανάπαυση του Σαββάτου, καταλαβαίνουμε τι σημαίνει το άναμμα των φώτων στην αρχή και στο τέλος της ημέρας αυτής. 

     Τα φώτα είναι ο τρόπος με τον οποίο ευχαριστεί ο άνθρωπος τον Θεό για το δώρο του Σαββάτου. Στον βωμό του Ναού η φωτιά καίει τις θυσιαστήριες προσφορές και διατηρείται αναμμένη νύχτα και ημέρα. Οι Εβραίοι θεωρούσαν τη φωτιά αντιπρόσωπο της θείας βούλησης και υπάρχει η ιδέα του ίδιου του Θεού σαν φωτιά που καίει. Ο Θεός εμφανίστηκε στο βοσκό Μωυσή σαν φλεγόμενη βάτος και στους προφήτες Ιεζεκιήλ και Δανιήλ με μορφή φωτιάς.

Εύκολα καταλαβαίνει λοιπόν κανείς τη σημασία της επτάφωτης λυχνίας που λέγεται Μενορά. Είναι το σπουδαιότερο εβραϊκό σύμβολο που συναντάμε συχνότερα, το μοναδικό αμέσως αναγνωρίσιμο έμβλημα του Ιουδαϊσμού στον αρχαίο κόσμο. Αρχικά την έφτιαχναν από ατόφιο χρυσάφι για τη Σκηνή του μαρτυρίου και τη γέμιζαν με αγνό ελαιόλαδο. Σύμφωνα με την παράδοση, η Μενορά θεωρείται αναπαράσταση του δέντρου της γνώσης. Η κεντρική της θέση στο άδυτο του Ναού, μπροστά από την Κιβωτό της Διαθήκης που περιείχε τις πλάκες του Νόμου, υπογράμμιζε τη συμβολική αναπαράσταση του εβραϊκού ιδεώδους, την κατανόηση δηλαδή της Τορά με το μυαλό και το πνεύμα.

                                                                                                                                                             Μάικλ Κάνιελ, Η τέχνη του Ιουδαϊσμού

 Μισδράχ 

               Όταν χτίζει καινούριο σπίτι ο Εβραίος, πρέπει ν’ αφήνει ατελείωτο έναν χώρο, περίπου μισό τετραγωνικό, σαν ανάμνηση της Ιερουσαλήμ. Στον τοίχο του σπιτιού που βλέπει προς την Ιερουσαλήμ, κρεμάει ένα ενδεικτικό, μνημονικό έμβλημα, το Μισδράχ.

               Μισδράχ σημαίνει ανατολή και χρησίμευε για να προσανατολίζει τους Εβραίους του δυτικού κόσμου κατά την ώρα της προσευχής και να τους θυμίζει την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Το Μισδράχ εξελίχθηκε σε διακοσμητικό τοίχου και συγκέντρωσε την προσοχή των Εβραίων καλλιτεχνών. Άλλοτε επρόκειτο για ένα απλό κομμάτι ξύλο με περίτεχνα σκαλισμένη τη λέξη «Μισδράχ» και άλλοτε για μια μεταλλική πλάκα χαραγμένη ή σφυρηλατημένη με σκηνές από την Ιερουσαλήμ ή τα ερείπια του Δυτικού Τείχους του Ναού.

Μεζουζά

       Άλλο παράδειγμα εβραϊκής διακοσμητικής τέχνης στο σπίτι είναι η Μεζουζά, ένα μικρό κομμάτι περγαμηνής, με βιβλικούς στίχους γραμμένους στο χέρι, που τονίζει την εβραϊκή αγάπη στον Θεό και την αποδοχή των εντολών Του. Οι στίχοι αρχίζουν με τη φράση: «Άκουε ω Ισραήλ, ο Κύριος ο Θεός μας είναι Ένας».

      Η Τορά προστάζει τους Εβραίους να τοποθετούν τη Μεζουζά σε μια ειδική θήκη που την κρεμούσαν στην πόρτα του σπιτιού. Η θήκη αυτή –φτιαγμένη συνήθως από ασήμι, ορείχαλκο ή ξύλο– έχει συχνά όμορφες διακοσμήσεις με σκηνές από τους Αγίους Τόπους.

                                                                                                                                                   Μάικλ Κάνιελ, Η τέχνη του Ιουδαϊσμού